Rehabilitasyonda Psikolog
Psikologun amacı; fiziksel; psikolojik (bilişsel; duygusal; davranışsal) ve sosyal işleyişi en uygun biçimde yerine getirmesi için; işlevsel yetersizliği olan bireyin kendisine ve onun tedavi planı ile destek programının içinde yer alan diğer bireylere yardımcı olmaktır.
Bireylerin; işlevsel yetersizliklerini; etkinlik sınırlılıklarını ve sosyal katılım güçlüklerini azaltarak; psikososyal işleyişini arttıracak şekilde hizmet vermeyi; gelişimsel veya edinilen işlevsel yetersizliklerine uyum sağlamalarını ve baş etmelerine yardımcı olmayı hedeflerler.
Rehabilitasyon psikologları; ailelere ve birinci derecedeki bakıcıların yanı sıra bireyin sosyal çevresindeki ilgili bireylere de (öğretmenler; arkadaşlar; işverenler; akrabalar; v.b.) hizmet verirler.
Rehabilitasyon bireylerin hepsini bütünlük içinde ele alır ve hep birlikte; işlevsel yetersizliği olan bireyin verimliliğini ve sosyal ilişkilere; sosyal etkinliklere; eğitime; iş ve toplum yaşamına katılımını sağlamak üzere gerekli olan olanakları araştırarak; bireysel destek programını hazırlar.
Hizmet götürülen birey; rehabilitasyon sürecinin aktif bir üyesi olarak görüldüğü için; onun ihtiyaçları; tercihleri ve kaynakları dikkate alınır. Psikologlar işlevsel yetersizliği veya kronik hastalığı olan bireylerle çalışırken; onların hem kendilerinden hem de çevrelerinden kaynaklanan faktörleri dikkate alır.
Bunu yaparken Dünya Sağlık Örgütü’nün (World Health Organization (WHO)) en son ‘’Uluslararası işleyiş; İşlevsel yetersizlik ve Sağlık (IIYS) Sınıflandırması’’nı (International Classification Of Functioning; Disability and Health) göz önünde bulundurarak; söz konusu bireylerin IIYS’ lerine etki eden bireysel özelliklerini dikkate alırlar.
Psikolog verilecek olan hizmetleri ve müdahaleleri programlarken; işlevsel yetersizliği olan kişilerin;
1) Kendilerinden kaynaklanan faktörler arasında cinsiyet; nörobilişsel durumlarını; duygu durumlarını; istenilen düzeydeki bağımlılık veya bağımsızlıklarını; hareket özgürlüklerini; benlik saygılarını; yeteneklerini ve yaşam kalitelerini hakkındaki kendi görüşlerini; iş ve sosyal ilişkilerdeki tatminlerini; fiziksel sınırlılıklarının ötesine geçebilme arzularını göz önünde bulundurup;
2) Çevrelerinden kaynaklanan faktörler arasında kültürün; etnik özelliklerin; coğrafi bölgenin etkilerini; işlevsel yetersizliklerin tutumlar üzerine etki eden bakış açılarını dikkate alır;
3) Ayrıca; kendileriyle birlikte; hareketliliklerini ve katılımlarını güçleştirecek çevresel engelleri; bu engellere uyum sağlamalarını kolaylaştıracak mevcut araçları; destekleyici teknolojinin kullanımın; kendi kendilerine yardım olanaklarını; gerekli konulardaki mevcut hizmetleri araştırır;
4) İleri derecede işlevsel yetersizlik veya kronik hastalığı olanlara; bu hizmetlerin bütününün en etkili bileşimi verilmesini sağlar.
Psikolojik desteğe ihtiyaç duyan bireyler (farklı gelişen çocuk sahibi olan aileler) yardım aldıkları zaman çocuğun; gelişim hızı; gelişim aşaması; annesi ve babası ile ilişkisi değerlendirilir. Anne babanın; işlevsel yetersizliği olan (farklı gelişen) çocuğun gelişiminde uygun destek verip vermediği; aile yapısı; aile içi iletişim; aile dinamikleri hakkında bilgi toplar ve bilgilendirir.
Rehabilitasyon da çalışan psikolog rehabilitasyon ekibinin en hayati üyesidir; çünkü biyolojik bozukluğu olan bireye fiziksel; zihinsel; sosyal ve kişisel işleyişini en üst düzeye çıkarması yönünde yardımcı olur. Rehabilitasyon psikologları; bir ekip içinde en uygun rehabilitasyon hedeflerine ulaşmak üzere biyolojik; psikolojik; sosyal ortamların bileşkesi içinde hizmet verir.
