Duyguların Farkındalığını Oyunla Yarat...
Çocuklara bir şey öğretmenin en uygun yolu “oyun’dur” diye hep söylerim. Okul öncesi alanında çalıştığım için çocukların İngilizce; Bale; Jimnastik; Türkçe etkinliklerini her daim oyunla öğrendiğini gözlemledim. Rehberlik etkinliklerinde de oyunu bol bol kullanırım. En çok yaptığım etkinlik “Duyguların Farkındalığıdır”. Çocuklar daha küçük yaşlarda bunu bilirlerse kendilerini daha rahat ifade edebileceklerini; karşı tarafın duygularını önemseyip; ifade edebileceklerini biliyorum. Çocuklarla oyun oynamaya çok hevesliler. Bu yazıda okulda uyguladığım bazı çalışmaları sizin uygulayabileceğiniz şekilde anlatmaya çalışacağım. Anne-Babalara başta zor gelebilir ancak unutmayın çocuklar oyunla öğreniyor…
Duygular Bozulmuşsa..
Duyguların Farkındalığı deyince aklınıza ne geliyor? Kendinizin ya da çocuğunuzun duygularından haberdar mısınız? Halkımızın duyguları ve ifade etme konusunda tutukluğu var; epey insan ifade etmekte zorlanıyor. Hatta duygularını ifade etme biçimleri bazen yıkıcı olabiliyor.
Çocukluğumuzda öğrenemediğimiz ya da nasıl ifade edeceğimize rehberlik edilemediği için duygularımızın şirazesi kaymıştır. Aslında sinirlenmek ile öfke farklı duygulardır. Sinirleneceğimiz yerde öfkeleniyor ya da engellenme hissettiğimizde nefret ediyoruz. Karşı taraf laf attığında sinirlenilmesi gerekirken; nefret edip bıçak çekenler duyguları bozulmuş olanlardır. Öfkeyi bir spektrum olarak düşündüğünüzde sinirlenme; engellenme; kızgınlık; öfke; nefret birbiri yerine geçtiğinde duygular birbirine giriyor ve yıkıcı tepkiler veriliyor. Çocuklar içinde duygular böyle olabiliyor. Anne-baba olarak çocuklarınızı yetiştirirken bu duygu spektrumunuz bozulmuşsa çocuğunuza geçebiliyor. Çocuğunuz oyuncağı paylaşamadığında konuşmak yerine vuruyor. Çünkü kızgınlık yaşayacağı yerde öfke yaşıyor. Çocuklar küçük yaşlarda elbette duygularını ifade etmekte zorlanırlar. Bunu çocuklara öğreten ilk olarak anne-babalardır. Anne-babalar çocukların duygularını tanımaları; ifade etmeleri ve davranışlarına rehberlik ederler.
Duyguları Fark etmek…
Duygularını fark edemeyen çocuk geriliyor ve uygun olmayan davranışlar gösteriyor. Oysa duygularını fark ettiğinde tepkileri normalleşebiliyor. Çocuklara duygularının farkındalığını sağlamak için öncelikle sizin duygularınızın farkında olmanız gerekir. Duygular biyolojik kökenlidir ancak fark etme ve ifade etme çocuklukta öğrenilir. Yetişkin olarak siz şu an duygu yoğunluğu yaşayıp; bir türlü normalleşemiyorsanız muhtemelen anne-babanızda bunu öğretmekte ya da model olmakta zorlandı. Çoğu çocuk bir oyuncak çatışması yaşadığında sinirlenebilir bu gayet normaldir. Bazı çocuklar ise bu çatışmada sinirleneceği yer de öfkelenir ve arkadaşına şiddet uygulayabilir. Bu çocukla anne-babanın çocuğu ile konuşması gerekir. Onun duygularını konuşmak; kendisini tanımayı; ifade etmeyi; fark etmeyi ve davranışlarını kontrol etmeyi öğrenmesini kolaylaştırır.
