Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir?
Karnımızın en arka bölümünde yerleşmiş; yaklaşık 15 cm uzunluğunda; mide; onikiparmak bağırsağı ve kalın bağırsakla ön yüzü tümüyle kapatılmış hayati bir organ mevut. Adı Pankreas. Bu 15 santimlik salgı bezi olan organın birçok önemli görevi mevcut. Alınan besinlerin sindirilmesi ve kan şekerinin dengede tutulmasında esas yetkilidir kendisi. Bu salgı bezinin yeterli miktarda insülin hormonu üretmemesi ya da ürettiği insülin hormonunun yeterli ve/ veya etkili bir şekilde kullanılamaması durumun da gelişen ve ömür boyu süren bir hastalığa Diyabet (şeker Hastalığı) adı verilir.
Tüketilen her besin vücutta şekere (glikoz) dönüşmek için parçalanır ve kana geçer. Kandaki şeker yükselmeye başlar. Sağlıklı bireylerde kana geçen şeker; pankreastan salgılanan insülin hormonu ile hücrelere taşınır. Diyabetli kişide; yediği besinlerden kana geçen şekeri yani glukozu dokulara taşımakla görevli olan insülin olmadığından veya etkili kullanılamadığından kandaki glikoz miktarı yani kan şekeri yükselir. Kan şekerinin bu yükselmesine hiperglisemi adı verilir. Kanda belli bir düzeyin üzerinde şeker birikince; bu şeker fazlalığı idrarla atılmaya başlar. İdrarda atılan şeker miktarı arttıkça sık idrara çıkma; ağız kuruluğu ve aşırı susama gibi belirtiler görülür.
Diyabet Çeşitleri Nelerdir?
TİP 1 Diyabet: Pankreasın hiç insülin üretememesi sonucunda meydana gelir. Bu diyabet çeşidi genellikle çocukluk veya gençlik gibi yaşamın erken döneminde başlar. Tip 1 diyabet yaşam boyu devam eden bir metabolik hastalık çeşidi olup dışardan günlük ve düzenli olarak insülin alınmasını gerektirir.
TİP 2 Diyabet: Bu diyabet çeşidinde ise pankreastan insülin üretimi gerçekleşir ancak vücut tarafıdan yeterince kullanamaz. Tip 2 diyabet; aile hikâyesinde diyabet olan kişilerde görülme olasılığı daha yüksektir. Genellikle 40 yaş ve yukarısında görülme eğilimindedir. Fazla kilolu olmak bu hastalık için bir risk etmenidir.
Gestasyonel diyabet: Hamilelik öncesi insülin salınımı normalken; gebelik döneminde gerçekleşen hormonal değişiklikler nedeni ile oluşabilen ve doğumdan sonra genelde geçici olan diyabet çeşididir. Gebelik boyunca kontrol edilmelidir. Bu bireylerin daha sonra tip 2 diyabet olma riskleri yüksek olduğu için düzenli kontrol edilmeleri gerekir.
Diyabette Beslenme Nasıl Olmalıdır?
Her bireyin gereksinimi birbirinden farklı olduğu için diyabetli bireylerin diyetleri de yaşam şekillerine göre farklılık gerektirir. Diyabetliler için bir tek diyet örneği yoktur. 3 ana 3 ara öğün olacak şekilde beslenmek ve herhangi bir öğünde tek başına karbonhidrat tüketmemek önemlidir. Beslenme planı; kişinin durumuna göre yeterli ve dengeli olacak şekilde hazırlandığında kan şekerinin normal seviyelerde kalması daha mümkündür. Herkes için geçerli olan sağlıklı beslenme önerileri diyabetliler için de geçerlidir. Ancak diyabetlilerin normal yaşamlarını sürdürebilmeleri ve berberinde gelişebilecek sağlık sorunlarını önlemek için sağlıklı beslenme ilkelerini uygulamaları bir zorunluluktur.
Diyabeti olmayan sağlıklı bireylerin de rafine şeker tüketimini kısıtlaması; doymuş yağ ve kolesterolden zengin olan et; süt; yoğurt; peynir; yumurta gibi yiyecekleri kontrollü tüketmesi; az az ve sık sık yemek yemesi önerilir.
Genel olarak sağlıklı beslenme için aşağıda listelenen besin öğelerini içeren gıdaların yeterli ve öğün içinde dengeli bir şekilde tüketilmesi gerekir.
Karbonhidratlar (tahıllar; un ve undan yapılmış yiyecekler; kuru baklagiller; patates; sebze ve meyveler; süt; yoğurt)
Proteinler (et; yumurta; peynir; süt; yoğurt)
Yağlar (yağ ve et; yumurta; peynir; süt; yoğurt gibi yağ içeren yiyecekle)
Vitamin ve Mineraller (sebze ve meyveler başta olmak üzere tüm yiyecekler)
Posa (sebze; meyve; tam taneli tahıllar)
Bir günde kaç kalori almalıyım? Yediğim yiyecekler kan şekerimi ne kadar etkiliyor ? Tedaviye göre öğün saatlerini nasıl düzenlerim? Egzersiz planıma göre beslenme düzenimde yapmam gereken değişiklikler nelerdir? …. Böyle sorularınız varsa bir diyetisyene danışmalısınız. Diyetisyen; sevdiğiniz yiyecekleri içeren sağlıklı beslenme planları oluşturmak ve beslenme alışkanlıklarınızın değişmesinde size yardımcı olacak kişidir.