Psikolog Zehra Ayça AYSEN
Bireylerin; işlevsel yetersizliklerini; etkinlik sınırlılıklarını ve sosyal katılım güçlüklerini azaltarak; psikososyal işleyişini arttıracak şekilde hizmet vermeyi; gelişimsel veya edinilen işlevsel yetersizliklerine uyum sağlamalarını ve baş etmelerine yardımcı olmayı hedeflerler.
Rehabilitasyon psikologları; ailelere ve birinci derecedeki bakıcıların yanı sıra bireyin sosyal çevresindeki ilgili bireylere de (öğretmenler; arkadaşlar; işverenler; akrabalar; v.b.) hizmet verirler.
Rehabilitasyon bireylerin hepsini bütünlük içinde ele alır ve hep birlikte; işlevsel yetersizliği olan bireyin verimliliğini ve sosyal ilişkilere; sosyal etkinliklere; eğitime; iş ve toplum yaşamına katılımını sağlamak üzere gerekli olan olanakları araştırarak; bireysel destek programını hazırlar.
Hizmet götürülen birey; rehabilitasyon sürecinin aktif bir üyesi olarak görüldüğü için; onun ihtiyaçları; tercihleri ve kaynakları dikkate alınır. Psikologlar işlevsel yetersizliği veya kronik hastalığı olan bireylerle çalışırken; onların hem kendilerinden hem de çevrelerinden kaynaklanan faktörleri dikkate alır.
Bunu yaparken Dünya Sağlık Örgütü’nün (World Health Organization (WHO)) en son ‘’Uluslararası işleyiş; İşlevsel yetersizlik ve Sağlık (IIYS) Sınıflandırması’’nı (International Classification Of Functioning; Disability and Health) göz önünde bulundurarak; söz konusu bireylerin IIYS’ lerine etki eden bireysel özelliklerini dikkate alırlar.
Psikolog verilecek olan hizmetleri ve müdahaleleri programlarken; işlevsel yetersizliği olan kişilerin;
1) Kendilerinden kaynaklanan faktörler arasında cinsiyet; nörobilişsel durumlarını; duygu durumlarını; istenilen düzeydeki bağımlılık veya bağımsızlıklarını; hareket özgürlüklerini; benlik saygılarını; yeteneklerini ve yaşam kalitelerini hakkındaki kendi görüşlerini; iş ve sosyal ilişkilerdeki tatminlerini; fiziksel sınırlılıklarının ötesine geçebilme arzularını göz önünde bulundurup;
2) Çevrelerinden kaynaklanan faktörler arasında kültürün; etnik özelliklerin; coğrafi bölgenin etkilerini; işlevsel yetersizliklerin tutumlar üzerine etki eden bakış açılarını dikkate alır;
3) Ayrıca; kendileriyle birlikte; hareketliliklerini ve katılımlarını güçleştirecek çevresel engelleri; bu engellere uyum sağlamalarını kolaylaştıracak mevcut araçları; destekleyici teknolojinin kullanımın; kendi kendilerine yardım olanaklarını; gerekli konulardaki mevcut hizmetleri araştırır;
4) İleri derecede işlevsel yetersizlik veya kronik hastalığı olanlara; bu hizmetlerin bütününün en etkili bileşimi verilmesini sağlar.
Psikolojik desteğe ihtiyaç duyan bireyler (farklı gelişen çocuk sahibi olan aileler) yardım aldıkları zaman çocuğun; gelişim hızı; gelişim aşaması; annesi ve babası ile ilişkisi değerlendirilir. Anne babanın; işlevsel yetersizliği olan (farklı gelişen) çocuğun gelişiminde uygun destek verip vermediği; aile yapısı; aile içi iletişim; aile dinamikleri hakkında bilgi toplar ve bilgilendirir.
Rehabilitasyon da çalışan psikolog rehabilitasyon ekibinin en hayati üyesidir; çünkü biyolojik bozukluğu olan bireye fiziksel; zihinsel; sosyal ve kişisel işleyişini en üst düzeye çıkarması yönünde yardımcı olur. Rehabilitasyon psikologları; bir ekip içinde en uygun rehabilitasyon hedeflerine ulaşmak üzere biyolojik; psikolojik; sosyal ortamların bileşkesi içinde hizmet verir.
Psikolog Zehra Ayça AYSEN