Duygunuzu değil davranışınızı kontrol edin…
Çocuğunuzda farkındalık sağlayabilmek için ona tüm duyguların normal olduğunu söyleyin. Mutlu; üzgün; kızgın; korkmuş ya da şaşkın olmanın kötü bir şey olmadığını aksine bizi koruyan duygular olduğunu anlatın. Öncelikle siz buna inanmalısınız. Çocuğunuz öfkelendiğinde siz de öfkeleniyorsanız çocuğunuz sakinleşmeyi asla öğrenemeyecektir. Korktuğu zamanlarda siz de paniklediğinizde korkunun kötü bir şey olduğunu algılayacak ve baş etmeyi öğrenemeyecektir. Her çocuk bir çok duyguyu yaşar önemli olan tepkisini nasıl gösterdiğidir. Çocuğunuzun duygularını kontrol edemezsiniz ancak davranışlarını kontrol edebilmesinde yardımcı olabilirsiniz. Duygular kendiliğinden gelir. Çoğunlukla sorun hissedilen duyguda değil davranıştadır. Örneğin sürekli konuştuğumuz öfke kontrolü aslında yanlış bir kavramdır. Öfkemizi kontrol edemeyiz. Doğrusu; öfkelendiğimizde davranışımızın kontrolüdür. Davranışlar kontrol edilebilirler.
Anne-babalar çocuğunuz şimdiye kadar anlatılanları yaşıyor olabilir. Kendinizi çaresiz hissediyor olabilirsiniz. Bilmeniz gereken 5 şey var.
1. Çocuğunuza duyguları oyunla tanıtın.
2. Duygularını ifade etmesini sağlayın; dinleyin.
3. Siz de duygularınızı ifade ederek konuşun; model olun.
4. Davranışlarını kontrol edebilmesi için etkinlikler yapın; oyunlar oynayın.
5. Duygularını fark etmesine yardımcı olun.
Duyguları oyunla öğretmek…
Anne-babalar ile çalışırken oyun tekniğini ve yöntemini sunduğumda başta çok zorlanıyorlar sonra işe yaradığını görüyorlar. Hayatlarına oyunu ekleyen anne-babaların çocuklarıyla ilişkileri daha sağlıklı oluyor.
Çocukların duygularını tanıması ve farkındalığının oluşması için birçok oyun ve etkinlik kullanılmaktadır. Aşağıdaki etkinlikler; evde uygulayabileceğiniz basit oyunlardır.
Duyguları anlama ve tanıma için etkinlikler
Duyguların Deniz Topu
Duygularını tanıması için bir deniz topuna ihtiyacınız var. Deniz topunun farklı renkteki kısımlarına farklı yüz ifadeleri çizin. Oyunun kuralı; balonun hangi kısmı gelirse ilk önce mimikleriyle taklit edecek daha sonra duygunun ismini söyleyecek. Herkes tamamladıktan sonra bu defa hangi duygu ifadesi gelirse o duyguyla ilgili kısa bir olay anlatacak.
Duygu Balonları
İhtiyacınız olan renkli balonlar ve un. Renkli balonların içine unu koyuyorsunuz ve ağzını bağlıyorsunuz. Daha sonra üzerine silinmez kalemle duygu ifadelerini yazın. Bu balonları özellikle öfke duygusunu yoğun yaşayan ve tepkisini yıkıcı gösteren çocuklar stres topu olarak da kullanabilirler. Duygular ile örnek olaylar verin ve uygun duygu balonunu bulmasını isteyin. Örneğin arkadaşın sana vurduğunda nasıl hissedersin? Arkadaşın hediye aldığında nasıl hissedersin? gibi olaylarla duygusunu bulmaya çalışsın. Güncel yaşadığı problem varsa duygu balonlarını kullanarak anlatabilir.
