Eşimizi Nasıl Seçeriz
EŞ SEÇİMİ
Eş seçimi insan yaşantısındaki en önemli kararlardan biridir. Kişinin geri kalan hayatı; vereceği kararla birlikte birçok yönden olumlu veya olumsuz yönde etkilenebilmektedir. Bu kararla birlikte nasıl bir yaşam sürdüreceğine ve kimden çocuk sahibi olup kiminle birlikte çocuk yetiştireceğine karar vermiş olmaktadır. Araştırmalar eş seçimini etkileyen pek çok faktör olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bunlar yaş; etnik köken; yerleşim yeri; fiziksel özellikler; tutum ve düşünce benzerliği; iletişim şekli ve kişilik özellikleri olarak çeşitlenmektedir. Peki siz eşinizi hangi kriterlere göre seçtiniz ya da seçeceksiniz? Eş seçimi ile ilgili araştırmalarda görülmektedir ki; tercihler toplumsal faktörlere ve zamana bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bireylerin eşlerini nasıl seçtikleri ile ilgili olarak çeşitli kuramlar ve tezler ortaya atılmıştır. Bu kuramlar incelendiğinde 5 farklı eş seçme kuramı dikkati çekmektedir. Bunlar: 1.Psikanalitik Kuram: Freud ve psikanalitik kuram; eş seçimini büyük ölçüde çocukluk yaşlarında karşı cinsten ebeveyne duyulan hayranlığın etkilediğini savunmaktadır. Dolayısıyla kız çocuklar babalarına benzer kişileri; erkek çocuklar ise annelerine benzer kişileri kendilerine eş olarak seçebilmektedirler. Evlilik ilişkisi içinde eşler karşı tarafta kendi ebeveynlerinin özelliklerini ararlar ve görmek isterler.
2.Ortak Özellikler (Homogami) Kuramı: Ortak özellikler kuramına göre evlenecek kişilerin benzer yönlerinin çok olmasının; evlilikte başarı şansını arttıracağına inanılmaktadır. Bu kuramda kişiler ekonomik durum; dini inanç; ırk; eğitim; yaş gibi konularda kendilerine benzer ya da yakın kişileri eş olarak seçmektedir. Burada temel olan şey; benzerlikler arttıkça çatışma ve anlaşmazlıkların az olacağı ve mutlu olma olasılıklarının yüksek olacağı inancıdır. Ayrıca bu tür evliliklerde çıkabilecek sorunlar eşlerin birbirlerini daha iyi anlaması ve etkileşimlerinin kolay olması sebebiyle daha çabuk çözülebilmektedir.
3. Zıt Özellikler (Heterogami) Kuramı: Zıt özellikler kuramına göre(Winch; 1958); eş seçiminde bireylerin kendilerinde olmayan niteliklere sahip olan kişileri seçmelerinin evlilik başarısını artıracağına inanılmaktadır. Kişiler kendi kişilik ve tarzlarına zıt kişilerle evlenmeyi seçip huzursuzluk çıkma ihtimalini en aza indirmeyi amaçlamaktadırlar. Örneğin evli çiftlerden erkeğin başat; kadının çekinik özellikte olması gibi. Ayrıca özellikleri zıt olan çiftlerin bir araya gelmesi durumunda konuşulan konu ve yaşantıların da çeşitlilik ve zenginlik kazanacağı; bunun da evlilikte mutluluğu arttıracağı belirtilmektedir.
4.Birbirini Tamamlayan Gereksinimler Kuramı: Birbirini tamamlayan gereksinimler kuramına göre bireysel gereksinimlerin doyumu önemlidir ve birbirine benzeyen ve birbirini tamamlayan özellikler eş seçmede ön plandadır. Kişi eş seçimini yaparken bir nevi kendi eksikliklerini giderme çabasındadır. Bireylerin farklı gereksinimlere sahip olması; bazı gereksinimlerin erkekler bazı gereksinimlerin kadınlar için daha önemli olması dolayısıyla birbirine benzer ya da birbirini tamamlayan gereksinimlere sahip olan çiftlerin evlilik ilişkilerinde daha başarılı olacakları savunulmaktadır.
