Ortopedik Özürlü Çocuğun Eğitim ve Rehabilitasyon Sürecinde Ailenin Rolü
Bir çocuğun doğumu “O” ailenin; yapısal; gelişimsel ve işlevsel süreçlerini etkilemektedir. Dolayısıyla engelli bir çocuğun dünyaya gelmesiyle “O” ailenin bu duruma uyum süreçlerini nasıl geçirdikleri çok önem taşımaktadır.
Bu yazıda genellikle kabul ve uyum sürecine gelindikten sonra dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalardan ve çocuğun eğitim ve rehabilitasyon sürecine ailenin nasıl katkı koyabilecekleri ile ilgili düşüncelerimi sizlerle paylaşmaya çalışacağım.
Dünyaya farklı gereksinimlerle gelen bir çocuğun kuşkusuz erken tanısı ve müdahalesi çok önemlidir. Bu sebeple en ufak bir şüphede ailenin ilgili sağlık merkezine başvurması erken tanı ve müdahalenin zaman kaybetmeden başlatılmasını sağlayabilir. Bu sayede bedensel engelli olarak dünyaya gelen çocuğun; engelinin tüm yaşamını olumsuz yönde etkilemesinin önüne geçilebilir.
Unutmamak gerekir ki aile her daim çocuğun ilk ve en önemli eğitimcisidir. Çocuk bedensel bir engelle sahip olsun olmasın; tüm önemli temellerin atıldığı bebeklik döneminde anne ve babaların ya da bakım veren kişilerin; çocuk üzerinde yarattıkları etkileri yadsınamaz derecede fazladır. Bu sebeple özellikle engelli bir çocuğun gelişimi ve büyümesi üzerinde ailesinin çok önemli bir etkiye sahip olduğunu söyleyebiliriz. Çocuğun eğitim hayatında aktif rol üstlenmek; eğitimcileri ile tanışmak; onları çocuğunuzla ilgili bilgilendirmek çocuğunuzun eğitimine yardımcı olmak anlamında atılabilecek ilk adım olabilir. Böylece aile; çocuğun eğitim ve rehabilitasyon’unda yalnız olmadan; uzman bir ekiple birlikte çocuğunun eğitim sürecinde ki gelişimine katkıda bulunabilir. Bu durum ailelerin çocukları hakkında daha çok şey öğrenmelerine; çocuklarına yardımcı olabilecekleri kendilerine has yöntemler geliştirebilmelerine ve de çocuklarının eğitim sürecine aktif bir şekilde uyum sağlayabilmelerine yardımcı olabilecekleri düşüncesindeyim.
Çocuğun eğitim süresinde girmiş olduğu yeni ortama; eğitimini alacağı özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine adaptasyonunun ve motivasyonun sağlanması anne ve babaların yardımıyla daha kolay olur. Okula uyum için yardımcı olan aile ve uzman ekip çocuğun okula olacak olan adaptasyonun hemen gerçekleşmeme ihtimalinin de olduğunu göz önünde bulundurup çocuğa zaman vermelidirler. Bu zaman içinde ise çocuğun sınıfına zamanında girmesi; öğretmenleri aracılığıyla sınıf içinde kuracağı diyalogları; çocuğun okul içi becerilerini artıracak aktivitelere katılmaları çocuğun okula adaptasyon sürecini hızlandırabilir ve uyum sağlamasını sağlayabilir.
Bir diğer önemli konu eğitimcilerin çocuk için önemli olan bazı bilgileri bilmesidir. Bu çocuk için güven sağlayabilir. Eğer tedavide kullanılan ilaçları veya hastalığının seyri ile ilgili bir değişim ya da gelişimi söz konusuysa uzmanların bunu bilmesi çocuk için güven attırıcı etmenlerdendir. Okulda öğretmenlerle iletişim halinde olmak; evde de çocuğun eğitimini destekleyecek ya da becerilerini geliştirecek etkinlikler üretebilmek için iyi bir fırsat olabilir. Bu şekilde çocuğunuzun kuvvetini artırabilir ve problemlerini çözmeye yardımcı olabilirsiniz. Evde yapılan aktiviteler çocuk için olabildiğine eğlenceli olmalıdır ki hem eğlensin hem de eğlenirken öğrensin. Bu nedenle çocuğunuza faydalı olan aktiviteleri özel eğitimcilerine ya da fizyoterapistlerine sormaktan çekinmeyiniz.