Duygu Pinponu
Bu etkinlik için 4-5 tane pinpon topu almanız yeterli. Temel duyguları pinpon toplarının üzerlerine çizin. Çocuğunuz 2-3 yaşlarındaysa sadece tanıma çalışması yapın. Bir kutunun içine atın; içinden bir tane seçsin ve tahmin etmeye çalışsın. Bir topu bir elinize; bir topu diğer elinize alıp çocuğunuza seçtirip tahmin ettirerek de oynayabilirsiniz. Örneğin bir elinizde üzgün diğer elinizde mutlu topu var. Oyuncu ellerden birini seçecek ve hangi duygu olduğunu tahmin etmeye çalışacak. Eğer yanlış bilmiş ise söylediği eldeki duygunun ne olduğunu söyleyecek. 4-5 yaş ve üstü çocuklarınız ise kutudan herkes bir top seçer. Her oyunda çektiği toptaki duyguyu içeren hikâye anlatması istenebilir.
Öfke Kasırgası
Öfke Kasırgası kutu oyunu; çocukların öfkeyi tanıma; anlama; fark etme ve kontrol etme becerilerini oyunla öğretmektedir. Aile boyu oynanabilecek bir oyundur. Güzel yanı da budur; aile içi paylaşımı da arttıran bir oyundur. Duyguları öğretmek özellikle öfke duygusunu tanımasını sağlamak bu oyunla çok kolay. İçinde bir çok kontrol etme stratejileri de yer almaktadır. Oyun bitene kadar tüm aşamaları geçerek yapmaktadır. Öfke kontrolü için çok etkili bir oyundur.
Sihirli Safari
Herkes çocuğunun özgüvenli olmasını ister. Bu kutu oyunuyla çocuğunuzun içsel kaynaklarını keşfetmesini sağlayacaksınız. İçindeki gücü; potansiyeli çıkarması için olanak yaratmaktadır. Bu oyunun en önemli özelliği çocuğunuzun kendisini ifade etmesi için yardımcı olmaktadır. Özellikle sessiz ve içe dönük çocuğunuz varsa oyunda adım adım kendini ifade etme becerilerini geliştirmektedir. Oyunun sık oynanması gerekmektedir.
Luna’nın Parkı
Çocuğunuz karanlıktan mı korkuyor? Yalnız yatmaktan mı korkuyor? Başarısızlıktan mı korkuyor? Bu kutu oyunu tam çocuğunuza göre diyebilirim. Bu oyun tamamen korkuyu tanıma ve baş etme stratejileri üzerine kurgulanmıştır. İçindeki olay kartlarıyla; rahatlatma stratejileriyle ve baş etme yöntemleriyle oldukça etkili bir kutu oyunudur.
Duygular Bozulmuşsa..
Duyguların Farkındalığı deyince aklınıza ne geliyor? Kendinizin ya da çocuğunuzun duygularından haberdar mısınız? Halkımızın duyguları ve ifade etme konusunda tutukluğu var; epey insan ifade etmekte zorlanıyor. Hatta duygularını ifade etme biçimleri bazen yıkıcı olabiliyor.
Çocukluğumuzda öğrenemediğimiz ya da nasıl ifade edeceğimize rehberlik edilemediği için duygularımızın şirazesi kaymıştır. Aslında sinirlenmek ile öfke farklı duygulardır. Sinirleneceğimiz yerde öfkeleniyor ya da engellenme hissettiğimizde nefret ediyoruz. Karşı taraf laf attığında sinirlenilmesi gerekirken; nefret edip bıçak çekenler duyguları bozulmuş olanlardır. Öfkeyi bir spektrum olarak düşündüğünüzde sinirlenme; engellenme; kızgınlık; öfke; nefret birbiri yerine geçtiğinde duygular birbirine giriyor ve yıkıcı tepkiler veriliyor. Çocuklar içinde duygular böyle olabiliyor. Anne-baba olarak çocuklarınızı yetiştirirken bu duygu spektrumunuz bozulmuşsa çocuğunuza geçebiliyor. Çocuğunuz oyuncağı paylaşamadığında konuşmak yerine vuruyor. Çünkü kızgınlık yaşayacağı yerde öfke yaşıyor. Çocuklar küçük yaşlarda elbette duygularını ifade etmekte zorlanırlar. Bunu çocuklara öğreten ilk olarak anne-babalardır. Anne-babalar çocukların duygularını tanımaları; ifade etmeleri ve davranışlarına rehberlik ederler.
