Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi
Çözüm odaklı kısa süreli terapinin kurucusu olan Steve de Shazer 1978 yılında meslektaşı ve eşi İnsoo Kim Berg ile Kısa süreli aile terapisi merkezini kurdu. O; eşi ve arkadaşlarıyla yaptığı araştırma ve çalışmalar sonucu 1980 li yıllarda "Kısa Süreli Çözüm Odaklı Terapi yi "geliştirmişler.
Çözüm odaklı kısa süreli terapi yönteminde danışman; danışanın geçmişe ve sorunlara değil; şimdiye ve geleceğe; çözümlere odaklanmasını sağlar. Yöntem gereği en çok kullanılan "mucize soru"larıyla; danışanın gelecekte yani sorun çözüldüğünde neyin farklı olacağı konusunda bir öngörüde bulunmasını ister. "derecelendirme soruları " ile danışanın şu an kendi durumunu; umudunu; inancını; motivasyonunu ve terapi süresince ilerlemesini değerlendirir. "İstisna soru"larıyla da danışanın geçmişte yaşanan benzer durumlarda neyin işe yaradığını belirlemesine; yardımcı olur. Danışanın arzu ettiği sorunsuz geleceğe ulaşması amacıyla küçük adımlar atması için cesaretlendirir ve değişim yolculuğu da bu şekilde başlar ve devam eder. Çözüm odaklı kısa süreli terapi; günümüzde hipnoterapi; koçluk ve danışmanlık gibi geniş bir alanda hayatımızda yer almaktadır.
Temel felsefesi; üç kural etrafında toplanır. İlk kural ‘’Bozulmadıysa tamir etme’’dir. Danışmanlar; danışanlarla ilgili fazladan kaygıya sebeb olmaması gerekir. Danışanlar hangi zorlukları kendinde görüyorsa ona yoğunlaşmak gerekir. Bu kural danışan tarafından ilerlenildiğini gösterir. İkinci kural ‘’ Önce neyin işe yaradığını anla ve sonra onu daha çok yap’’tır. Terapide danışanların dönütleri sayesinde danışman bilgilere sahip olur. Danışma sürecinde başarılan bir durum ile ilgili ev ödevi vermek başarının tekrar pekişmesine neden olur. Üçüncü kural ‘’ Eğer çalışmıyorsa; tekrar denemeyin’’dir. İşe yaramayan şeylerin tekrar etmenin bir anlamı yoktur. Yeni denizlere yelken açmak gerekir. Danışanın işbirliği içerisinde neyin işe yarayıp yaramadığı ortaya konur.
Kuramla ilgili diğer önemli kavramlardan biri de problem analizinden kaçınmaktır. Problemin nedenlerine odaklanmak yerine neyin işe yaradığına odaklanmak gerekir. Çünkü problemin nedenleri bize zaman kaybettirir. Örneğin neden işsizim yerine nasıl iş sahibi olabilirime odaklanmak gerekir. İçgörünü yerine eylemlere odaklanın. Çözüm içgörülerde değil eylemlerde saklıdır. Harakete geçtikçe çözüme ve çözümlere daha çok ulaşırız. Örneğin evde işsiz bir şekilde oturmak yerine kurumları gezip iş başvurusu yapabiliriz.
Çözüm odaklı terapinin genel soruları;
Bu problemi ne zaman/hangi zamanlarda yaşamıyorsun?
Bu problemi hissetmediğiniz zamanlarla şu an arasındaki fark nedir?
Bu problemin yaşanmamasını nasıl açıklarsınız?
Bunun bir problem olarak görmemeyi nasıl sağlarsınız?
Çözüm odaklı terapide amaçlar önemlidir. Terapiye gelen danışana gelme amacı sorulur. Danışana göre oturumlar devam eder. Danışanın amaçlarının net bir şekilde tanımlanması gerekir. Danışan başarmak istedikleri amaçları özgün bir şekilde tanımlar.
Mucize soru; iyi tanımlanmış amaçları ortaya çıkarmak için kullanılır. Kişinin anlattığı olayla ilgili mucize soru sorulabilir. ‘’Varsayalım bir mucize gerçekleşti ve sen bu durumun üstesinden geldin’’ ya da ‘’Rüyanda bir mucize gerçekleşti ve sorunun çözüldü’’ tarzı sorular sorulabilir.
Çözüm odaklı terapinin bir diğer tekniği ‘’Başka ne?’’ sourusudur. ‘’Bu mucize gerçekleştikten sonra başka ne olacak.’’ Genellikle davranışsal detayları ortaya çıkarmak için kullanılır. Problemin olmadığı zamanlarla ilgili ayrıntılı bilgi alınır.
Övgüler; danışanların güçlü olduğu yanlarını; çözümlerini doğru bir şekilde ulaştıktan sonra danışmanlar övgüde bulunurlar. Böylelikle danışana psikolojik olarak güçlü hissettiğinin farkına varılması sağlanır.
Derecelendirme sorularında ise 0’dan 10’a kadar derecelendirmenin olduğu bir skala verilir. ‘’0’’ en kötü durumdur. 10 ise en iyi durumdur. Danışanın verdiği puan ile belirlediği noktaya ulaşmak için onun üstüne çıkmak için neler yapabileceği konuşulur. 1 puan arttırmak için neler yaparsın gibi sorular sorulur.
