Çocukların Cinsel Gelişiminde Bilinmesi Gerekenler
Cinsiyet gelişimi hangi yaşta başlar?
Anne babaların en sık sorduğu sorudur. Kimi anne baba; 2;5 yaş der; 3 yaş der; 7 yaş der… Oysa çocuk hakkında hayaller kurmaya başladığınızda; acaba kız mı olacak ya da erkek mi olacak diye düşündüğünüzde cinsiyet gelişiminin temelleri atılır. Çocuğunuzun kız olduğunu duyduğunuzda o cinsiyete özgü kıyafetler alırsınız; oyuncaklarını hatta odasını ona göre düzenlersiniz. Çocuğunuza daha doğmadan cinsel kimlik yüklersiniz. Çocuğunuz doğduktan sonra da bu çabalar cinsiyet gelişimini etkiler.
Kızlar mavi; erkekler pembeyi seçerse?
Toplumumuzda pembe renk sadece kızlar; mavi renk ise erkeklere ait olduğuna inanılır. Bu tabu; yeni bazı nesil anne-babalar tarafından yıkılmaya çalışılmaktadır. Bazı anne babalar ise çocuğu pembe rengini seviyor; sürekli o rengi seçiyor diye kaygılanıp psikologlara gitmektedirler. Buna ek olarak; 2-5;3 yaşında evcilik oynayan bir erkek toplum tarafından kabul görmez.
Belirli yaş dönemlerinde çocuklar birçok oyuncağı deneyebilir ve keşfedebilirler. 0-3 yaş döneminde çocuklar meraklıdır; araştırmacıdır. Birçok oyuncağı deneyebilirler; merak ederler; inceleyebilirler. Bu nedenle her pembe renk beğenen erkek çocuk eşcinsel olacak diye bir kural yoktur.
Cinsiyet gelişiminde anne-babanın rolü nedir?
Çocuklar cinsiyet kimliğini anne-babasını model alarak oluştururlar. Bir gün anne rolüne diğer gün baba rolüne girebilirler. Evde annenin ya da babanın eksikliği (yoğun çalışma; kayıplar; uzun seyahatler; boşanmalar) çocuklarda model kaybına sebep olabiliyor. Sürekli annesiyle yaşayan ve babasını hiç görmeyen ya da nadiren gören bir çocuk baba rol modelinden eksik kalmaktadır. Oyunlarında sıklıkla bayan kimliğini gösteren rollere girebiliyorlar. Okulda arkadaş olarak erkeklere göre kızları tercih edebiliyorlar. Karşı cins hem ona rol model olan hem de güven veren biri oluyor.
Babası hayatta olmayan bir erkek çocuğu için yakınlarında bir erkek yetişkinin olması sağlıklı cinsel kimlik oluşturmasını kolaylaştıracaktır. Bir dayının; amcanın ya da abinin varlığı kendi cinsini rol model alması açısından çok önemlidir. Hiç biri yoksa en azından okuldaki öğretmeninin erkek olmasını öneriyoruz. Okul öncesi dönemde ise anne bu konuda duyarlı olmalı ve arkadaşlarının yada güvenilir komşuları ile ailecek görüşmesi; oğlunun kendi cinsinde yetişkinleri görmesini kolaylaştırmalıdır. Aynı biçimde kız çocukların da etraflarında annesi yoksa başka yetişkin kadınların olması çok önemlidir.
Yaş dönemlerine göre cinsel merak
Çocuklar; her yaş döneminde cinsel keşif ya da merakta bulunabilirler. Her çocuk yaşamasa bile çoğu çocuk en azından merak eder ve sorular sorabilir.
Yaş dönemlerine göre çocuklar ne yapar?
0-3 Yaş Cinsel Merak
· Meraklı ve bedenlerini ve diğer bedenleri keşfedebilir.
· Cinsel organlarına dokunabilirler.
· Vücut hakkında konuşmak ve vücut parçalarının adlarını öğrenmek isteyebilir.
