Örnek Bir Çalışma: Duygu (Kutu) Oyunları
Türkiye’de “Öfke; Kaygı ve Özgüven” en çok sorun yaşanan konulardır. Bir çok aile kaygılanan çocuğuyla ilgili ne yapacağını bilemez durumdadırlar. Özgüveni düşük çocuğu olan aileler de çoğu zaman çaresiz kalırlar. Çoğu aile “benim çocuğumun özgüveni düşük ne yapayım” diye birçok makale okuyor ya da uzmanlardan destek alıyorlar.
Öfke duygusu bilinenin aksine normal bir duygudur. Problem olan öfkelendiğimizde davranışlarımızı kontrol edememektir. Bir çocuk duygularını fark edemediğinde gerilir ve uygun olmayan davranışlar gösterir. Oysa duygularını fark ettiğinde tepkilerini ayarlayabilir. Duygusunu fark edemeyen çocuk nasıl davranacağını bilemez ne yaparsa yapsın yaptığı her şey tuhaf olur.
Ülkemizde duyguları tanıma ve tepki biçimlerini gösteren oyunlar çok azdır. Ayrıca; duygular ilk olarak yetişkinler tarafından tam olarak tanınmıyor ve bir çok insan kendisini ifade edemiyor. Duygularını ifade edemeyen anne babanın çocukları da duygusunu tanıma ve ifade etme konusunda bunun nasıl yapıldığını görmedikleri için sorun yaşıyorlar. Bir tür duyguyu anlama; ifade etme konusunda yetersizlik yaşamaktadırlar.
Bu konudaki eksikliği farkeden bir grup uzman aile ve çocuğu duyguları tanıma; kontrol etme ve ifade etme beceriyle buluşturan 3 kutu oyunu kurguladılar. Türkiye’de birçok kutu oyunu olsa da duygularını tanıma; ifade etme ve kontrol etme ile ilgili bir kutu oyunu maalesef yoktu. Bu uzmanlar tarafından geliştirilen duygu serisindeki her oyun bir duyguyu; oyun formatında oyuncunun farkındalığını artırmaya yönelik adımları içermektedir.
Çocuklar en iyi oyunla öğrenirler ve kutu oyunlarını severler. Bir duygu serisi olan bu kutu oyunlarının özgün bir niteliği vardır. Psikologlar tarafından kurgulanıp; hazırlanması da ailelere ve uzmanlara güven vermektedir. Uzmanların seanslarında kullanabileceği gibi ailelerde evde rahatça uygulayabilmektedirler. Türkiye’de birçok kutu oyunu bulunmaktadır. Kimileri eğlence amaçlıdır kimileri ise öğreticidir. Bu üç kutu oyunu ikisini de içine alarak hem eğlenceli hem de öğreticidir.
Bu oyunların geliştirilme amaçları
1. Öfke; Kaygı en fazla okul ortamında eğitim hayatını belirleyen iki duygudur. Ayrıca çocuğun güçlü yanlarını fark etmesi de eğitim hayatını olumlu etkilemektedir. Bu üç alandaki kaynak eksikliğinden dolayı bu oyunlar geliştirilmiştir.
2. Hem psikolojik Danışmanın danışanlarına müdahelesinde hem de sınıf veya ev ortamında defalarca oynanabilecek hem eğitsel hem de terapötik etki yaratabilecek oyunlardır.
3. Çocuk oyunla öğrenir. Herhangi bir psikolojik malzeme en iyi oyun yolu ile çocuğa ulaşabilir. Bu oyunlar çocuğun kaçındığı kaygı gibi ya da kontrol etmekte zorlandığı öfke gibi duyguların en kısa yoldan fark etmesini sağlamaktadır.
4. Sadece özgüveni düşük olan çocuklar için değil tüm çocukların güçlü yanlarını fark etmeye ihtiyaçları vardır. Kendi gücünü fark eden bir çocuk; sağlıklı ilişkiler kurmakta daha aktif olur; kendisine saygısı artar. Böylece zorlandığı derslere daha cesaretle yaklaşabilir.
Oyunları tanıyalım…
ÖFKE KASIRGASI: Bu bir öfke kontrol oyunudur. Öfkeyi tanıma; anlama; kontrol etme stratejilerini öğrenme; kendisindeki ve diğerlerindeki öfkeyi tanımaya yardımcı olan bir oyundur.
2. SİHİRLİ SAFARİ: Bir kaynak geliştirme oyunudur. Çocukların kendi iç ve dış kaynaklarını tanımasına; geliştirmesine; güçlü yönlerini keşfetmesine ve var olan becerilerini fark etmesine yardımcı olan bir kutu oyunudur.
3. LUNA nın PARKI: Bu bir kaygı yı tanıma ve baş etme oyunudur. Çocukların korku ve kaygıyı öğrenmesine; tanımasına ve bunlarla baş etmesine yardımcı olacak stratejileri içeren bir kutu oyunudur. Luna nın Parkı; Bilişsel-Davraşcı Yaklaşım Tekniklerinin kullanıldığı bir oyundur.