Duyguları Fark etmek…
Duygularını fark edemeyen çocuk geriliyor ve uygun olmayan davranışlar gösteriyor. Oysa duygularını fark ettiğinde tepkileri normalleşebiliyor. Çocuklara duygularının farkındalığını sağlamak için öncelikle sizin duygularınızın farkında olmanız gerekir. Duygular biyolojik kökenlidir ancak fark etme ve ifade etme çocuklukta öğrenilir. Yetişkin olarak siz şu an duygu yoğunluğu yaşayıp; bir türlü normalleşemiyorsanız muhtemelen anne-babanızda bunu öğretmekte ya da model olmakta zorlandı. Çoğu çocuk bir oyuncak çatışması yaşadığında sinirlenebilir bu gayet normaldir. Bazı çocuklar ise bu çatışmada sinirleneceği yer de öfkelenir ve arkadaşına şiddet uygulayabilir. Bu çocukla anne-babanın çocuğu ile konuşması gerekir. Onun duygularını konuşmak; kendisini tanımayı; ifade etmeyi; fark etmeyi ve davranışlarını kontrol etmeyi öğrenmesini kolaylaştırır.
Duygunuzu değil davranışınızı kontrol edin…
Çocuğunuzda farkındalık sağlayabilmek için ona tüm duyguların normal olduğunu söyleyin. Mutlu; üzgün; kızgın; korkmuş ya da şaşkın olmanın kötü bir şey olmadığını aksine bizi koruyan duygular olduğunu anlatın. Öncelikle siz buna inanmalısınız. Çocuğunuz öfkelendiğinde siz de öfkeleniyorsanız çocuğunuz sakinleşmeyi asla öğrenemeyecektir. Korktuğu zamanlarda siz de paniklediğinizde korkunun kötü bir şey olduğunu algılayacak ve baş etmeyi öğrenemeyecektir. Her çocuk bir çok duyguyu yaşar önemli olan tepkisini nasıl gösterdiğidir. Çocuğunuzun duygularını kontrol edemezsiniz ancak davranışlarını kontrol edebilmesinde yardımcı olabilirsiniz. Duygular kendiliğinden gelir. Çoğunlukla sorun hissedilen duyguda değil davranıştadır. Örneğin sürekli konuştuğumuz öfke kontrolü aslında yanlış bir kavramdır. Öfkemizi kontrol edemeyiz. Doğrusu; öfkelendiğimizde davranışımızın kontrolüdür. Davranışlar kontrol edilebilirler.
Anne-babalar çocuğunuz şimdiye kadar anlatılanları yaşıyor olabilir. Kendinizi çaresiz hissediyor olabilirsiniz. Bilmeniz gereken 5 şey var.
1. Çocuğunuza duyguları oyunla tanıtın.
2. Duygularını ifade etmesini sağlayın; dinleyin.
3. Siz de duygularınızı ifade ederek konuşun; model olun.
4. Davranışlarını kontrol edebilmesi için etkinlikler yapın; oyunlar oynayın.
5. Duygularını fark etmesine yardımcı olun.
Duyguları oyunla öğretmek…
Anne-babalar ile çalışırken oyun tekniğini ve yöntemini sunduğumda başta çok zorlanıyorlar sonra işe yaradığını görüyorlar. Hayatlarına oyunu ekleyen anne-babaların çocuklarıyla ilişkileri daha sağlıklı oluyor.
Çocukların duygularını tanıması ve farkındalığının oluşması için birçok oyun ve etkinlik kullanılmaktadır. Aşağıdaki etkinlikler; evde uygulayabileceğiniz basit oyunlardır.