Çözüm odaklı kısa süreli terapinin kurucusu olan Steve de Shazer 1978 yılında meslektaşı ve eşi İnsoo Kim Berg ile Kısa süreli aile terapisi merkezini kurdu. O; eşi ve arkadaşlarıyla yaptığı araştırma ve çalışmalar sonucu 1980 li yıllarda "Kısa Süreli Çözüm Odaklı Terapi yi "geliştirmişler.
Çözüm odaklı kısa süreli terapi yönteminde danışman; danışanın geçmişe ve sorunlara değil; şimdiye ve geleceğe; çözümlere odaklanmasını sağlar. Yöntem gereği en çok kullanılan "mucize soru"larıyla; danışanın gelecekte yani sorun çözüldüğünde neyin farklı olacağı konusunda bir öngörüde bulunmasını ister. "derecelendirme soruları " ile danışanın şu an kendi durumunu; umudunu; inancını; motivasyonunu ve terapi süresince ilerlemesini değerlendirir. "İstisna soru"larıyla da danışanın geçmişte yaşanan benzer durumlarda neyin işe yaradığını belirlemesine; yardımcı olur. Danışanın arzu ettiği sorunsuz geleceğe ulaşması amacıyla küçük adımlar atması için cesaretlendirir ve değişim yolculuğu da bu şekilde başlar ve devam eder. Çözüm odaklı kısa süreli terapi; günümüzde hipnoterapi; koçluk ve danışmanlık gibi geniş bir alanda hayatımızda yer almaktadır.
Temel felsefesi; üç kural etrafında toplanır. İlk kural ‘’Bozulmadıysa tamir etme’’dir. Danışmanlar; danışanlarla ilgili fazladan kaygıya sebeb olmaması gerekir. Danışanlar hangi zorlukları kendinde görüyorsa ona yoğunlaşmak gerekir. Bu kural danışan tarafından ilerlenildiğini gösterir. İkinci kural ‘’ Önce neyin işe yaradığını anla ve sonra onu daha çok yap’’tır. Terapide danışanların dönütleri sayesinde danışman bilgilere sahip olur. Danışma sürecinde başarılan bir durum ile ilgili ev ödevi vermek başarının tekrar pekişmesine neden olur. Üçüncü kural ‘’ Eğer çalışmıyorsa; tekrar denemeyin’’dir. İşe yaramayan şeylerin tekrar etmenin bir anlamı yoktur. Yeni denizlere yelken açmak gerekir. Danışanın işbirliği içerisinde neyin işe yarayıp yaramadığı ortaya konur.
Kuramla ilgili diğer önemli kavramlardan biri de problem analizinden kaçınmaktır. Problemin nedenlerine odaklanmak yerine neyin işe yaradığına odaklanmak gerekir. Çünkü problemin nedenleri bize zaman kaybettirir. Örneğin neden işsizim yerine nasıl iş sahibi olabilirime odaklanmak gerekir. İçgörünü yerine eylemlere odaklanın. Çözüm içgörülerde değil eylemlerde saklıdır. Harakete geçtikçe çözüme ve çözümlere daha çok ulaşırız. Örneğin evde işsiz bir şekilde oturmak yerine kurumları gezip iş başvurusu yapabiliriz.
Çözüm odaklı terapinin genel soruları;
Bu problemi ne zaman/hangi zamanlarda yaşamıyorsun?
Bu problemi hissetmediğiniz zamanlarla şu an arasındaki fark nedir?
Bu problemin yaşanmamasını nasıl açıklarsınız?
Bunun bir problem olarak görmemeyi nasıl sağlarsınız?
Çözüm odaklı terapide amaçlar önemlidir. Terapiye gelen danışana gelme amacı sorulur. Danışana göre oturumlar devam eder. Danışanın amaçlarının net bir şekilde tanımlanması gerekir. Danışan başarmak istedikleri amaçları özgün bir şekilde tanımlar.
Mucize soru; iyi tanımlanmış amaçları ortaya çıkarmak için kullanılır. Kişinin anlattığı olayla ilgili mucize soru sorulabilir. ‘’Varsayalım bir mucize gerçekleşti ve sen bu durumun üstesinden geldin’’ ya da ‘’Rüyanda bir mucize gerçekleşti ve sorunun çözüldü’’ tarzı sorular sorulabilir.
Çözüm odaklı terapinin bir diğer tekniği ‘’Başka ne?’’ sourusudur. ‘’Bu mucize gerçekleştikten sonra başka ne olacak.’’ Genellikle davranışsal detayları ortaya çıkarmak için kullanılır. Problemin olmadığı zamanlarla ilgili ayrıntılı bilgi alınır.
Övgüler; danışanların güçlü olduğu yanlarını; çözümlerini doğru bir şekilde ulaştıktan sonra danışmanlar övgüde bulunurlar. Böylelikle danışana psikolojik olarak güçlü hissettiğinin farkına varılması sağlanır.
Derecelendirme sorularında ise 0’dan 10’a kadar derecelendirmenin olduğu bir skala verilir. ‘’0’’ en kötü durumdur. 10 ise en iyi durumdur. Danışanın verdiği puan ile belirlediği noktaya ulaşmak için onun üstüne çıkmak için neler yapabileceği konuşulur. 1 puan arttırmak için neler yaparsın gibi sorular sorulur.