Özgüven
Özgüven; aslında yaşamımızın her alanında kendini gösteren; kişiliğimizi oluşturan yapı taşlarından biridir. Benlik saygısı ya da kendine güven olarak da ifade edebileceğimiz özgüven kavramı; temelde benliğimize dair sahip olduğumuz bir takım değerlendirmelerden ve yargılardan oluşur.
Kendilik Değerlendirmeleri Nasıl Oluşur?
Dünyaya geldiğimiz andan itibaren; yaşam deneyimlerimizle çevremizi; insanları anlamaya çalışırız. Bu deneyimler sonucu kendimiz; çevremiz ya da insanlar hakkında bazı neden sonuç ilişkileri kurarız(sobaya dokunursam elim yanar). Her bireyin oluşturduğu neden sonuç ilişkileri bireye özgüdür ve eşsizdir; yaşamlarının devamında nasıl davranabileceklerine dair yol gösterir.
Aslında her yaşantı; bizlerde belli bir duygunun ortaya çıkmasına sebep olur. Devamında; ortaya çıkan duyguya paralel olarak kendimiz ya da durumumuzla bir takım değerlendirmeler yaparız. Örneğin kişi; bir sunum için yapmak için hazırlanmış ve sunum sırasında bazı hatalar yaparak sunumu karıştırmış olsun. Bu durum sonucu olumsuz bir duygu hissedecek; beraberinde de yüksek olasılıkla “Ben bu işi beceremiyorum”; “Ne kadar aptalım!”; “Bu iş bana göre değil” gibi olumsuz yargılarda bulunacaktır. Bu değerlendirmelerin sıklıkla zihinden geçmesi; hayatımızın birçok alanında aktif olmasına ve özgüven eksikliğinin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Kendimizle ilgili sahip olduğumuz yetersizlik; eksiklik; değersizlik gibi olumsuz düşünceler; zaman içinde özgüven eksikliğinin doğmasına yol açmaya başlar. Bu inançlara sahip olan kişiler; yaşamlarıyla ilgili daha tereddütlü; daha kararsız davranmaya başlarlar ve olumsuz sonuçlarla karşılaşacaklarına dair beklentileri yükselir. Sonuç olarak gerçekten giriştikleri işlerde istedikleri düzeyde başarıyı elde edememeye; yetersiz kalmaya başlarlar. Sosyal çevreleriyle ilişkileri kötüleşir; daha pasif; daha izole; yaşamdan tatminin azaldığı; karamsar bir hale gelmeye başlarlar. Çevresindekilerin de kendisiyle ilgili benzer olumsuz yargılara sahip olduğunu varsayarlar ve bu yaşamlarını çekilmez bir hale getirir. Bu bir kısırdöngüdür; kişi yetersiz olduğuna inandıkça; bu davranışa dönüşür ve yetersizlik baş gösterir.
Peki özgüvene nasıl sahip olunur?
Özgüvenli birey; adından da anlaşılacağı üzere kendine güvenen; kendisiyle ilgili olumlu yargılara sahip; kendisini olduğu haliyle kabul edebilen bireydir. Bir işe girişirken ya da insanlarla ilişki kurarken; kendi düşüncelerine; deneyimlerine güvenir; kendini güçlü hisseder. Yeniliklere; yeni fikirlere açıktır; kolayca uyum sağlayabileceğine inanır. En önemlisi ise; elinden gelenin en iyisini yapacağına inanır. Kendine güvenen bireyin de elbette ki başarısız ya da yetersiz hissettiği zamanlar olmaktadır. Fakat kendine güvenen kişi bu hislerle nasıl başa çıkacağını bilir.
Daha özgüvenli hissedebilmek için neler yapılabilir?
Kendini kabul etme: Kendinizle ilgili olumsuz düşüncelere inanmak eleştirel bir tutum geliştirmenize; kendinize daha acımasız davranmanıza sebep olabilir. Oysaki kimse mükemmel değildir. Herkesin kendinde eksik/ hatalı gördüğü ya da sevmediği tarafları vardır ve bunlar kimseyi kötü ya da değersiz yapmaz. Aslında bunlar da bireyi kendi yapan parçalarından biridir. Kişi öncelikle kendini bu şekilde kabul etmelidir.
Etiketlememe/Genellememe: Kendinizde olumsuz gördüğünüz özellikleri sürekli kendinize tekrar etmek (beceriksizim işte; yine yapamıyorum; çok aptalım vs.) yerine duruma özgü bir değerlendirme yapıp bununla ilgili nasıl bir çözüm bulabileceğiniz üzerine odaklanın. Kendinizi eleştirmek problem çukurunda saplanıp kalmanıza sebep olur.
Daha nötr/olumlu yaklaşım: Sevdiğiniz/güçlü gördüğünüz taraflarınızı kendinize sık sık hatırlatın ve kendinizi takdir edin.
Kendi beklentilerini karşılama: Yaptığınız/yapmak istediğiniz şeyler başkaları istediği için ya da çevreden onay almak için değil; siz istediğiniz için olsun. Kendiniz için gerçekçi; ulaşılabilir hedefler koyun.
Cesaret: Adım atmaktan korkmayın. Harekete geçtiğiniz her durumun sizin için öğretici bir deneyim olacağını unutmayın; bunları fırsat olarak değerlendirin.