4. Bütün oyunlar 6 yaş ve üzeri için geliştirilmiştir. Ancak 6 yaşın altında birçok çocuk yetişkin yardımı ile oynayabilmektedir. En az 2 oyuncu ile oynayabilirler.
Oyunların yaş grupları nedir?
Oyunlar okul öncesinde yetişkin gözetiminde; okul çağı ve sonrası yaş gruplarında kendi aralarında en az iki kişi ile oynanmaktadır. Oyunlar; sadece öfke kontrol; kaygı ya da özgüven sorunu olan çocuklarla değil tüm çocuklarla oynanabilir.
Çocukların aktif katılımıyla oyunlar geliştirildi.
Oyunların kurgulanması; tasarlanması aşamalarının her adımında farklı yaş gruplarındaki çocuklarla çalışılmıştır. Çocukların anlamakta zorlandıkları itemler onların anlayabileceği dil bulununcaya kadar defalarca değiştirilmiştir.
Uzmanların ve çocukların deneyimleriyle oluşturuldu.
Oyunları geliştirilme sürecinde 3 ayrı grup çalışmıştır:
1. Oyunu geliştiren uzmanlar kendi içlerinde senaryolar üretmişler ve danışanları ya da öğrencileriyle oynayarak revize etmişlerdir.
2. Psikoloji ve Psikolojik Danışmanlık öğrencilerinin oyunları defalarca oynamaları sağlanmış ve işlemeyen itemler ayıklanmış; kullanılan dil kontrol edilmiş ve gözlemlerini oyun geliştirme grubuna sunmuşlardır. Bu grubun geri bildirimleri ile oyunlar revize edilmiştir.
3. İki grubun son değerlendirmesinden geçen oyunlar; Psikolojik Danışman; sınıf öğretmeni; anne baba ve çocuklardan oluşan kişilere oynatılmıştır. Onların sözel geri bildirimleri; gözlemleri alınmış ve tekrar oyun geliştirme grubu tarafından revize edilmiştir.
Oyunların yaratıcı yönleri…
1. Oyunlar kurguları açısından farklıdır.
2. Luna nın Parkı oyunu geliştirilirken lunaparklardaki oyun ve oyuncakların aslında birer korku ve kaygıya karşılık geldiği fark edilmiştir. Lunaparktaki hangi alana bakarsanız bakın korku duygusunu görebilirsiniz. Örneğin dönme dolap yükseklik korkusu ile ilgiliyken; korku tüneli; karanlık; canavar gibi birçok çocukluk korkuları ile ilgilidir. Bu yönüyle de tarihsel bir geçmişi olan lunaparkla hem içerik hem de isim benzerliği vardır.
3. Güçlü yanlarını keşfetme oyunu olan Sihirli Safari özgün bir oyundur. Çocuğun güçlü yanlarını keşfetmesine yönelik literatürde bir oyuna rastlanmamıştır.
Öfke duygusu bilinenin aksine normal bir duygudur. Problem olan öfkelendiğimizde davranışlarımızı kontrol edememektir. Bir çocuk duygularını fark edemediğinde gerilir ve uygun olmayan davranışlar gösterir. Oysa duygularını fark ettiğinde tepkilerini ayarlayabilir. Duygusunu fark edemeyen çocuk nasıl davranacağını bilemez ne yaparsa yapsın yaptığı her şey tuhaf olur.
Ülkemizde duyguları tanıma ve tepki biçimlerini gösteren oyunlar çok azdır. Ayrıca; duygular ilk olarak yetişkinler tarafından tam olarak tanınmıyor ve bir çok insan kendisini ifade edemiyor. Duygularını ifade edemeyen anne babanın çocukları da duygusunu tanıma ve ifade etme konusunda bunun nasıl yapıldığını görmedikleri için sorun yaşıyorlar. Bir tür duyguyu anlama; ifade etme konusunda yetersizlik yaşamaktadırlar.
Bu konudaki eksikliği farkeden bir grup uzman aile ve çocuğu duyguları tanıma; kontrol etme ve ifade etme beceriyle buluşturan 3 kutu oyunu kurguladılar. Türkiye’de birçok kutu oyunu olsa da duygularını tanıma; ifade etme ve kontrol etme ile ilgili bir kutu oyunu maalesef yoktu. Bu uzmanlar tarafından geliştirilen duygu serisindeki her oyun bir duyguyu; oyun formatında oyuncunun farkındalığını artırmaya yönelik adımları içermektedir.
Çocuklar en iyi oyunla öğrenirler ve kutu oyunlarını severler. Bir duygu serisi olan bu kutu oyunlarının özgün bir niteliği vardır. Psikologlar tarafından kurgulanıp; hazırlanması da ailelere ve uzmanlara güven vermektedir. Uzmanların seanslarında kullanabileceği gibi ailelerde evde rahatça uygulayabilmektedirler. Türkiye’de birçok kutu oyunu bulunmaktadır. Kimileri eğlence amaçlıdır kimileri ise öğreticidir. Bu üç kutu oyunu ikisini de içine alarak hem eğlenceli hem de öğreticidir.