· Vücut parçalarının onların olduğunu anlamazlar (kızlar bir penis isteyebilir; erkek penisini kaybedebileceğini düşünebilir).
3-5 Yaş Cinsel Merak
· Çıplak olmaktan hoşlanabilir.
· Vücutlarına çok fazla ilgi duyabilirler.
· Akranların cinsel bölgelerine bakıp bunlara dokunma oyunları oynayabilirler.
· Anne-babanın cinsel bölgeleri ile ilgilenebilir.
· Bebeklerin nereden geldiğiyle ilgilenebilirler.
· Belli cinsiyet rolleri konusunda farkındalık yaşamaya başlayabilir.
· Kendini rahatlatıcı bir faaliyet olarak kendini uyarabilir.
· Yaklaşık 4 yaşında; tuvaletle ilgili çok fazla alay ederler.
Okul öncesi öğrencinin normal cinsel davranışları;
· Cinsel organlarına dokunabilir; mastürbasyon yapabilir.
· Öpmek isteyebilir.
· Cinsel organlarını aynı yaştaki diğer çocuklara gösterir ve onların cinsel organlarına bakılmasını ister- Sizinkini gösterin ve ben size benimkini göstereceğim
· Oyunlarda; anne; baba; doktor veya hemşire rolünde oynamak
· Gördüğü bazı cinsel davranışları (örneğin elle sıkıştırmak gibi) gösterebilirler.
· Tuvalet veya cinsel aktiviteler için argo dil kullanabilirler.
Çocuğunuz bunları yapabilir; çünkü:
· İyi hissettiriyor.
· Dokunuş ve sosyal kuralları öğreniyor.
· Erkeklerin ve kızların cinsel bölgeleri arasındaki farkları merak ediyor.
· Bedeninin nasıl işlediğini araştırıyor.
· Çocuğunuz aileleri ve ilişkileri anlamaya çalışıyor
· Kelimeleri kullanmak ve onay görmek için sınırları test ediyor.
Yaşına göre alarm davranışlar
Anne-babalar çocuğunun cinsel merakının sınırının ne olacağını ve hangi durumun tehlikeli olacağını bilmelidir. Cinsel davranış sorunları; çocuğunuzun ve diğer çocukların güvenliği ve refahı için bir risk oluşturabilir. Fiziksel ya da cinsel istismara maruz kalma sinyali verebilir.
· Belirli cinsel davranışlar veya açık cinsel dil hakkında bilgi sahibi olmak.
· Diğer çocuklar ile yetişkinlere benzer cinsel ilişkide bulunma.
· Arkadaşının cinsel organına zarar verme.
Bu gibi davranışlara rastlıyorsanız çocuğunuzu yakından gözlemlemeli ve herhangi bir istismara maruz kalıp kalmadığını anlamaya çalışmalısınız.
Bedenini korumak için ailelerin yapabilecekleri
“İç Çamaşırı Kuralını” öğretin.
Çocuklar 2-6 yaş dönemlerinde yaygın; normal cinsel davranışlar gösterebiliyor. Çocuklarınıza 3 yaş sonrası bedenini korumak ile ilgili bilgilendirmeler yapabilirsiniz. Bunun için Avrupa Konseyinin “İç Çamaşırı Kuralı” çalışmasının oldukça etkili olduğunu düşünüyorum. Çocuklara özel bölgelerimiz olduğunu; bunların iç çamaşırımızın kapattığı alanlar olduğunu söyleyebiliriz. Yüzme kıyafetimizi kapattığımız kısımlar özel bölgemiz olarak anlatabilirsiniz. Bunu kuklalarla ya da buna uygun kitaplarla da aktarabilirsiniz.
Uygun ve gerçekçi konuşun.
Cinsel organlara isim takmayın. Penis; vajina; göğüs; kalça gibi tüm vücut parçaları için uygun isimleri öğretin. Vücut parçalarına isim takmak; aksini duyduğunda size güvenini zedeler. Ayrıca isimleri çekici geldiği için arkadaşlarının alay konusu olabilir.