5-Uyaran-Değer-Rol Kuramı: Bu kuram tanışmadan evliliğe giden süreci vurgulamaktadır. "Uyaran-değer-rol kuramını" geliştiren Murstein (1982) göre; eşler; kendilerine en iyi davranmaya çalışan; bireyleri seçerler. Eşler; birbirlerinin "yarar" ve "sadakatini"; aralarındaki ilişkilerin farklı noktalarında test ederler ve denerler. "Uyaran" dönemi kadın ve erkeğin ilk tanıştığı ve birbirini gördüğü ve ilk izlenimlerin alındığı dönemdir." Başlangıç değerlendirmeleri tarafların dış görünümü; sosyal ve zihinsel özelliklerine göre yapılır. Eğer ilk izlenim iyi ise ikinci dönem; "değerlerin karşılaştırılması" dönemine geçilir. Bu dönem kişilerin ilgi; tutum; inanç ve gereksinimlerinin birbirine uygunluğunun belirlendiği ve "sözel" olarak ifade edildiği bir dönemdir. Son dönem veya "rol dönemi" esnasında eşler; evlilikte ve birliktelikte "birbirini tamamlayıcı" veya "birbirine uyan rollerinin" olup olmadığım test edip denerler ve bir sonuca ulaşırlar. Yukarıda bahsi geçen beş kuramdan; araştırma sonuçları eş seçiminde benzerlikleri çok olan kişilerin kuracağı evliliklerin başarılı olma şansının daha yüksek olabileceğini ve ortak Özellikler çoğaldıkça evlilikte uyum şansının da artacağını ifade etmektedirler. Eşlerin çoğu yönden birbirine benzemesi; ortak bir yaşam sürmede; çocuk yetiştirmede; ortak bir sosyal hayat sürmede eşlerin işlerini çok kolaylaştırdığı belirtilmektedir.
Eş seçimi insan yaşantısındaki en önemli kararlardan biridir. Kişinin geri kalan hayatı; vereceği kararla birlikte birçok yönden olumlu veya olumsuz yönde etkilenebilmektedir. Bu kararla birlikte nasıl bir yaşam sürdüreceğine ve kimden çocuk sahibi olup kiminle birlikte çocuk yetiştireceğine karar vermiş olmaktadır. Araştırmalar eş seçimini etkileyen pek çok faktör olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bunlar yaş; etnik köken; yerleşim yeri; fiziksel özellikler; tutum ve düşünce benzerliği; iletişim şekli ve kişilik özellikleri olarak çeşitlenmektedir. Peki siz eşinizi hangi kriterlere göre seçtiniz ya da seçeceksiniz? Eş seçimi ile ilgili araştırmalarda görülmektedir ki; tercihler toplumsal faktörlere ve zamana bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bireylerin eşlerini nasıl seçtikleri ile ilgili olarak çeşitli kuramlar ve tezler ortaya atılmıştır. Bu kuramlar incelendiğinde 5 farklı eş seçme kuramı dikkati çekmektedir. Bunlar: 1.Psikanalitik Kuram: Freud ve psikanalitik kuram; eş seçimini büyük ölçüde çocukluk yaşlarında karşı cinsten ebeveyne duyulan hayranlığın etkilediğini savunmaktadır. Dolayısıyla kız çocuklar babalarına benzer kişileri; erkek çocuklar ise annelerine benzer kişileri kendilerine eş olarak seçebilmektedirler. Evlilik ilişkisi içinde eşler karşı tarafta kendi ebeveynlerinin özelliklerini ararlar ve görmek isterler.
