İnsüline Bağımlı Diyabetes Mellitus(Iddm) ve Beslenme
Çocukluk dönemindeki en yaygın kronik hastalıklardan biridir. Beslenme tedavisi normal büyüme ve gelişmenin sağlanması; yaşam boyu sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması; diyabet komplikasyonlarının önlenmesi üzerine odaklanmaktadır. Yeme bozuklukları ve çölyak hastalığı Tip 1 diyabetli çocuklarda oldukça yaygındır. Karbonhidrat miktarı; tipi ve öğünlere dağılımı postprandiyal(öğün sonrası) glikoz yanıtının ana belirleyicisidir. Yoğun insülin tedavisi alan hastalar karbonhidrat sayımının da olduğu kapsamlı bir eğitime ihtiyaç duyar. Sebze ve meyve tüketimi arttırılıp diyetteki doymuş yağ miktarı azaltılmalıdır.
Beslenme tedavisinin amaçları
Sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması
Kan glikozunu normal aralıkta tutma
Optimal büyüme; gelişme ve sağlık için yeterli enerji ve besin öğesi alımının sağlanması
Sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivite ile uygun BKI ve bel çevresinin sürdürülmesi
Kalp ve damar hastalığı riskini azaltmak için lipid profilini düzeltmek
Öğün atlanmamalıdır. Egzersize göre besin-insülin ayarlaması yapılmalıdır. Farklı insülin rejimlerine göre öğün yapısı önerileri şu şekildedir;
*Günde 2 defa karışım insülin kullanan hasta:3 ana 3 ara öğün şeklinde beslenme önerilir.
*Çoklu İnsülin Enjeksiyonu: Genelde öğünlerden önce hızlı etkili insülin ve bazal olarak uzun etkili insülin kullanılır. Öğün zamanı ve besin miktarının değiştirilmesi açısından daha rahattır. İlave insülin enjeksiyonu yapılmadıkça ara öğünlerdeki karbonhidrat 1-2 değişim(15-30 gr’ı) aşmamalıdır.
Öğündeki insülin dozunun ayarlanması için karbonhidrat sayımı eğitimi verilmelidir. Hipoglisemi sadece kısa etkili insülinle tedavi edilmelidir.
SSCI(Sürekli Derialtı İnsülin İnfüzyonu): Öğün zamanı ve besin miktarının değiştirilmesi açısından daha rahat olduğundan özellikle toddler dönemde anksiyetenin azaltılmasına yardımcı olur. Bolus insülin ayarlaması için karbonhidrat sayımı tekniği iyi bilinmelidir.
İnsülin yemekten önce verildiğinde iyi glisemik sonuçlar alınır.
Hipoglisemi sadece kısa etkili insülinle tedavi edilmelidir.
Tip-1 Diyabette Beslenme
Total enerji alımının %45-60’i CHO’tan; %30-35’i yağdan(<%10 doymuş yağ); %15-20’i proteinden karşılanmalıdır. Karbonhidratlar büyümede elzem olduğundan sınırlandırılmamalı ancak basit şeker tüketimi sınırlandırılmalıdır. Karbonhidrat kaynağı olarak çoğunlukla tam tahıl ürünleri ve tam tahıllı ekmek; kurubaklagil; sebze; meyve; yağı azaltılmış süt ürünleri(<2 yaş hariç) tercih edilmelidir. Tabak modeli; 4 yapraklı yonca gibi araçlar temel beslenme bilgisi ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarının öğretilmesinde kullanışlıdır.
İnsülin pompası veya çoklu doz insülin enjeksiyonu kullanılan hastada karbonhidrat sayımı önemli bir beslenme müdehalesidir. Karbonhidrat sayımı sağlıklı besin seçimi öğretisi olmadan sadece karbonhidrat miktarı üzerine odaklandığında sağlıksız besin seçimine yol açar. Protein ve yağın da postprandiyal hiperglisemiye katkı sağladığı hızla kabul gören bir olgu haline gelmiştir. Yağ ve proteinler gecikmiş bir postprandiyal glikoz artışına yol açabilir.
Toddler döneminde iştah azalmıştır. Aşırı süt tüketiminden kaçınılmalıdır. Günde 2 kez insülin kullanımı ile rutin ana öğünlere ek 2 küçük ara öğün önerilir. İnsülin pompası besini red gibi yeme davranışlarının düzeltilmesinde faydalı olabilir.