Bu oyunların geliştirilme amaçları
1. Öfke; Kaygı en fazla okul ortamında eğitim hayatını belirleyen iki duygudur. Ayrıca çocuğun güçlü yanlarını fark etmesi de eğitim hayatını olumlu etkilemektedir. Bu üç alandaki kaynak eksikliğinden dolayı bu oyunlar geliştirilmiştir.
2. Hem psikolojik Danışmanın danışanlarına müdahelesinde hem de sınıf veya ev ortamında defalarca oynanabilecek hem eğitsel hem de terapötik etki yaratabilecek oyunlardır.
3. Çocuk oyunla öğrenir. Herhangi bir psikolojik malzeme en iyi oyun yolu ile çocuğa ulaşabilir. Bu oyunlar çocuğun kaçındığı kaygı gibi ya da kontrol etmekte zorlandığı öfke gibi duyguların en kısa yoldan fark etmesini sağlamaktadır.
4. Sadece özgüveni düşük olan çocuklar için değil tüm çocukların güçlü yanlarını fark etmeye ihtiyaçları vardır. Kendi gücünü fark eden bir çocuk; sağlıklı ilişkiler kurmakta daha aktif olur; kendisine saygısı artar. Böylece zorlandığı derslere daha cesaretle yaklaşabilir.
Oyunları tanıyalım…
ÖFKE KASIRGASI: Bu bir öfke kontrol oyunudur. Öfkeyi tanıma; anlama; kontrol etme stratejilerini öğrenme; kendisindeki ve diğerlerindeki öfkeyi tanımaya yardımcı olan bir oyundur.
2. SİHİRLİ SAFARİ: Bir kaynak geliştirme oyunudur. Çocukların kendi iç ve dış kaynaklarını tanımasına; geliştirmesine; güçlü yönlerini keşfetmesine ve var olan becerilerini fark etmesine yardımcı olan bir kutu oyunudur.
3. LUNA nın PARKI: Bu bir kaygı yı tanıma ve baş etme oyunudur. Çocukların korku ve kaygıyı öğrenmesine; tanımasına ve bunlarla baş etmesine yardımcı olacak stratejileri içeren bir kutu oyunudur. Luna nın Parkı; Bilişsel-Davraşcı Yaklaşım Tekniklerinin kullanıldığı bir oyundur.
4. Bütün oyunlar 6 yaş ve üzeri için geliştirilmiştir. Ancak 6 yaşın altında birçok çocuk yetişkin yardımı ile oynayabilmektedir. En az 2 oyuncu ile oynayabilirler.
Oyunların yaş grupları nedir?
Oyunlar okul öncesinde yetişkin gözetiminde; okul çağı ve sonrası yaş gruplarında kendi aralarında en az iki kişi ile oynanmaktadır. Oyunlar; sadece öfke kontrol; kaygı ya da özgüven sorunu olan çocuklarla değil tüm çocuklarla oynanabilir.
Çocukların aktif katılımıyla oyunlar geliştirildi.
Oyunların kurgulanması; tasarlanması aşamalarının her adımında farklı yaş gruplarındaki çocuklarla çalışılmıştır. Çocukların anlamakta zorlandıkları itemler onların anlayabileceği dil bulununcaya kadar defalarca değiştirilmiştir.
Uzmanların ve çocukların deneyimleriyle oluşturuldu.
Oyunları geliştirilme sürecinde 3 ayrı grup çalışmıştır:
1. Oyunu geliştiren uzmanlar kendi içlerinde senaryolar üretmişler ve danışanları ya da öğrencileriyle oynayarak revize etmişlerdir.
2. Psikoloji ve Psikolojik Danışmanlık öğrencilerinin oyunları defalarca oynamaları sağlanmış ve işlemeyen itemler ayıklanmış; kullanılan dil kontrol edilmiş ve gözlemlerini oyun geliştirme grubuna sunmuşlardır. Bu grubun geri bildirimleri ile oyunlar revize edilmiştir.
3. İki grubun son değerlendirmesinden geçen oyunlar; Psikolojik Danışman; sınıf öğretmeni; anne baba ve çocuklardan oluşan kişilere oynatılmıştır. Onların sözel geri bildirimleri; gözlemleri alınmış ve tekrar oyun geliştirme grubu tarafından revize edilmiştir.
Oyunların yaratıcı yönleri…
1. Oyunlar kurguları açısından farklıdır.
2. Luna nın Parkı oyunu geliştirilirken lunaparklardaki oyun ve oyuncakların aslında birer korku ve kaygıya karşılık geldiği fark edilmiştir. Lunaparktaki hangi alana bakarsanız bakın korku duygusunu görebilirsiniz. Örneğin dönme dolap yükseklik korkusu ile ilgiliyken; korku tüneli; karanlık; canavar gibi birçok çocukluk korkuları ile ilgilidir. Bu yönüyle de tarihsel bir geçmişi olan lunaparkla hem içerik hem de isim benzerliği vardır.
3. Güçlü yanlarını keşfetme oyunu olan Sihirli Safari özgün bir oyundur. Çocuğun güçlü yanlarını keşfetmesine yönelik literatürde bir oyuna rastlanmamıştır.