Mahremiyet evde başlar.
Mahremiyet eğitimi öncelikle evde başlar. Ailenizde biri tuvaletteyken diğeri giriyorsa çocuk bunu evde öğrenemez. Öncelikle diğerinin sınırına; mahremiyetine saygı duymak önemlidir. Aynı zamanda birbirinizin yanında giyinip; soyunmamak mahremiyet eğitimi için önemlidir. Çocuğunuzu yıkarken özel bölgesine dokunmamak da özel bölgesini koruması açısından gereklidir. Yıkanma yaşı geldiğinde kendi yıkanıp ya da kendi giyinip soyunması; iç çamaşırını değiştirmesi uygun olanıdır. Evde büyük olan kardeş varsa ondan kardeşine mahremiyeti öğretmesi için destek isteyin.
İyi ve kötü dokunuşların ne olduğunu açıklayın.
İnsanların tanışmalarında; sevgi göstermek istediklerinde ya da çocuğuna bakarken “iyi bir dokunuşta” bulunabiliriz. Örneğin; arkadaşına sarılırken; anne-babanın elini tutarken ya da bir annenin bebeğinin bezini değiştirirken “iyi dokunuşlar” gösterebilir. “Kötü dokunuş” ise hoşuna gitmeyen ve hemen durmasını istediğin; seni rahatsız eden; mutsuz eden bir davranış türüdür. Örneğin; özel bölgene dokunma; tekmeleme; ısırma gibi. Kötü dokunuş hissettiğinde “hayır” demeyi ve en yakın güvendiği kişiye durumu hemen anlatmasını öğretmelisiniz. Eğer biri sana sakın anlatma diyor ise mutlaka anlatması gerektiğini söylemesiniz..
Tüm video oyunları; film; televizyon ve internette ebeveyn denetimi olmalıdır. Telefonlarınızda da cinsel içerikli videolar ya da görüntüler var ise mutlaka kilitli olmalıdır.
Soruları yaşına uygun cevaplayın.
Cinsel gelişimle ilgili çocuğunuzdan soru gelmiyorsa; sizin bu konuyu o açana kadar açmamanız en uygunudur. Çocuğunuzdan gelen cinsel gelişimle ilgili sorulara cevaplarınız çocuğunuzun yaşına uygun olmalıdır. Bilmediğiniz konularda “benimde bilgim yok; araştırıp seni bilgilendireceğim deyin ve öğrendikten sonra mutlaka anlatın. Ne diyeceğinizi bilemediğiniz durumlarda bu kurtarıcıdır. Okul Psikoloğuna danışıp; sağlıklı olanı ondan öğrenebilirsiniz. Çok ayrıntıya asla girmeyin; çocuğunuzun kafasını karıştırmış olursunuz. Bununla birlikte kaygılanabilirler. Soru sorduğunda paniklemeyin; azarlamayın ya da sessiz durmayın. Bunlar çocuğun cinselliği ile ilgili olumsuz bir tutum geliştirmesine neden olur. Sorular cevapsız kalırsa; soruların cevabını farklı yerlerde ve kişilerden mutlaka öğreneceklerdir. Siz en güvenilir olansınız bunu unutmayın.
Bilinmesi gerekenler;
· Soru şirin olsa bile gülmeyin ya da kıkırdamayın. Öfke ile tepki vermeyin. Çocuğunuz merakı için utandırmayın.
· Kısa olun. Uzun bir açıklama yapmayın. Basit terimlerle cevap verin. Örneğin; okul öncesi çocuğunuzun cinsel ilişki detaylarını bilmesine gerek yoktur.
· Çocuğunuzun daha fazlasını öğrenmek istiyorsa; ona senin yaşındakiler bu kadarını bilmeliler deyin.
· Çocuğunuzun yanıtlarını ve tepkilerini dinleyin.
· Cevaplarınızı tekrarlamaya hazır olun.
Uzmanla ne zaman görüşülmeli?
Şu anda normal olmayan cinsel davranışların biriyle uğraşıyorsanız veya ek sorularınız varsa; bir uzmanla görüşün.