Alkol gecikmiş hipoglisemiye yol açabilir. Düşük glisemik indekse sahip besinler daha düşük postprandiyal(tokluk) glikoz seviyeleri ile sonuçlanır. Tam tahıllı ekmek ve makarna; birçok meyve; süt ve yoğurt düşük glisemik indeksli besinlere örnektir. Tüm yaş gruplarında şekerli içecek ve doymuş yağ alımı azaltılmalı. Diyabetik besin etiketli ürünler gerekli olmayıp çoğu laksatif etkisi olan tatlandırıcılar içerir.
Beslenme tedavisinin amaçları
Sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması
Kan glikozunu normal aralıkta tutma
Optimal büyüme; gelişme ve sağlık için yeterli enerji ve besin öğesi alımının sağlanması
Sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivite ile uygun BKI ve bel çevresinin sürdürülmesi
Kalp ve damar hastalığı riskini azaltmak için lipid profilini düzeltmek
Öğün atlanmamalıdır. Egzersize göre besin-insülin ayarlaması yapılmalıdır. Farklı insülin rejimlerine göre öğün yapısı önerileri şu şekildedir;
*Günde 2 defa karışım insülin kullanan hasta:3 ana 3 ara öğün şeklinde beslenme önerilir.
*Çoklu İnsülin Enjeksiyonu: Genelde öğünlerden önce hızlı etkili insülin ve bazal olarak uzun etkili insülin kullanılır. Öğün zamanı ve besin miktarının değiştirilmesi açısından daha rahattır. İlave insülin enjeksiyonu yapılmadıkça ara öğünlerdeki karbonhidrat 1-2 değişim(15-30 gr’ı) aşmamalıdır.
Öğündeki insülin dozunun ayarlanması için karbonhidrat sayımı eğitimi verilmelidir. Hipoglisemi sadece kısa etkili insülinle tedavi edilmelidir.
SSCI(Sürekli Derialtı İnsülin İnfüzyonu): Öğün zamanı ve besin miktarının değiştirilmesi açısından daha rahat olduğundan özellikle toddler dönemde anksiyetenin azaltılmasına yardımcı olur. Bolus insülin ayarlaması için karbonhidrat sayımı tekniği iyi bilinmelidir.
İnsülin yemekten önce verildiğinde iyi glisemik sonuçlar alınır.
Hipoglisemi sadece kısa etkili insülinle tedavi edilmelidir.
Tip-1 Diyabette Beslenme
Total enerji alımının %45-60’i CHO’tan; %30-35’i yağdan(<%10 doymuş yağ); %15-20’i proteinden karşılanmalıdır. Karbonhidratlar büyümede elzem olduğundan sınırlandırılmamalı ancak basit şeker tüketimi sınırlandırılmalıdır. Karbonhidrat kaynağı olarak çoğunlukla tam tahıl ürünleri ve tam tahıllı ekmek; kurubaklagil; sebze; meyve; yağı azaltılmış süt ürünleri(<2 yaş hariç) tercih edilmelidir. Tabak modeli; 4 yapraklı yonca gibi araçlar temel beslenme bilgisi ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarının öğretilmesinde kullanışlıdır.
İnsülin pompası veya çoklu doz insülin enjeksiyonu kullanılan hastada karbonhidrat sayımı önemli bir beslenme müdehalesidir. Karbonhidrat sayımı sağlıklı besin seçimi öğretisi olmadan sadece karbonhidrat miktarı üzerine odaklandığında sağlıksız besin seçimine yol açar. Protein ve yağın da postprandiyal hiperglisemiye katkı sağladığı hızla kabul gören bir olgu haline gelmiştir. Yağ ve proteinler gecikmiş bir postprandiyal glikoz artışına yol açabilir.
Toddler döneminde iştah azalmıştır. Aşırı süt tüketiminden kaçınılmalıdır. Günde 2 kez insülin kullanımı ile rutin ana öğünlere ek 2 küçük ara öğün önerilir. İnsülin pompası besini red gibi yeme davranışlarının düzeltilmesinde faydalı olabilir.
Alkol gecikmiş hipoglisemiye yol açabilir. Düşük glisemik indekse sahip besinler daha düşük postprandiyal(tokluk) glikoz seviyeleri ile sonuçlanır. Tam tahıllı ekmek ve makarna; birçok meyve; süt ve yoğurt düşük glisemik indeksli besinlere örnektir. Tüm yaş gruplarında şekerli içecek ve doymuş yağ alımı azaltılmalı. Diyabetik besin etiketli ürünler gerekli olmayıp çoğu laksatif etkisi olan tatlandırıcılar içerir.