Okula Uyum ve Oryantasyon Sorunlarını Çözmede Kısa Süreli Çözüm Odaklı Tavsiyeler
Sizlere; ilkokullarda görülen uyum ve oryantasyon problemleri için kısa süreli - çözüm odaklı terapi örneklerimden kullandığım ve başarılı olduğum uygulamalardan bahsetmek isterim.
Bildiğiniz gibi öğrencilerimiz eğitim hayatlarının ilk basamaklarında bir takım uyum problemleri yaşamaktadırlar.Gerek anaokulunda gerekse ilkokul birinci sınıfa yeni başladıklarında okula gelmek istememek; sürekli ağlamak gibi davranışları olur; anneler ise okulun bahçesine“nöbetçi” gibi beklerler ve uzun uzun çığlıklar ve ağlama sesleri ilk günlerde koridorlarda eksik olmaz.Artık ailenin ve sınıf öğretmenin sabrı tükenir ve soluğu okul rehberlik servisinde alırlar.
Bu şekilde odama gelen öğrencilerimle ilk yaptığım çalışma öğrencinin agresyonunu boşaltmak;kaygı düzeyini azaltmak;onu anlamaya ve duygularını anlamasına yardımcı olmaktır.Bunun için odamın bir köşesini oyun köşesi olarak düzenlemiştim.Öğrenci odaya geldiğinde “Hoş geldin benimle oynamak istermisin?” dediğimde önce utangaç bakışlar olur.Bir balon şişirip ona doğru attığımda “Hadi sıra sende; sende bana at” dediğimde oyun kurulmuş olur zaten.Oyun terapisi içinde de yer alan balon etkinliği öğrencinin gerginliğinin azalmasına; rahatlamasına yardımcı olur ve doğal bir oyun ortamı oluşur.Balon oyunundan sonra duvardaki herhangi bir hedefe ufak plastik top havuzunda bulunan topları atarız.Topları hedefe atmada öğrencilerin agresiyonunualır ;öfkenin dışa vurumu sağlanır.Aynı zamanda gerek balon oyununda gerekse top fırlatma oyununda öğrencinin balona vurma şekli; topu atma şekli sahip oldukları duyguları ve ailenin tutumu hakkında ipuçları verir. Bazı çocuklar topu çok narin ve yavaş atarken bazı çocuklar adeta duvarı delmek isterler.Bazıları hedefe yakın atışlar yaparken bazı çocuklar hedef ile alakası olmayan atışlar yapar.Öğrencimin oyunlar ile agresyonunu aldıktan sonra terapötik ittifak sağlanmış olur.Bundan sonraki aşama öğrencimiz ile sohbet etmek duygularını anlamaya çalışmaktır.Öğrencimiz ile sevdiği yemekler;dinlediği müzikler ile ilgili kısa bir sohbetten sonra duygu aynasına geçeriz.Duygu aynası; öğrencilerimizin tabureye oturduğunda yüz ifadelerini görebildiği bir aynadır. Burada öğrencilerimize duygularını tanımada yardımcı oluruz.Beraber “kızgın surat;komik surat; şaşkın surat; korkmuş surat;heyecanlı surat” gibi duygularımızı anlatan yüz ifadelerini aynanın karşısında çalışırız. Bu öğrencilerimiz için öğretici ve komik bir süreç olur.Bazı öğrencilerimizin okula gelmek istememesinin altında yatan duygu korku; bazılarının öfke bazılarının ise kıskançlık olur.Ama öğrencimiz her sorulduğunda korkuyorum der.Bu nedenleöğrencilerin duygularını tanımaya ihtiyacı vardır ve bu etkinlik onlara duyguların öğretir
Öğrencimizin duygularını öğrendikten sonra çalışmak biraz daha kolay olur.Bu duyguların neden kaynaklandığı ile ilgili kurulan hatalı örüntüler ve olumsuz şemalar ortaya çıkar.Bu şemalar üzerinde görüşmeler yaparız.Bilişsel çarpıklıkları yada hatalı şemaları değiştirmek yeni örüntüler ve şemalar oluşturmak için masal anlatmak çocuklarda çok işe yarar.Hemen o anda bir masal uydurabilirsiniz.