Çocuğunuzun eğitiminde kullanmak için illaki pahalı oyuncaklar veya araçlar kullanmak şart değil; tüm evlerde bulunan çaydanlık; çorap; kaşık; kurabiyeler; dergi resimleri çocuklarımıza bir şeyler öğretebilmek için güzel araçlardır. Çaydanlıkla; tavayla; kaşıklarla ritimler tutulabilir şarkılar söylenebilir. Çoraplar renkleriyle eşleştirilebilir; resimlere isimler verilebilir ya da hikayeler anlatılabilir. Işıkları açmak; masayı hazırlamak; her tabağın yanına kaşık koymak veya yatağını düzeltmeye yardımcı olmak gibi aktiviteler ise kendi sorumluluğunu almasını öğrenmede iyi bir yol olabilir.
Tüm bu eğitici oyunların okula adaptasyon ve rehabilitasyon sürecinin yanında dikkat edilmesi gereken başka bir nokta da çocuğun bağımsızlığının desteklenmesidir. Bağımsızlıkları desteklenen çocukların kendilerini daha iyi hissettikleri ve kendilerine olan öz güvenlerinin daha güçlü olduğu gözlemlenir. Başka bir değişle; bağımsızlık; ortopedik engelli çocuklarının becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Bu nedenle çocuğunuzun yapabileceği aktiviteleri yardımcı olmak amacıyla dahi asla siz üstlenmeyin. Bırakın kendisi yaparak öğrensin sizde çocuğunuzun başarılarını övmeyi unutmayın. Övgü; çocuğun çabasını sürdürebilmesini sağlayacaktır.
Unutmamak gerekir ki; desteklenen bedensel engelli / özürlü çocuklar giderek bağımsızlaşarak yaşama hazırlanabilir; aldığı eğitim ve rehabilitasyonla; geliştirmiş olduğu becerileriyle ve özellikle ailesinin desteğiyle toplumun aktif ve üretken bir parçası olarak toplumda yerini alabilirler.
Bu yazıda genellikle kabul ve uyum sürecine gelindikten sonra dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalardan ve çocuğun eğitim ve rehabilitasyon sürecine ailenin nasıl katkı koyabilecekleri ile ilgili düşüncelerimi sizlerle paylaşmaya çalışacağım.
Dünyaya farklı gereksinimlerle gelen bir çocuğun kuşkusuz erken tanısı ve müdahalesi çok önemlidir. Bu sebeple en ufak bir şüphede ailenin ilgili sağlık merkezine başvurması erken tanı ve müdahalenin zaman kaybetmeden başlatılmasını sağlayabilir. Bu sayede bedensel engelli olarak dünyaya gelen çocuğun; engelinin tüm yaşamını olumsuz yönde etkilemesinin önüne geçilebilir.
Unutmamak gerekir ki aile her daim çocuğun ilk ve en önemli eğitimcisidir. Çocuk bedensel bir engelle sahip olsun olmasın; tüm önemli temellerin atıldığı bebeklik döneminde anne ve babaların ya da bakım veren kişilerin; çocuk üzerinde yarattıkları etkileri yadsınamaz derecede fazladır. Bu sebeple özellikle engelli bir çocuğun gelişimi ve büyümesi üzerinde ailesinin çok önemli bir etkiye sahip olduğunu söyleyebiliriz. Çocuğun eğitim hayatında aktif rol üstlenmek; eğitimcileri ile tanışmak; onları çocuğunuzla ilgili bilgilendirmek çocuğunuzun eğitimine yardımcı olmak anlamında atılabilecek ilk adım olabilir. Böylece aile; çocuğun eğitim ve rehabilitasyon’unda yalnız olmadan; uzman bir ekiple birlikte çocuğunun eğitim sürecinde ki gelişimine katkıda bulunabilir. Bu durum ailelerin çocukları hakkında daha çok şey öğrenmelerine; çocuklarına yardımcı olabilecekleri kendilerine has yöntemler geliştirebilmelerine ve de çocuklarının eğitim sürecine aktif bir şekilde uyum sağlayabilmelerine yardımcı olabilecekleri düşüncesindeyim.
