Üstün Yetenekliler: Seçme ve Eğitim Süreçleri
Geçmişten günümüze sanata; kültüre ve teknolojiye; bilimin her alanına damga vuran kişiler; çoğunlukla üstün özelliklere sahiptir. Bu yetenekteki kişiler; ülkeler açısından çok değerlidir. Dolayısıyla bu bireylerin seçim süreci ve eğitimleri de. Dünyada ve ülkemizde üstün yetenekli birey sayıları oranının % 2-3 olduğu düşünülmekte. Bunun dışında %3’ünün normal zekanın altı; %95’inin normal zeka olduğu değerlendirilmektedir. Parlak öğrenci ile üstün arasındaki fark karıştırılabilmekte. Bu bireylerin tespiti sonrasında verilecek uygun yerde uygun materyallerle verilen eğitimlerle yeteneklerin körelmesi önlenmektedir.
Üstün Bireylerin Özellikleri:
Oldukça meraklıdırlar. Sorunun ayrıntılarını tartışır ve sorular sorarlar. Bir konuya her şeyiyle hem zihinsel hem fiziksel olarak katılırlar. Kendilerine göre analitik varsayımlar ortaya atarlar. Keskin gözlemcidirler. Projeler oluşturmaya yatkındırlar. Alışılmamış tuhaf fikirleri vardır. Öğrenmeden hoşlanır; isabetli tahminlerde bulunurlar. Çok fazla özeleştiri yaparlar. Büyük yaştakileri ve yetişkinleri arkadaş olarak seçebilirler.
Üstün özellikleri olan bireyler; erken yaşlarda ilgi alanına yönelik olarak kendiliğinden bir konuya hızlı adapte olabilmektedirler. Erken; hatta bazen 2-3 yaşlarında okuma yazmayı öğrenen; kendi sergisini açan veya piyanoyla üst düzeydeki müzikal notaları basabilen insanlar bu kişilere örnek teşkil etmektedir.
Üstün Bireylerin Seçme Süreci:
3 Yaşından itibaren bu kişilerin seçme süreci başlamakta ama net sonuçların 6-7 yaşlarda alındığı bilinmektedir. Bu manada test süreci; genel gözlemler; değerlendirmede ölçütler olarak kabul edilmektedir.
Üstün Bireylerin Eğitimi:
Üstün bireylerin seçimi ve değerlendirilmesiyle ilgili bu yıl için 2; 3 ve 4. sınıflara yönelik olarak Milli Eğitim Bakanlığı ve BİLSEM ( Bilim ve Sanat Merkezi) çalışmaları sürdürülmektedir. Bu merkezler; bu kapsamda üstünlerin eğitimi açısından büyük şanstır. Her ilde bulunmayan bu merkezlerin üç büyük şehirde bile sayıları iki üçü geçmemekte. Bu anlamda şuan için ihtiyacı karşılamakta yetersiz görülmekte. Bu öğrencilerin seçiminde okul öncesi eğitimde öğretmen gözlemleri; rehberlik servisinde yapılacak ön gözlemler ve sonrasında da ilkokuldaki sınıf öğretmenlerinin gözlemleri değerlidir. Yapılacak çalışmalarla birlikte BİLSEM yönlendirmesi gerçekleştirilmekte ve süreç bu yönde devam etmektedir. Ayrıca bu konuda çalışmalar yürüten çeşitli özel kuruluşlar ve dernekler de bulunmaktadır.
Çok az kişinin sahip olduğu bu yeteneğin onlara uygun eğitimle şekillenmesi değerli. Ama zeka ve yetenek kadar önemli olan başka bir değerin de kişilik olduğunu unutmamak gerekir. Çok çabuk anlıyor ama çalışmıyor sözü toplumda oldukça yaygın. Başarılı insanların birçoğunun kendi potansiyellerini en iyi şekilde değerlendiren kişiler olduğu unutulmamalıdır. Ve bunun için de sabır; sebat; azim; özgüven gibi birçok kişilik özeliklerini de barındırdıklarını. Mutlaka bu çocukların tespiti ve eğitimi değerlidir ama uygun eğitimleriyle beraber kişilik sürecine de dikkat etmek gerekir.