Anne babaların en sık sorduğu sorudur. Kimi anne baba; 2;5 yaş der; 3 yaş der; 7 yaş der… Oysa çocuk hakkında hayaller kurmaya başladığınızda; acaba kız mı olacak ya da erkek mi olacak diye düşündüğünüzde cinsiyet gelişiminin temelleri atılır. Çocuğunuzun kız olduğunu duyduğunuzda o cinsiyete özgü kıyafetler alırsınız; oyuncaklarını hatta odasını ona göre düzenlersiniz. Çocuğunuza daha doğmadan cinsel kimlik yüklersiniz. Çocuğunuz doğduktan sonra da bu çabalar cinsiyet gelişimini etkiler.
Kızlar mavi; erkekler pembeyi seçerse?
Toplumumuzda pembe renk sadece kızlar; mavi renk ise erkeklere ait olduğuna inanılır. Bu tabu; yeni bazı nesil anne-babalar tarafından yıkılmaya çalışılmaktadır. Bazı anne babalar ise çocuğu pembe rengini seviyor; sürekli o rengi seçiyor diye kaygılanıp psikologlara gitmektedirler. Buna ek olarak; 2-5;3 yaşında evcilik oynayan bir erkek toplum tarafından kabul görmez.
Belirli yaş dönemlerinde çocuklar birçok oyuncağı deneyebilir ve keşfedebilirler. 0-3 yaş döneminde çocuklar meraklıdır; araştırmacıdır. Birçok oyuncağı deneyebilirler; merak ederler; inceleyebilirler. Bu nedenle her pembe renk beğenen erkek çocuk eşcinsel olacak diye bir kural yoktur.
Cinsiyet gelişiminde anne-babanın rolü nedir?
Çocuklar cinsiyet kimliğini anne-babasını model alarak oluştururlar. Bir gün anne rolüne diğer gün baba rolüne girebilirler. Evde annenin ya da babanın eksikliği (yoğun çalışma; kayıplar; uzun seyahatler; boşanmalar) çocuklarda model kaybına sebep olabiliyor. Sürekli annesiyle yaşayan ve babasını hiç görmeyen ya da nadiren gören bir çocuk baba rol modelinden eksik kalmaktadır. Oyunlarında sıklıkla bayan kimliğini gösteren rollere girebiliyorlar. Okulda arkadaş olarak erkeklere göre kızları tercih edebiliyorlar. Karşı cins hem ona rol model olan hem de güven veren biri oluyor.
Babası hayatta olmayan bir erkek çocuğu için yakınlarında bir erkek yetişkinin olması sağlıklı cinsel kimlik oluşturmasını kolaylaştıracaktır. Bir dayının; amcanın ya da abinin varlığı kendi cinsini rol model alması açısından çok önemlidir. Hiç biri yoksa en azından okuldaki öğretmeninin erkek olmasını öneriyoruz. Okul öncesi dönemde ise anne bu konuda duyarlı olmalı ve arkadaşlarının yada güvenilir komşuları ile ailecek görüşmesi; oğlunun kendi cinsinde yetişkinleri görmesini kolaylaştırmalıdır. Aynı biçimde kız çocukların da etraflarında annesi yoksa başka yetişkin kadınların olması çok önemlidir.
Yaş dönemlerine göre cinsel merak
Çocuklar; her yaş döneminde cinsel keşif ya da merakta bulunabilirler. Her çocuk yaşamasa bile çoğu çocuk en azından merak eder ve sorular sorabilir.
Yaş dönemlerine göre çocuklar ne yapar?
0-3 Yaş Cinsel Merak
· Meraklı ve bedenlerini ve diğer bedenleri keşfedebilir.
· Cinsel organlarına dokunabilirler.
· Vücut hakkında konuşmak ve vücut parçalarının adlarını öğrenmek isteyebilir.
· Vücut parçalarının onların olduğunu anlamazlar (kızlar bir penis isteyebilir; erkek penisini kaybedebileceğini düşünebilir).
