Renal Yetmezliği Olan Hastalarda Beslenmenin Değerlendirilmesi ve Beslenme Müdehalesi
Beslenmenin değerlendirilmesi
Albumin: Akut/kronik enfeksiyon durumları albumin ve diğer akut faz hepatik proteinlerin beslenme değerlendirmesinde kullanımını sınırlar. Kronik böbrek yetmezliği(üremi) albumin metabolizmasını baskılar. GFR<60 ml/dk olan KBY(kronik böbrek yetmezliği) hastalarında albumin seviyeleri normalden daha düşüktür. Ancak albumin seviyelerindeki bu azalma protein alımının az olmasına da bağlanabilir. Periton diyalizi alan hastalarda albumin kayıpları daha fazladır.
Lipidler: Artmış lipid seviyeleri bu hastalarda KVH(kardiyovasküler hastalık) riskini de arttırmaktadır. KVH diyaliz hastalarında tüm ölümlerin yaklaşık yarısından sorumludur. Değişmiş hepatik sentez mekanizması ve lipoprotein katabolizmasındaki azalmanın sorumlu olabileceği düşünülmektedir. Diyaliz hastalarında total;VLDL kolestrol; TG(trigliserit) artışı ile HDL kolestrolde azalma yaygındır.
BUN(Kan üre azotu): Artmış protein alımı; katabolizma; GIS(gastrointestinal sistem) kanaması; glukokortikoid kullanımı; diyaliz süreleri-etkinliğinde azalma kan üre azotunda artışa neden olur. BUN seviyelerinin düşük olması yetersiz protein alımı; kusma ve diyareyle protein kaybı; sık diyaliz veya aşırı hidrasyonun bir göstergesi olabilir. >90-100 mg/dl olması azotemiye yol açabilir.
Potasyum: Hiperkalemi K(potasyum) seviyelerinin >5.5 mEq/L olmasıdır. Yaşamı tehdit eden bir durum olup tedavi edilmezse kalp çalışmasının durmasıyla sonuçlanabilir. KBY olan hastalarda hiperkalemi nedenleri; oligüri(<500 ml/24 saat); aşırı K alımı; asidoz; katabolik stres; enfeksiyon; travma; cerrahi; yetersiz diyaliz; hipoaldestronizm… Diyete uymama; K içeren tuz kullanımı… Hipokalemi K seviyelerinin < 3.5 mEq/L olmasıdır. Nedenleri; azalmış diyetle alım; kusma; diyare; diüretik ilaçlar; K bağlayıcı bir ilaç olan sodyum polystyrene sulfonate (Kayexalate) kullanımı…
Sodyum: Hipernatremi diyare; kusma gibi nedenlerle aşırı su kaybına bağlı gelişebileceği gibi Na(sodyum) kısıtlaması olmaksızın kullanılan diüretik ilaçlara bağlı da ortaya çıkabilir. Hipernatremi belirtileri; kızarmış deri; muköz membranlar; dilde kuruluk; susama. Hiponatremi aşırı sıvı alımı; Na kısıtlaması gibi nedenlerle oluşabilir. Karın bölgesinde kramp; baş ağrısı; düşük tansiyon hiponatremi belirtileridir.
Kalsiyum: KBY hastalarında bozulmuş D vitamini metabolizmasına bağlı olarak Ca emilimi de bozulmuştur. Hiperfosfatemi de sekonder hiperparatroidizm ve renal osteodistrofi yoluyla kalsiyum eksikliğine katkı sağlar. Tedavi hedefi serum Ca seviyelerini hedef aralık olan 8;4- 9.5 mg/dL arasında tutmaktır. Değerlendirmede en doğru yöntem iyonize Ca’un doğrudan ölçülmesidir. Kabul edilen bir uygulamaya göre iyonize kalsiyum seviyelerini daha iyi yansıttığı için albumin seviyelerine göre Ca’da bazı ayarlamalar yapılmalıdır. Düzeltilmiş total Ca; albumin seviyeleri düşük ancak Ca seviyeleri düşük olmayan hastada kullanımı önerilir.
Düzeltilmiş total Ca(mg/dl)=Total Ca(mg/dl)+0;8x [4;0- serum albumin(g/dl)]
Fosfor: 1-5.evre KBY hastalarında hedef 2.7-5.0 mg/dL arasında tutmaktır. Renal replasman tedavisi alanlarda hedef 3;5- 5.5 mg/dL arasında tutmaktır.
Kreatinin: Kas metabolizmasının bir ürünü olup böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Serum kreatinin seviyelerinin normalin 2 katına çıkması nefronların yarısından fazlasının kaybına işaret eder. Artmış BUN ve serum K seviyeleri serum kreatinin seviyelerindeki ani artışa eşlik eder.
Glikoz: Yüksek kan glikozu susuzluğu arttırabilir; serum Na seviyelerini azaltıp K seviyelerini arttırır. KBY olan hastada hiperglisemi tablosuna sıklıkla asidoz da eşlik etmektedir.