Tarihte insanlığa büyük hizmet etmiş ve tarihe mal olmuş üstün yetenekli kişiler olduğu gibi zalim üstün nitelikli insanlar olduğu da unutulmamalıdır. Üstün zekalı bireylerin kendi hayatları; kariyer planları; ruhsal ve psikososyal durumlarının yanı sıra topluma mallolmaları; hatta bu kişilerin insanlık tarihi ve gelişimi açısından ne derece değerli oldukları aşikardır. Zeka gelişebileceği gibi körelebileceği de bilinerek bu kişilerin küçük yaşlarda keşfedilmeleri; bu ailelerin eğitiminin sağlanması ve ilgili mevzuatların geliştirilmesi ülke ve insanlık açısından çok kıymetlidir.
Yapılacaklar listesi;
1. Küçük yaşlarda her öğrenciye ilgilerini artırıcı zeka ve kişilik geliştirici materyallerle eğlenceli çalışmaların düzenlenmesi;
2. Çocukların doğadan kopmasının önlenmesi için yeşil alanların değerlendirilmesi; bu konuda daha çok dikkat gösterilmesi
3. Çocuğun varoluşsal sürecine saygı gösterilerek onun ilgi alanları konusunda yeteneğinin geliştirilmesi; yetenekli olduğu alanda mesleki ve teknik eğitim almasının sağlanması
4. Okullarda destek eğitimin bu çocuklara göre düzenlenmesi; kaynaştırma eğitimi ve bireysel eğitim planının bu doğrultuda şekillenmesi
Aileler İçin Yapılacaklar
1. Çocuğunuzun sadece ilgili olduğu ve yetenekli olduğu alana değil tüm yönleri hatta bilhassa zayıf yönlerine odaklanılarak bu yönlerinin gelişmesinin sağlanması
2.Çocuğun ilgi sürecine yönelik mümkün olduğunca fazla ilgi alanının gösterilmesi( belgesel; puzzle;zeka oyunları; müzeler; yeşil alanlar vb)
3.Erken yaşta ileri seviyede seyrettiği anlaşılan yeteneğin körelmesinin önlenmesi için ailenin öncelikle bu konuda araştırmalarını arttırması; öncelikle bu konuda okul rehberlik servisiyle ve çocuğun öğretmeniyle işbirliği ile eğitim planı oluşturulması.
4. Üstün çocuğun yalnızca zekası ve yeteneği yanı sıra kişiliği ve ahlaki değerine de önem gösterilmesi
5. Çocuğa "Sen zekisin yaparsın" yerine çabanın değerine önem verilmesi. Zekanın gelişen ve gerileyen bir yapı olduğunun unutulmaması.
Üstün Bireylerin Özellikleri:
Oldukça meraklıdırlar. Sorunun ayrıntılarını tartışır ve sorular sorarlar. Bir konuya her şeyiyle hem zihinsel hem fiziksel olarak katılırlar. Kendilerine göre analitik varsayımlar ortaya atarlar. Keskin gözlemcidirler. Projeler oluşturmaya yatkındırlar. Alışılmamış tuhaf fikirleri vardır. Öğrenmeden hoşlanır; isabetli tahminlerde bulunurlar. Çok fazla özeleştiri yaparlar. Büyük yaştakileri ve yetişkinleri arkadaş olarak seçebilirler.
Üstün özellikleri olan bireyler; erken yaşlarda ilgi alanına yönelik olarak kendiliğinden bir konuya hızlı adapte olabilmektedirler. Erken; hatta bazen 2-3 yaşlarında okuma yazmayı öğrenen; kendi sergisini açan veya piyanoyla üst düzeydeki müzikal notaları basabilen insanlar bu kişilere örnek teşkil etmektedir.
Üstün Bireylerin Seçme Süreci:
3 Yaşından itibaren bu kişilerin seçme süreci başlamakta ama net sonuçların 6-7 yaşlarda alındığı bilinmektedir. Bu manada test süreci; genel gözlemler; değerlendirmede ölçütler olarak kabul edilmektedir.