Önemli olan masalın giriş cümlelerine dikkat etmektir: “Bir varmış;bir yokmuş;evvel zaman içinde;kalbur saman içinde bir salonda bir çok sandalyevarmış .Bunlar mutlu bir şekilde evlerinden çıkıp salona gelirler akşama kadar orda görevlerini yapalarmış sonrada mutlu bir şekilde eve dönerlermiş ama bir sandalye mutsuz hissediyormuş.Işığın olmadığı görülmeyen bir yerde duruyormuş …… Bu giriş ifadelerinde nesnelerin sürekliliği yoktur;mantıksal hatalar vardır (bir varmış bir yokmuş ); zaman kavramı yoktur(evvel zaman içinde);mekan kavramı yoktur (kalbur saman içinde );mantık yoktur (köpekler uçabilir; sandalyeler konuşabilir). Masalımızı bu şekilde anlatırsak öğrencilerimizin daha çok dikkatini çekeriz.Bu konuda JudithMalikaLiberman’ın Masal Terapi kitabı ufkumuzu açar; yeni masallar üretme konusun da bize yardımcı olur.Öğrencimizenefes ve kas egzersizlerini öğretmek; beraber nefes egzersizleri yapmak sonraki görüşmede kullanılabilecek yöntemlerden bir tanesidir.Bu süreçten sonra öğrencimiz iyice rahatlamış; sakinleşmiş ve sınıfına gitmek üzere; farkında olmadan ikna olmuştur. Veli bu sürecin başarılı geçtiğini görünce rahatlar ve sizinle çalışmak için daha çok gönüllü olur.Çünkü öğrenci size geldiğinde veli de öğrenci kadar gergin; umutsuz ve yorgun olur.Bundan sonraki süreçte veliye öğrencimizin özgüvenini artıracak görev ve sorumluluklar listesi veririm ve öğrencimizi ego güçlendirici faaliyetlere yönlendiririm. Öğrencimizin gelişim düzeyine uygun ev;okul ve sosyal çevrede yapabileceği görev ve sorumluluklar verilmesi ;isteklerinin hemen yerine getirilmeyip optimal kırılmalar yaşatılması;sınıf ve toplum kurallarının öğretilmesi öğrencimizin ego kapasitesini güçlendirecektir. yapmış olduğum çalışmalar ile ilgili sınıf öğretmenine bilgi verip; öğrencimizi danışma sürecinde takibe alırım.
Sonuç olarak yeni bir yaşam dönemine başlayan ve doğal bir uyum sorunu yaşayan küçük bireylere ufak dokunuşlar önemli farklar yaratır. Biz psikolojik danışmanlar yeter ki bu hayatlara dokunmak isteyelim. Tedirgin ve kaygılı gözlere umut aşılayarak bakmak isteyelim.Bu mesleki deneyimlerimin meslektaşlarıma faydalı olması ümidi ile bütün arkadaşlarıma iyi çalışmalar diliyorum.
Bildiğiniz gibi öğrencilerimiz eğitim hayatlarının ilk basamaklarında bir takım uyum problemleri yaşamaktadırlar.Gerek anaokulunda gerekse ilkokul birinci sınıfa yeni başladıklarında okula gelmek istememek; sürekli ağlamak gibi davranışları olur; anneler ise okulun bahçesine“nöbetçi” gibi beklerler ve uzun uzun çığlıklar ve ağlama sesleri ilk günlerde koridorlarda eksik olmaz.Artık ailenin ve sınıf öğretmenin sabrı tükenir ve soluğu okul rehberlik servisinde alırlar.
Bu şekilde odama gelen öğrencilerimle ilk yaptığım çalışma öğrencinin agresyonunu boşaltmak;kaygı düzeyini azaltmak;onu anlamaya ve duygularını anlamasına yardımcı olmaktır.Bunun için odamın bir köşesini oyun köşesi olarak düzenlemiştim.Öğrenci odaya geldiğinde “Hoş geldin benimle oynamak istermisin?” dediğimde önce utangaç bakışlar olur.Bir balon şişirip ona doğru attığımda “Hadi sıra sende; sende bana at” dediğimde oyun kurulmuş olur zaten.Oyun terapisi içinde de yer alan balon etkinliği öğrencinin gerginliğinin azalmasına; rahatlamasına yardımcı olur ve doğal bir oyun ortamı oluşur.Balon oyunundan sonra duvardaki herhangi bir hedefe ufak plastik top havuzunda bulunan topları atarız.Topları hedefe atmada öğrencilerin agresiyonunualır ;öfkenin dışa vurumu sağlanır.Aynı zamanda gerek balon oyununda gerekse top fırlatma oyununda öğrencinin balona vurma şekli; topu atma şekli sahip oldukları duyguları ve ailenin tutumu hakkında ipuçları verir. Bazı çocuklar topu çok narin ve yavaş atarken bazı çocuklar adeta duvarı delmek isterler.Bazıları hedefe yakın atışlar yaparken bazı çocuklar hedef ile alakası olmayan atışlar yapar.