Eğer özgüven problemini kendi çabalarınız ile aşamıyorsanız bir uzmandan destek almanız sizin için faydalı olacaktır.
Kendilik Değerlendirmeleri Nasıl Oluşur?
Dünyaya geldiğimiz andan itibaren; yaşam deneyimlerimizle çevremizi; insanları anlamaya çalışırız. Bu deneyimler sonucu kendimiz; çevremiz ya da insanlar hakkında bazı neden sonuç ilişkileri kurarız(sobaya dokunursam elim yanar). Her bireyin oluşturduğu neden sonuç ilişkileri bireye özgüdür ve eşsizdir; yaşamlarının devamında nasıl davranabileceklerine dair yol gösterir.
Aslında her yaşantı; bizlerde belli bir duygunun ortaya çıkmasına sebep olur. Devamında; ortaya çıkan duyguya paralel olarak kendimiz ya da durumumuzla bir takım değerlendirmeler yaparız. Örneğin kişi; bir sunum için yapmak için hazırlanmış ve sunum sırasında bazı hatalar yaparak sunumu karıştırmış olsun. Bu durum sonucu olumsuz bir duygu hissedecek; beraberinde de yüksek olasılıkla “Ben bu işi beceremiyorum”; “Ne kadar aptalım!”; “Bu iş bana göre değil” gibi olumsuz yargılarda bulunacaktır. Bu değerlendirmelerin sıklıkla zihinden geçmesi; hayatımızın birçok alanında aktif olmasına ve özgüven eksikliğinin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Kendimizle ilgili sahip olduğumuz yetersizlik; eksiklik; değersizlik gibi olumsuz düşünceler; zaman içinde özgüven eksikliğinin doğmasına yol açmaya başlar. Bu inançlara sahip olan kişiler; yaşamlarıyla ilgili daha tereddütlü; daha kararsız davranmaya başlarlar ve olumsuz sonuçlarla karşılaşacaklarına dair beklentileri yükselir. Sonuç olarak gerçekten giriştikleri işlerde istedikleri düzeyde başarıyı elde edememeye; yetersiz kalmaya başlarlar. Sosyal çevreleriyle ilişkileri kötüleşir; daha pasif; daha izole; yaşamdan tatminin azaldığı; karamsar bir hale gelmeye başlarlar. Çevresindekilerin de kendisiyle ilgili benzer olumsuz yargılara sahip olduğunu varsayarlar ve bu yaşamlarını çekilmez bir hale getirir. Bu bir kısırdöngüdür; kişi yetersiz olduğuna inandıkça; bu davranışa dönüşür ve yetersizlik baş gösterir.
Peki özgüvene nasıl sahip olunur?
Özgüvenli birey; adından da anlaşılacağı üzere kendine güvenen; kendisiyle ilgili olumlu yargılara sahip; kendisini olduğu haliyle kabul edebilen bireydir. Bir işe girişirken ya da insanlarla ilişki kurarken; kendi düşüncelerine; deneyimlerine güvenir; kendini güçlü hisseder. Yeniliklere; yeni fikirlere açıktır; kolayca uyum sağlayabileceğine inanır. En önemlisi ise; elinden gelenin en iyisini yapacağına inanır. Kendine güvenen bireyin de elbette ki başarısız ya da yetersiz hissettiği zamanlar olmaktadır. Fakat kendine güvenen kişi bu hislerle nasıl başa çıkacağını bilir.
Daha özgüvenli hissedebilmek için neler yapılabilir?
Kendini kabul etme: Kendinizle ilgili olumsuz düşüncelere inanmak eleştirel bir tutum geliştirmenize; kendinize daha acımasız davranmanıza sebep olabilir. Oysaki kimse mükemmel değildir. Herkesin kendinde eksik/ hatalı gördüğü ya da sevmediği tarafları vardır ve bunlar kimseyi kötü ya da değersiz yapmaz. Aslında bunlar da bireyi kendi yapan parçalarından biridir. Kişi öncelikle kendini bu şekilde kabul etmelidir.
Etiketlememe/Genellememe: Kendinizde olumsuz gördüğünüz özellikleri sürekli kendinize tekrar etmek (beceriksizim işte; yine yapamıyorum; çok aptalım vs.) yerine duruma özgü bir değerlendirme yapıp bununla ilgili nasıl bir çözüm bulabileceğiniz üzerine odaklanın. Kendinizi eleştirmek problem çukurunda saplanıp kalmanıza sebep olur.
Daha nötr/olumlu yaklaşım: Sevdiğiniz/güçlü gördüğünüz taraflarınızı kendinize sık sık hatırlatın ve kendinizi takdir edin.
Kendi beklentilerini karşılama: Yaptığınız/yapmak istediğiniz şeyler başkaları istediği için ya da çevreden onay almak için değil; siz istediğiniz için olsun. Kendiniz için gerçekçi; ulaşılabilir hedefler koyun.
Cesaret: Adım atmaktan korkmayın. Harekete geçtiğiniz her durumun sizin için öğretici bir deneyim olacağını unutmayın; bunları fırsat olarak değerlendirin.
Eğer özgüven problemini kendi çabalarınız ile aşamıyorsanız bir uzmandan destek almanız sizin için faydalı olacaktır.