Duyguları anlama ve tanıma için etkinlikler
Duyguların Deniz Topu
Duygularını tanıması için bir deniz topuna ihtiyacınız var. Deniz topunun farklı renkteki kısımlarına farklı yüz ifadeleri çizin. Oyunun kuralı; balonun hangi kısmı gelirse ilk önce mimikleriyle taklit edecek daha sonra duygunun ismini söyleyecek. Herkes tamamladıktan sonra bu defa hangi duygu ifadesi gelirse o duyguyla ilgili kısa bir olay anlatacak.
Duygu Balonları
İhtiyacınız olan renkli balonlar ve un. Renkli balonların içine unu koyuyorsunuz ve ağzını bağlıyorsunuz. Daha sonra üzerine silinmez kalemle duygu ifadelerini yazın. Bu balonları özellikle öfke duygusunu yoğun yaşayan ve tepkisini yıkıcı gösteren çocuklar stres topu olarak da kullanabilirler. Duygular ile örnek olaylar verin ve uygun duygu balonunu bulmasını isteyin. Örneğin arkadaşın sana vurduğunda nasıl hissedersin? Arkadaşın hediye aldığında nasıl hissedersin? gibi olaylarla duygusunu bulmaya çalışsın. Güncel yaşadığı problem varsa duygu balonlarını kullanarak anlatabilir.
Duygu Pinponu
Bu etkinlik için 4-5 tane pinpon topu almanız yeterli. Temel duyguları pinpon toplarının üzerlerine çizin. Çocuğunuz 2-3 yaşlarındaysa sadece tanıma çalışması yapın. Bir kutunun içine atın; içinden bir tane seçsin ve tahmin etmeye çalışsın. Bir topu bir elinize; bir topu diğer elinize alıp çocuğunuza seçtirip tahmin ettirerek de oynayabilirsiniz. Örneğin bir elinizde üzgün diğer elinizde mutlu topu var. Oyuncu ellerden birini seçecek ve hangi duygu olduğunu tahmin etmeye çalışacak. Eğer yanlış bilmiş ise söylediği eldeki duygunun ne olduğunu söyleyecek. 4-5 yaş ve üstü çocuklarınız ise kutudan herkes bir top seçer. Her oyunda çektiği toptaki duyguyu içeren hikâye anlatması istenebilir.
Öfke Kasırgası
Öfke Kasırgası kutu oyunu; çocukların öfkeyi tanıma; anlama; fark etme ve kontrol etme becerilerini oyunla öğretmektedir. Aile boyu oynanabilecek bir oyundur. Güzel yanı da budur; aile içi paylaşımı da arttıran bir oyundur. Duyguları öğretmek özellikle öfke duygusunu tanımasını sağlamak bu oyunla çok kolay. İçinde bir çok kontrol etme stratejileri de yer almaktadır. Oyun bitene kadar tüm aşamaları geçerek yapmaktadır. Öfke kontrolü için çok etkili bir oyundur.
Sihirli Safari
Herkes çocuğunun özgüvenli olmasını ister. Bu kutu oyunuyla çocuğunuzun içsel kaynaklarını keşfetmesini sağlayacaksınız. İçindeki gücü; potansiyeli çıkarması için olanak yaratmaktadır. Bu oyunun en önemli özelliği çocuğunuzun kendisini ifade etmesi için yardımcı olmaktadır. Özellikle sessiz ve içe dönük çocuğunuz varsa oyunda adım adım kendini ifade etme becerilerini geliştirmektedir. Oyunun sık oynanması gerekmektedir.
Luna’nın Parkı
Çocuğunuz karanlıktan mı korkuyor? Yalnız yatmaktan mı korkuyor? Başarısızlıktan mı korkuyor? Bu kutu oyunu tam çocuğunuza göre diyebilirim. Bu oyun tamamen korkuyu tanıma ve baş etme stratejileri üzerine kurgulanmıştır. İçindeki olay kartlarıyla; rahatlatma stratejileriyle ve baş etme yöntemleriyle oldukça etkili bir kutu oyunudur.