3-5 Yaş Cinsel Merak
· Çıplak olmaktan hoşlanabilir.
· Vücutlarına çok fazla ilgi duyabilirler.
· Akranların cinsel bölgelerine bakıp bunlara dokunma oyunları oynayabilirler.
· Anne-babanın cinsel bölgeleri ile ilgilenebilir.
· Bebeklerin nereden geldiğiyle ilgilenebilirler.
· Belli cinsiyet rolleri konusunda farkındalık yaşamaya başlayabilir.
· Kendini rahatlatıcı bir faaliyet olarak kendini uyarabilir.
· Yaklaşık 4 yaşında; tuvaletle ilgili çok fazla alay ederler.
Okul öncesi öğrencinin normal cinsel davranışları;
· Cinsel organlarına dokunabilir; mastürbasyon yapabilir.
· Öpmek isteyebilir.
· Cinsel organlarını aynı yaştaki diğer çocuklara gösterir ve onların cinsel organlarına bakılmasını ister- Sizinkini gösterin ve ben size benimkini göstereceğim
· Oyunlarda; anne; baba; doktor veya hemşire rolünde oynamak
· Gördüğü bazı cinsel davranışları (örneğin elle sıkıştırmak gibi) gösterebilirler.
· Tuvalet veya cinsel aktiviteler için argo dil kullanabilirler.
Çocuğunuz bunları yapabilir; çünkü:
· İyi hissettiriyor.
· Dokunuş ve sosyal kuralları öğreniyor.
· Erkeklerin ve kızların cinsel bölgeleri arasındaki farkları merak ediyor.
· Bedeninin nasıl işlediğini araştırıyor.
· Çocuğunuz aileleri ve ilişkileri anlamaya çalışıyor
· Kelimeleri kullanmak ve onay görmek için sınırları test ediyor.
Yaşına göre alarm davranışlar
Anne-babalar çocuğunun cinsel merakının sınırının ne olacağını ve hangi durumun tehlikeli olacağını bilmelidir. Cinsel davranış sorunları; çocuğunuzun ve diğer çocukların güvenliği ve refahı için bir risk oluşturabilir. Fiziksel ya da cinsel istismara maruz kalma sinyali verebilir.
· Belirli cinsel davranışlar veya açık cinsel dil hakkında bilgi sahibi olmak.
· Diğer çocuklar ile yetişkinlere benzer cinsel ilişkide bulunma.
· Arkadaşının cinsel organına zarar verme.
Bu gibi davranışlara rastlıyorsanız çocuğunuzu yakından gözlemlemeli ve herhangi bir istismara maruz kalıp kalmadığını anlamaya çalışmalısınız.
Bedenini korumak için ailelerin yapabilecekleri
“İç Çamaşırı Kuralını” öğretin.
Çocuklar 2-6 yaş dönemlerinde yaygın; normal cinsel davranışlar gösterebiliyor. Çocuklarınıza 3 yaş sonrası bedenini korumak ile ilgili bilgilendirmeler yapabilirsiniz. Bunun için Avrupa Konseyinin “İç Çamaşırı Kuralı” çalışmasının oldukça etkili olduğunu düşünüyorum. Çocuklara özel bölgelerimiz olduğunu; bunların iç çamaşırımızın kapattığı alanlar olduğunu söyleyebiliriz. Yüzme kıyafetimizi kapattığımız kısımlar özel bölgemiz olarak anlatabilirsiniz. Bunu kuklalarla ya da buna uygun kitaplarla da aktarabilirsiniz.
Uygun ve gerçekçi konuşun.
Cinsel organlara isim takmayın. Penis; vajina; göğüs; kalça gibi tüm vücut parçaları için uygun isimleri öğretin. Vücut parçalarına isim takmak; aksini duyduğunda size güvenini zedeler. Ayrıca isimleri çekici geldiği için arkadaşlarının alay konusu olabilir.
Mahremiyet evde başlar.
