Mobbing - Psikolojik Yıldırma
Mobbing
Çalışanın; işyerinde bir veya birden fazla çalışan tarafından küçümseyici; aşağılayıcı; rencide edici tavırlara; saygısız ithamlara maruz kalması; itibarsızlaştırılması; değersizleştirilmesi; pasifize edilmesi; iş verilmemesi ve iş yapmasının engellenmesi; görmezden gelinmesi; dışlanması anlamlarını taşımaktadır.
3 temel kriter;
Kasıtlı: Kişiye yönelik bilerek; isteyerek yapılan tutum ve davranışlar sergilenmelidir.
Sistematik: Birbiri ile bağlantılı adım adım devam eden saldırılar zincirinin olması gerekir.
Süreklilik: Mobbing süreci haftada en az bir saldırı olmak üzere 6 ay devam etmelidir.
*Uygulanan saldırıların sıklığının da önemi bulunmaktadır. Haftada bir defa bir kişi tarafından mı yoksa haftanın her günü ve tüm çalışma arkadaşları tarafından psikolojik yıldırma davranışları ile karşılaşıldığının da önemi bulunmaktadır.
Mobber (Mobbing uygulayan çalışan) kimdir ?
Genellikle; yetersiz yöneticilik becerilerine sahip ve aynı zamanda aşağılık kompleksi bulunan yönetici veya personelin; diğer personelin kendisinden daha ön planda olmasını istemeyen; başarılarını önlemeye veya kendi başarısı gibi göstermeye çalışan yada o çalışanı elinde tutmak; sahiplenmek isteyen kişi olabilmektedir.
Örnekle belirtmek gerekirse; Mobber; işinde başarılı olan ve kendisinden daha gözde olabileceğini düşündüğü bir kişiyi veya elde etmek istediği bir kişiyi reddedildikten sonra öncelikle hedef olarak belirleyip daha sonra o kişi için açık yönlerini bulmak yönünde planlamalar yapabilir. Daha sonra hedef olan kişinin hakkında belirlediği yönlerine ( iş; itibar; kişilik; sağlık) saldırılar düzenleyerek itibarsızlaştırma ve dışlanması yönünde adımlar atar ve hakkında iftiralarla asılsız konuşmalar da yaparak bu durumu sosyal çevresi ve yöneticilerine yanlış algı oluşturacak şekilde yanlış yansıtır. Kişi bu davranış örüntülerinin sonunda kendisini eğer mecburiyeti var ise çaresizlik içinde pasifize olarak işe gelip gitme ve psikolojik tedavi; eğer işten ayrılma durumu var ise de işten ayrılarak hukuki süreçte değerlendirebilir.
* Ancak bazı yöneticiler; kişinin istifa etmesi amacı ile de istifaya zorlama hareketi içinde bulunabilmektedir. Buradaki ayırt edici nokta finansal kaynaklar güdülüp güdülmediğinin anlaşılmasıdır. Eğer yöneticinin niyeti küçülmeye gitmek amacıyla finansal kaynaklar ile ilişkili ise bu durum Mobbing olarak nitelendirilmemektedir. Aralarındaki fark; kişiye yönelik düşmanca tutum olmaması ve tüm çalışanları kapsaması; aniden ortaya çıkan bir durum olması ve iş kanunlarıyla değerlendirilebilmesidir.
Mobbingin Psikolojik Etkileri Nelerdir?
Mobbingin etkilerinin insanın kişilik ve yetişme özelliklerine göre çeşitlendiğini söylenebilir. Ancak genellikle travma sonrası stres bozukluğu; anksiyete bozukluğu; depresyon tanıları ile değerlendirilmektedir.
Özellikle iş yaşantısının dışındaki hayatta da devamlı işe ait düşünceler ile meşgul olma kişinin aile veya sosyal ilişkilerinde bozulmalara yol açabilmektedir. Akut dönemde uykusuzluk; kabus görme; mide – bağırsak problemleri; ağlama nöbetleri sık görülen belirtilerdir. Kişinin işe gitmek istememesi; sabah uyandığında bedenen halsizlik hissetmesi (psikopatolojik sebeple); cinsel yaşantısında ise uç noktalarda ( cinsel isteksizlik veya cinselliğe karşı açlık) davranışlar görülebilmektedir. Uzun süreli mobbing sürecinde kişilikte ani dalgalanmalar (labil duygulanım) söz konusu olabilir.
Kişi eğer psikolojik olarak yıprandığını hissediyorsa ruh sağlığı uzmanlarından destek alması yerinde ve doğru olacaktır.
Mobbinge uğradığımızda ne yapabiliriz?
Öncelikle panik olmadan neye maruz kalındığı belirlenmeli; bir iş günlüğüne yazılmalı ve uygun bir strateji geliştirerek durumuma ilişkin neler yapabileceği değerlendirmelidir. Mobbing olduğu anlaşılıyor ise; maruz kaldığımız durumla ilgili uzmanlardan (psikiyatr; psikolog; avukat) destek alarak gerekiyorsa işten ayrılma yolunu tercih edip ve yasal yollara başvurulabilir. Mobbing sözleşmenin tek taraflı haklı fesih nedeni sayılabilmektedir. Yani Mobbing nedeniyle kişi işten ayrılırsa kıdem tazminatını talep edebileceği gibi aynı zamanda sağlığı olumsuz etkilendiği için manevi tazminat davası da açabilmektedir.