Çocuğun eğitim süresinde girmiş olduğu yeni ortama; eğitimini alacağı özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine adaptasyonunun ve motivasyonun sağlanması anne ve babaların yardımıyla daha kolay olur. Okula uyum için yardımcı olan aile ve uzman ekip çocuğun okula olacak olan adaptasyonun hemen gerçekleşmeme ihtimalinin de olduğunu göz önünde bulundurup çocuğa zaman vermelidirler. Bu zaman içinde ise çocuğun sınıfına zamanında girmesi; öğretmenleri aracılığıyla sınıf içinde kuracağı diyalogları; çocuğun okul içi becerilerini artıracak aktivitelere katılmaları çocuğun okula adaptasyon sürecini hızlandırabilir ve uyum sağlamasını sağlayabilir.
Bir diğer önemli konu eğitimcilerin çocuk için önemli olan bazı bilgileri bilmesidir. Bu çocuk için güven sağlayabilir. Eğer tedavide kullanılan ilaçları veya hastalığının seyri ile ilgili bir değişim ya da gelişimi söz konusuysa uzmanların bunu bilmesi çocuk için güven attırıcı etmenlerdendir. Okulda öğretmenlerle iletişim halinde olmak; evde de çocuğun eğitimini destekleyecek ya da becerilerini geliştirecek etkinlikler üretebilmek için iyi bir fırsat olabilir. Bu şekilde çocuğunuzun kuvvetini artırabilir ve problemlerini çözmeye yardımcı olabilirsiniz. Evde yapılan aktiviteler çocuk için olabildiğine eğlenceli olmalıdır ki hem eğlensin hem de eğlenirken öğrensin. Bu nedenle çocuğunuza faydalı olan aktiviteleri özel eğitimcilerine ya da fizyoterapistlerine sormaktan çekinmeyiniz.
Çocuğunuzun eğitiminde kullanmak için illaki pahalı oyuncaklar veya araçlar kullanmak şart değil; tüm evlerde bulunan çaydanlık; çorap; kaşık; kurabiyeler; dergi resimleri çocuklarımıza bir şeyler öğretebilmek için güzel araçlardır. Çaydanlıkla; tavayla; kaşıklarla ritimler tutulabilir şarkılar söylenebilir. Çoraplar renkleriyle eşleştirilebilir; resimlere isimler verilebilir ya da hikayeler anlatılabilir. Işıkları açmak; masayı hazırlamak; her tabağın yanına kaşık koymak veya yatağını düzeltmeye yardımcı olmak gibi aktiviteler ise kendi sorumluluğunu almasını öğrenmede iyi bir yol olabilir.
Tüm bu eğitici oyunların okula adaptasyon ve rehabilitasyon sürecinin yanında dikkat edilmesi gereken başka bir nokta da çocuğun bağımsızlığının desteklenmesidir. Bağımsızlıkları desteklenen çocukların kendilerini daha iyi hissettikleri ve kendilerine olan öz güvenlerinin daha güçlü olduğu gözlemlenir. Başka bir değişle; bağımsızlık; ortopedik engelli çocuklarının becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Bu nedenle çocuğunuzun yapabileceği aktiviteleri yardımcı olmak amacıyla dahi asla siz üstlenmeyin. Bırakın kendisi yaparak öğrensin sizde çocuğunuzun başarılarını övmeyi unutmayın. Övgü; çocuğun çabasını sürdürebilmesini sağlayacaktır.
Unutmamak gerekir ki; desteklenen bedensel engelli / özürlü çocuklar giderek bağımsızlaşarak yaşama hazırlanabilir; aldığı eğitim ve rehabilitasyonla; geliştirmiş olduğu becerileriyle ve özellikle ailesinin desteğiyle toplumun aktif ve üretken bir parçası olarak toplumda yerini alabilirler.