Mahremiyet eğitimi öncelikle evde başlar. Ailenizde biri tuvaletteyken diğeri giriyorsa çocuk bunu evde öğrenemez. Öncelikle diğerinin sınırına; mahremiyetine saygı duymak önemlidir. Aynı zamanda birbirinizin yanında giyinip; soyunmamak mahremiyet eğitimi için önemlidir. Çocuğunuzu yıkarken özel bölgesine dokunmamak da özel bölgesini koruması açısından gereklidir. Yıkanma yaşı geldiğinde kendi yıkanıp ya da kendi giyinip soyunması; iç çamaşırını değiştirmesi uygun olanıdır. Evde büyük olan kardeş varsa ondan kardeşine mahremiyeti öğretmesi için destek isteyin.
İyi ve kötü dokunuşların ne olduğunu açıklayın.
İnsanların tanışmalarında; sevgi göstermek istediklerinde ya da çocuğuna bakarken “iyi bir dokunuşta” bulunabiliriz. Örneğin; arkadaşına sarılırken; anne-babanın elini tutarken ya da bir annenin bebeğinin bezini değiştirirken “iyi dokunuşlar” gösterebilir. “Kötü dokunuş” ise hoşuna gitmeyen ve hemen durmasını istediğin; seni rahatsız eden; mutsuz eden bir davranış türüdür. Örneğin; özel bölgene dokunma; tekmeleme; ısırma gibi. Kötü dokunuş hissettiğinde “hayır” demeyi ve en yakın güvendiği kişiye durumu hemen anlatmasını öğretmelisiniz. Eğer biri sana sakın anlatma diyor ise mutlaka anlatması gerektiğini söylemesiniz..
Tüm video oyunları; film; televizyon ve internette ebeveyn denetimi olmalıdır. Telefonlarınızda da cinsel içerikli videolar ya da görüntüler var ise mutlaka kilitli olmalıdır.
Soruları yaşına uygun cevaplayın.
Cinsel gelişimle ilgili çocuğunuzdan soru gelmiyorsa; sizin bu konuyu o açana kadar açmamanız en uygunudur. Çocuğunuzdan gelen cinsel gelişimle ilgili sorulara cevaplarınız çocuğunuzun yaşına uygun olmalıdır. Bilmediğiniz konularda “benimde bilgim yok; araştırıp seni bilgilendireceğim deyin ve öğrendikten sonra mutlaka anlatın. Ne diyeceğinizi bilemediğiniz durumlarda bu kurtarıcıdır. Okul Psikoloğuna danışıp; sağlıklı olanı ondan öğrenebilirsiniz. Çok ayrıntıya asla girmeyin; çocuğunuzun kafasını karıştırmış olursunuz. Bununla birlikte kaygılanabilirler. Soru sorduğunda paniklemeyin; azarlamayın ya da sessiz durmayın. Bunlar çocuğun cinselliği ile ilgili olumsuz bir tutum geliştirmesine neden olur. Sorular cevapsız kalırsa; soruların cevabını farklı yerlerde ve kişilerden mutlaka öğreneceklerdir. Siz en güvenilir olansınız bunu unutmayın.
Bilinmesi gerekenler;
· Soru şirin olsa bile gülmeyin ya da kıkırdamayın. Öfke ile tepki vermeyin. Çocuğunuz merakı için utandırmayın.
· Kısa olun. Uzun bir açıklama yapmayın. Basit terimlerle cevap verin. Örneğin; okul öncesi çocuğunuzun cinsel ilişki detaylarını bilmesine gerek yoktur.
· Çocuğunuzun daha fazlasını öğrenmek istiyorsa; ona senin yaşındakiler bu kadarını bilmeliler deyin.
· Çocuğunuzun yanıtlarını ve tepkilerini dinleyin.
· Cevaplarınızı tekrarlamaya hazır olun.
Uzmanla ne zaman görüşülmeli?
Şu anda normal olmayan cinsel davranışların biriyle uğraşıyorsanız veya ek sorularınız varsa; bir uzmanla görüşün.