Öğrencimin oyunlar ile agresyonunu aldıktan sonra terapötik ittifak sağlanmış olur.Bundan sonraki aşama öğrencimiz ile sohbet etmek duygularını anlamaya çalışmaktır.Öğrencimiz ile sevdiği yemekler;dinlediği müzikler ile ilgili kısa bir sohbetten sonra duygu aynasına geçeriz.Duygu aynası; öğrencilerimizin tabureye oturduğunda yüz ifadelerini görebildiği bir aynadır. Burada öğrencilerimize duygularını tanımada yardımcı oluruz.Beraber “kızgın surat;komik surat; şaşkın surat; korkmuş surat;heyecanlı surat” gibi duygularımızı anlatan yüz ifadelerini aynanın karşısında çalışırız. Bu öğrencilerimiz için öğretici ve komik bir süreç olur.Bazı öğrencilerimizin okula gelmek istememesinin altında yatan duygu korku; bazılarının öfke bazılarının ise kıskançlık olur.Ama öğrencimiz her sorulduğunda korkuyorum der.Bu nedenleöğrencilerin duygularını tanımaya ihtiyacı vardır ve bu etkinlik onlara duyguların öğretir
Öğrencimizin duygularını öğrendikten sonra çalışmak biraz daha kolay olur.Bu duyguların neden kaynaklandığı ile ilgili kurulan hatalı örüntüler ve olumsuz şemalar ortaya çıkar.Bu şemalar üzerinde görüşmeler yaparız.Bilişsel çarpıklıkları yada hatalı şemaları değiştirmek yeni örüntüler ve şemalar oluşturmak için masal anlatmak çocuklarda çok işe yarar.Hemen o anda bir masal uydurabilirsiniz.Önemli olan masalın giriş cümlelerine dikkat etmektir: “Bir varmış;bir yokmuş;evvel zaman içinde;kalbur saman içinde bir salonda bir çok sandalyevarmış .Bunlar mutlu bir şekilde evlerinden çıkıp salona gelirler akşama kadar orda görevlerini yapalarmış sonrada mutlu bir şekilde eve dönerlermiş ama bir sandalye mutsuz hissediyormuş.Işığın olmadığı görülmeyen bir yerde duruyormuş …… Bu giriş ifadelerinde nesnelerin sürekliliği yoktur;mantıksal hatalar vardır (bir varmış bir yokmuş ); zaman kavramı yoktur(evvel zaman içinde);mekan kavramı yoktur (kalbur saman içinde );mantık yoktur (köpekler uçabilir; sandalyeler konuşabilir). Masalımızı bu şekilde anlatırsak öğrencilerimizin daha çok dikkatini çekeriz.Bu konuda JudithMalikaLiberman’ın Masal Terapi kitabı ufkumuzu açar; yeni masallar üretme konusun da bize yardımcı olur.Öğrencimizenefes ve kas egzersizlerini öğretmek; beraber nefes egzersizleri yapmak sonraki görüşmede kullanılabilecek yöntemlerden bir tanesidir.Bu süreçten sonra öğrencimiz iyice rahatlamış; sakinleşmiş ve sınıfına gitmek üzere; farkında olmadan ikna olmuştur. Veli bu sürecin başarılı geçtiğini görünce rahatlar ve sizinle çalışmak için daha çok gönüllü olur.Çünkü öğrenci size geldiğinde veli de öğrenci kadar gergin; umutsuz ve yorgun olur.Bundan sonraki süreçte veliye öğrencimizin özgüvenini artıracak görev ve sorumluluklar listesi veririm ve öğrencimizi ego güçlendirici faaliyetlere yönlendiririm. Öğrencimizin gelişim düzeyine uygun ev;okul ve sosyal çevrede yapabileceği görev ve sorumluluklar verilmesi ;isteklerinin hemen yerine getirilmeyip optimal kırılmalar yaşatılması;sınıf ve toplum kurallarının öğretilmesi öğrencimizin ego kapasitesini güçlendirecektir. yapmış olduğum çalışmalar ile ilgili sınıf öğretmenine bilgi verip; öğrencimizi danışma sürecinde takibe alırım.
Sonuç olarak yeni bir yaşam dönemine başlayan ve doğal bir uyum sorunu yaşayan küçük bireylere ufak dokunuşlar önemli farklar yaratır. Biz psikolojik danışmanlar yeter ki bu hayatlara dokunmak isteyelim. Tedirgin ve kaygılı gözlere umut aşılayarak bakmak isteyelim.Bu mesleki deneyimlerimin meslektaşlarıma faydalı olması ümidi ile bütün arkadaşlarıma iyi çalışmalar diliyorum.