GFR(Kreatinin klirensi): Normal GFR 125 ml/dak.dır. Temelde serum kreatinin seviyeleri ile kreatinin atımı arasında iki taraflı bir ilişki vardır. Kreatinin yaşla ters orantılı; vücut ağırlığı ve kas kütlesi ile doğru orantılıdır. ABY(akut böbrek yetmezliği) olan hastada; diyaliz alan hastada veya katabolik süreçteki hastada serum kreatinin seviyeleri ile kreatinin atımı arasında iki taraflı ilişki geçerli değildir.
Renal Yetmezliği Olan Hastada Biyokimyasal Parametrelere Göre Beslenme Müdehalesi
*Sodyum: Sıvı alımı arttığında sodyum değeri azalır. Eğer yüksekse Na alımı ve hidrasyon durumunu değerlendirilir; düşükse sıvı alımını değerlendirilir.
*Potasyum: Yüksekse potasyum alımı değerlendirilir ve sınırlanır; K içeren diyalizat ve ilaçların değiştirilmesi düşünülebilir.
*Fosfor: Yüksek olan hastada fosfor alımı sınırlandırılır; PO4 bağlayıcı ajanların kullanımı ve süreleri sorgulanır.
*Glikoz: Yüksekse rafine şekerlerin tüketimi azaltılmalıdır. Düşükse total enerji alımının yeterli olup olmadığı değerlendirilmelidir.
*Kalsiyum: Yüksekse kalsiyum; D vitamini ve diğer suplemanların kullanımını değerlendirilir. Düşükse Ca bağlayıcı ajanların öğünlerden ayrı örneğin gece yatmadan önce gibi kullanımı önerilir.
*BUN(Kan üre azotu): Yüksekse diyaliz veya ilaç yeterliliği sorgulanmalıdır.
Düşükse enerji; protein alımı ile rezidüel böbrek fonksiyonları değerlendirilir. Yüksek BUN değeri tat algısının değişmesine de neden olabilir.
*Albumin: Düşükse protein alımı değerlendirilir ve arttırılır; düşük total kolestrol(<150 mg/dl) de bu sürece(albumin düşüklüğüne) katkı sağlayabilir(özellikle >60 yaş grubunda).
*Hematokrit: Eğer yüksekse epoetin gibi eritropoezis uyarıcı ajanların dozu; düşükse ferritin depoları; transferin doygunluğu kontrol edilmelidir. Tedaviye yanıt yoksa folat ve B12 seviyeleri kontrol edilmelidir.
*Ferritin: Yüksekse demir süplementasyonunu azalt;(Kronik inflamasyon varlığı yanıltıcı olabilir).
Albumin: Akut/kronik enfeksiyon durumları albumin ve diğer akut faz hepatik proteinlerin beslenme değerlendirmesinde kullanımını sınırlar. Kronik böbrek yetmezliği(üremi) albumin metabolizmasını baskılar. GFR<60 ml/dk olan KBY(kronik böbrek yetmezliği) hastalarında albumin seviyeleri normalden daha düşüktür. Ancak albumin seviyelerindeki bu azalma protein alımının az olmasına da bağlanabilir. Periton diyalizi alan hastalarda albumin kayıpları daha fazladır.
Lipidler: Artmış lipid seviyeleri bu hastalarda KVH(kardiyovasküler hastalık) riskini de arttırmaktadır. KVH diyaliz hastalarında tüm ölümlerin yaklaşık yarısından sorumludur. Değişmiş hepatik sentez mekanizması ve lipoprotein katabolizmasındaki azalmanın sorumlu olabileceği düşünülmektedir. Diyaliz hastalarında total;VLDL kolestrol; TG(trigliserit) artışı ile HDL kolestrolde azalma yaygındır.
BUN(Kan üre azotu): Artmış protein alımı; katabolizma; GIS(gastrointestinal sistem) kanaması; glukokortikoid kullanımı; diyaliz süreleri-etkinliğinde azalma kan üre azotunda artışa neden olur. BUN seviyelerinin düşük olması yetersiz protein alımı; kusma ve diyareyle protein kaybı; sık diyaliz veya aşırı hidrasyonun bir göstergesi olabilir. >90-100 mg/dl olması azotemiye yol açabilir.
Potasyum: Hiperkalemi K(potasyum) seviyelerinin >5.5 mEq/L olmasıdır. Yaşamı tehdit eden bir durum olup tedavi edilmezse kalp çalışmasının durmasıyla sonuçlanabilir. KBY olan hastalarda hiperkalemi nedenleri; oligüri(<500 ml/24 saat); aşırı K alımı; asidoz; katabolik stres; enfeksiyon; travma; cerrahi; yetersiz diyaliz; hipoaldestronizm… Diyete uymama; K içeren tuz kullanımı… Hipokalemi K seviyelerinin < 3.5 mEq/L olmasıdır. Nedenleri; azalmış diyetle alım; kusma; diyare; diüretik ilaçlar; K bağlayıcı bir ilaç olan sodyum polystyrene sulfonate (Kayexalate) kullanımı…
Sodyum: Hipernatremi diyare; kusma gibi nedenlerle aşırı su kaybına bağlı gelişebileceği gibi Na(sodyum) kısıtlaması olmaksızın kullanılan diüretik ilaçlara bağlı da ortaya çıkabilir. Hipernatremi belirtileri; kızarmış deri; muköz membranlar; dilde kuruluk; susama. Hiponatremi aşırı sıvı alımı; Na kısıtlaması gibi nedenlerle oluşabilir. Karın bölgesinde kramp; baş ağrısı; düşük tansiyon hiponatremi belirtileridir.