Üstün Bireylerin Eğitimi:
Üstün bireylerin seçimi ve değerlendirilmesiyle ilgili bu yıl için 2; 3 ve 4. sınıflara yönelik olarak Milli Eğitim Bakanlığı ve BİLSEM ( Bilim ve Sanat Merkezi) çalışmaları sürdürülmektedir. Bu merkezler; bu kapsamda üstünlerin eğitimi açısından büyük şanstır. Her ilde bulunmayan bu merkezlerin üç büyük şehirde bile sayıları iki üçü geçmemekte. Bu anlamda şuan için ihtiyacı karşılamakta yetersiz görülmekte. Bu öğrencilerin seçiminde okul öncesi eğitimde öğretmen gözlemleri; rehberlik servisinde yapılacak ön gözlemler ve sonrasında da ilkokuldaki sınıf öğretmenlerinin gözlemleri değerlidir. Yapılacak çalışmalarla birlikte BİLSEM yönlendirmesi gerçekleştirilmekte ve süreç bu yönde devam etmektedir. Ayrıca bu konuda çalışmalar yürüten çeşitli özel kuruluşlar ve dernekler de bulunmaktadır.
Çok az kişinin sahip olduğu bu yeteneğin onlara uygun eğitimle şekillenmesi değerli. Ama zeka ve yetenek kadar önemli olan başka bir değerin de kişilik olduğunu unutmamak gerekir. Çok çabuk anlıyor ama çalışmıyor sözü toplumda oldukça yaygın. Başarılı insanların birçoğunun kendi potansiyellerini en iyi şekilde değerlendiren kişiler olduğu unutulmamalıdır. Ve bunun için de sabır; sebat; azim; özgüven gibi birçok kişilik özeliklerini de barındırdıklarını. Mutlaka bu çocukların tespiti ve eğitimi değerlidir ama uygun eğitimleriyle beraber kişilik sürecine de dikkat etmek gerekir.
Tarihte insanlığa büyük hizmet etmiş ve tarihe mal olmuş üstün yetenekli kişiler olduğu gibi zalim üstün nitelikli insanlar olduğu da unutulmamalıdır. Üstün zekalı bireylerin kendi hayatları; kariyer planları; ruhsal ve psikososyal durumlarının yanı sıra topluma mallolmaları; hatta bu kişilerin insanlık tarihi ve gelişimi açısından ne derece değerli oldukları aşikardır. Zeka gelişebileceği gibi körelebileceği de bilinerek bu kişilerin küçük yaşlarda keşfedilmeleri; bu ailelerin eğitiminin sağlanması ve ilgili mevzuatların geliştirilmesi ülke ve insanlık açısından çok kıymetlidir.
Yapılacaklar listesi;
1. Küçük yaşlarda her öğrenciye ilgilerini artırıcı zeka ve kişilik geliştirici materyallerle eğlenceli çalışmaların düzenlenmesi;
2. Çocukların doğadan kopmasının önlenmesi için yeşil alanların değerlendirilmesi; bu konuda daha çok dikkat gösterilmesi
3. Çocuğun varoluşsal sürecine saygı gösterilerek onun ilgi alanları konusunda yeteneğinin geliştirilmesi; yetenekli olduğu alanda mesleki ve teknik eğitim almasının sağlanması
4. Okullarda destek eğitimin bu çocuklara göre düzenlenmesi; kaynaştırma eğitimi ve bireysel eğitim planının bu doğrultuda şekillenmesi
Aileler İçin Yapılacaklar
1. Çocuğunuzun sadece ilgili olduğu ve yetenekli olduğu alana değil tüm yönleri hatta bilhassa zayıf yönlerine odaklanılarak bu yönlerinin gelişmesinin sağlanması
2.Çocuğun ilgi sürecine yönelik mümkün olduğunca fazla ilgi alanının gösterilmesi( belgesel; puzzle;zeka oyunları; müzeler; yeşil alanlar vb)
3.Erken yaşta ileri seviyede seyrettiği anlaşılan yeteneğin körelmesinin önlenmesi için ailenin öncelikle bu konuda araştırmalarını arttırması; öncelikle bu konuda okul rehberlik servisiyle ve çocuğun öğretmeniyle işbirliği ile eğitim planı oluşturulması.
4. Üstün çocuğun yalnızca zekası ve yeteneği yanı sıra kişiliği ve ahlaki değerine de önem gösterilmesi
5. Çocuğa "Sen zekisin yaparsın" yerine çabanın değerine önem verilmesi. Zekanın gelişen ve gerileyen bir yapı olduğunun unutulmaması.