2.Ortak Özellikler (Homogami) Kuramı: Ortak özellikler kuramına göre evlenecek kişilerin benzer yönlerinin çok olmasının; evlilikte başarı şansını arttıracağına inanılmaktadır. Bu kuramda kişiler ekonomik durum; dini inanç; ırk; eğitim; yaş gibi konularda kendilerine benzer ya da yakın kişileri eş olarak seçmektedir. Burada temel olan şey; benzerlikler arttıkça çatışma ve anlaşmazlıkların az olacağı ve mutlu olma olasılıklarının yüksek olacağı inancıdır. Ayrıca bu tür evliliklerde çıkabilecek sorunlar eşlerin birbirlerini daha iyi anlaması ve etkileşimlerinin kolay olması sebebiyle daha çabuk çözülebilmektedir.
3. Zıt Özellikler (Heterogami) Kuramı: Zıt özellikler kuramına göre(Winch; 1958); eş seçiminde bireylerin kendilerinde olmayan niteliklere sahip olan kişileri seçmelerinin evlilik başarısını artıracağına inanılmaktadır. Kişiler kendi kişilik ve tarzlarına zıt kişilerle evlenmeyi seçip huzursuzluk çıkma ihtimalini en aza indirmeyi amaçlamaktadırlar. Örneğin evli çiftlerden erkeğin başat; kadının çekinik özellikte olması gibi. Ayrıca özellikleri zıt olan çiftlerin bir araya gelmesi durumunda konuşulan konu ve yaşantıların da çeşitlilik ve zenginlik kazanacağı; bunun da evlilikte mutluluğu arttıracağı belirtilmektedir.
4.Birbirini Tamamlayan Gereksinimler Kuramı: Birbirini tamamlayan gereksinimler kuramına göre bireysel gereksinimlerin doyumu önemlidir ve birbirine benzeyen ve birbirini tamamlayan özellikler eş seçmede ön plandadır. Kişi eş seçimini yaparken bir nevi kendi eksikliklerini giderme çabasındadır. Bireylerin farklı gereksinimlere sahip olması; bazı gereksinimlerin erkekler bazı gereksinimlerin kadınlar için daha önemli olması dolayısıyla birbirine benzer ya da birbirini tamamlayan gereksinimlere sahip olan çiftlerin evlilik ilişkilerinde daha başarılı olacakları savunulmaktadır.
5-Uyaran-Değer-Rol Kuramı: Bu kuram tanışmadan evliliğe giden süreci vurgulamaktadır. "Uyaran-değer-rol kuramını" geliştiren Murstein (1982) göre; eşler; kendilerine en iyi davranmaya çalışan; bireyleri seçerler. Eşler; birbirlerinin "yarar" ve "sadakatini"; aralarındaki ilişkilerin farklı noktalarında test ederler ve denerler. "Uyaran" dönemi kadın ve erkeğin ilk tanıştığı ve birbirini gördüğü ve ilk izlenimlerin alındığı dönemdir." Başlangıç değerlendirmeleri tarafların dış görünümü; sosyal ve zihinsel özelliklerine göre yapılır. Eğer ilk izlenim iyi ise ikinci dönem; "değerlerin karşılaştırılması" dönemine geçilir. Bu dönem kişilerin ilgi; tutum; inanç ve gereksinimlerinin birbirine uygunluğunun belirlendiği ve "sözel" olarak ifade edildiği bir dönemdir. Son dönem veya "rol dönemi" esnasında eşler; evlilikte ve birliktelikte "birbirini tamamlayıcı" veya "birbirine uyan rollerinin" olup olmadığım test edip denerler ve bir sonuca ulaşırlar. Yukarıda bahsi geçen beş kuramdan; araştırma sonuçları eş seçiminde benzerlikleri çok olan kişilerin kuracağı evliliklerin başarılı olma şansının daha yüksek olabileceğini ve ortak Özellikler çoğaldıkça evlilikte uyum şansının da artacağını ifade etmektedirler. Eşlerin çoğu yönden birbirine benzemesi; ortak bir yaşam sürmede; çocuk yetiştirmede; ortak bir sosyal hayat sürmede eşlerin işlerini çok kolaylaştırdığı belirtilmektedir.