Kalsiyum: KBY hastalarında bozulmuş D vitamini metabolizmasına bağlı olarak Ca emilimi de bozulmuştur. Hiperfosfatemi de sekonder hiperparatroidizm ve renal osteodistrofi yoluyla kalsiyum eksikliğine katkı sağlar. Tedavi hedefi serum Ca seviyelerini hedef aralık olan 8;4- 9.5 mg/dL arasında tutmaktır. Değerlendirmede en doğru yöntem iyonize Ca’un doğrudan ölçülmesidir. Kabul edilen bir uygulamaya göre iyonize kalsiyum seviyelerini daha iyi yansıttığı için albumin seviyelerine göre Ca’da bazı ayarlamalar yapılmalıdır. Düzeltilmiş total Ca; albumin seviyeleri düşük ancak Ca seviyeleri düşük olmayan hastada kullanımı önerilir.
Düzeltilmiş total Ca(mg/dl)=Total Ca(mg/dl)+0;8x [4;0- serum albumin(g/dl)]
Fosfor: 1-5.evre KBY hastalarında hedef 2.7-5.0 mg/dL arasında tutmaktır. Renal replasman tedavisi alanlarda hedef 3;5- 5.5 mg/dL arasında tutmaktır.
Kreatinin: Kas metabolizmasının bir ürünü olup böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Serum kreatinin seviyelerinin normalin 2 katına çıkması nefronların yarısından fazlasının kaybına işaret eder. Artmış BUN ve serum K seviyeleri serum kreatinin seviyelerindeki ani artışa eşlik eder.
Glikoz: Yüksek kan glikozu susuzluğu arttırabilir; serum Na seviyelerini azaltıp K seviyelerini arttırır. KBY olan hastada hiperglisemi tablosuna sıklıkla asidoz da eşlik etmektedir.
GFR(Kreatinin klirensi): Normal GFR 125 ml/dak.dır. Temelde serum kreatinin seviyeleri ile kreatinin atımı arasında iki taraflı bir ilişki vardır. Kreatinin yaşla ters orantılı; vücut ağırlığı ve kas kütlesi ile doğru orantılıdır. ABY(akut böbrek yetmezliği) olan hastada; diyaliz alan hastada veya katabolik süreçteki hastada serum kreatinin seviyeleri ile kreatinin atımı arasında iki taraflı ilişki geçerli değildir.
Renal Yetmezliği Olan Hastada Biyokimyasal Parametrelere Göre Beslenme Müdehalesi
*Sodyum: Sıvı alımı arttığında sodyum değeri azalır. Eğer yüksekse Na alımı ve hidrasyon durumunu değerlendirilir; düşükse sıvı alımını değerlendirilir.
*Potasyum: Yüksekse potasyum alımı değerlendirilir ve sınırlanır; K içeren diyalizat ve ilaçların değiştirilmesi düşünülebilir.
*Fosfor: Yüksek olan hastada fosfor alımı sınırlandırılır; PO4 bağlayıcı ajanların kullanımı ve süreleri sorgulanır.
*Glikoz: Yüksekse rafine şekerlerin tüketimi azaltılmalıdır. Düşükse total enerji alımının yeterli olup olmadığı değerlendirilmelidir.
*Kalsiyum: Yüksekse kalsiyum; D vitamini ve diğer suplemanların kullanımını değerlendirilir. Düşükse Ca bağlayıcı ajanların öğünlerden ayrı örneğin gece yatmadan önce gibi kullanımı önerilir.
*BUN(Kan üre azotu): Yüksekse diyaliz veya ilaç yeterliliği sorgulanmalıdır.
Düşükse enerji; protein alımı ile rezidüel böbrek fonksiyonları değerlendirilir. Yüksek BUN değeri tat algısının değişmesine de neden olabilir.
*Albumin: Düşükse protein alımı değerlendirilir ve arttırılır; düşük total kolestrol(<150 mg/dl) de bu sürece(albumin düşüklüğüne) katkı sağlayabilir(özellikle >60 yaş grubunda).
*Hematokrit: Eğer yüksekse epoetin gibi eritropoezis uyarıcı ajanların dozu; düşükse ferritin depoları; transferin doygunluğu kontrol edilmelidir. Tedaviye yanıt yoksa folat ve B12 seviyeleri kontrol edilmelidir.
*Ferritin: Yüksekse demir süplementasyonunu azalt;(Kronik inflamasyon varlığı yanıltıcı olabilir).