Diyabetiniz yeni teşhis edilmişse; tedavinizde doktorunuz tarafından yapılan bir değişiklik varsa veya yıllık kontroller için yılda 2 kez mutlaka bir diyetisyene danışın.
Tüketilen her besin vücutta şekere (glikoz) dönüşmek için parçalanır ve kana geçer. Kandaki şeker yükselmeye başlar. Sağlıklı bireylerde kana geçen şeker; pankreastan salgılanan insülin hormonu ile hücrelere taşınır. Diyabetli kişide; yediği besinlerden kana geçen şekeri yani glukozu dokulara taşımakla görevli olan insülin olmadığından veya etkili kullanılamadığından kandaki glikoz miktarı yani kan şekeri yükselir. Kan şekerinin bu yükselmesine hiperglisemi adı verilir. Kanda belli bir düzeyin üzerinde şeker birikince; bu şeker fazlalığı idrarla atılmaya başlar. İdrarda atılan şeker miktarı arttıkça sık idrara çıkma; ağız kuruluğu ve aşırı susama gibi belirtiler görülür.
Diyabet Çeşitleri Nelerdir?
TİP 1 Diyabet: Pankreasın hiç insülin üretememesi sonucunda meydana gelir. Bu diyabet çeşidi genellikle çocukluk veya gençlik gibi yaşamın erken döneminde başlar. Tip 1 diyabet yaşam boyu devam eden bir metabolik hastalık çeşidi olup dışardan günlük ve düzenli olarak insülin alınmasını gerektirir.
TİP 2 Diyabet: Bu diyabet çeşidinde ise pankreastan insülin üretimi gerçekleşir ancak vücut tarafıdan yeterince kullanamaz. Tip 2 diyabet; aile hikâyesinde diyabet olan kişilerde görülme olasılığı daha yüksektir. Genellikle 40 yaş ve yukarısında görülme eğilimindedir. Fazla kilolu olmak bu hastalık için bir risk etmenidir.
Gestasyonel diyabet: Hamilelik öncesi insülin salınımı normalken; gebelik döneminde gerçekleşen hormonal değişiklikler nedeni ile oluşabilen ve doğumdan sonra genelde geçici olan diyabet çeşididir. Gebelik boyunca kontrol edilmelidir. Bu bireylerin daha sonra tip 2 diyabet olma riskleri yüksek olduğu için düzenli kontrol edilmeleri gerekir.
Diyabette Beslenme Nasıl Olmalıdır?
Her bireyin gereksinimi birbirinden farklı olduğu için diyabetli bireylerin diyetleri de yaşam şekillerine göre farklılık gerektirir. Diyabetliler için bir tek diyet örneği yoktur. 3 ana 3 ara öğün olacak şekilde beslenmek ve herhangi bir öğünde tek başına karbonhidrat tüketmemek önemlidir. Beslenme planı; kişinin durumuna göre yeterli ve dengeli olacak şekilde hazırlandığında kan şekerinin normal seviyelerde kalması daha mümkündür. Herkes için geçerli olan sağlıklı beslenme önerileri diyabetliler için de geçerlidir. Ancak diyabetlilerin normal yaşamlarını sürdürebilmeleri ve berberinde gelişebilecek sağlık sorunlarını önlemek için sağlıklı beslenme ilkelerini uygulamaları bir zorunluluktur.
Diyabeti olmayan sağlıklı bireylerin de rafine şeker tüketimini kısıtlaması; doymuş yağ ve kolesterolden zengin olan et; süt; yoğurt; peynir; yumurta gibi yiyecekleri kontrollü tüketmesi; az az ve sık sık yemek yemesi önerilir.
Genel olarak sağlıklı beslenme için aşağıda listelenen besin öğelerini içeren gıdaların yeterli ve öğün içinde dengeli bir şekilde tüketilmesi gerekir.
Karbonhidratlar (tahıllar; un ve undan yapılmış yiyecekler; kuru baklagiller; patates; sebze ve meyveler; süt; yoğurt)
Proteinler (et; yumurta; peynir; süt; yoğurt)
Yağlar (yağ ve et; yumurta; peynir; süt; yoğurt gibi yağ içeren yiyecekle)
Vitamin ve Mineraller (sebze ve meyveler başta olmak üzere tüm yiyecekler)
Posa (sebze; meyve; tam taneli tahıllar)
Bir günde kaç kalori almalıyım? Yediğim yiyecekler kan şekerimi ne kadar etkiliyor ? Tedaviye göre öğün saatlerini nasıl düzenlerim? Egzersiz planıma göre beslenme düzenimde yapmam gereken değişiklikler nelerdir? …. Böyle sorularınız varsa bir diyetisyene danışmalısınız. Diyetisyen; sevdiğiniz yiyecekleri içeren sağlıklı beslenme planları oluşturmak ve beslenme alışkanlıklarınızın değişmesinde size yardımcı olacak kişidir.
Diyabetiniz yeni teşhis edilmişse; tedavinizde doktorunuz tarafından yapılan bir değişiklik varsa veya yıllık kontroller için yılda 2 kez mutlaka bir diyetisyene danışın.