1.5-3 Yaş Dönemi Gelişim Özellikleri
Araştırmalar çocukluk yıllarında kazanılan davranış ve özelliklerin yetişkinlikte sahip olunacak ve gösterilecek tavır; alışkanlık; inanç ve değer yargılarını yani kişiliği büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koymuştur. Kişilik ile ilgili birçok kuramın birleştiği görüş; yaşam sürecinde çocukluğun; özellikle ilk 5-6 yılın; kişiliğe olan etkisinin azımsanmayacak kadar büyük oluşudur. Dolayısıyla kişiliğin oluşumunda gelişimin bu ilk yıllarındaki ebeveynlerle çocuğun ilişkisinin önemi daha da artmaktadır.
Gelişim; fiziksel; duygusal; bilişsel; toplumsal boyutları bulunan çok yönlü karmaşık bir süreçtir. Bu süreçler daha kolay tanımlanması; incelenmesi ve anlaşılması için bazı özellikler bakımından bir bütünlük taşıyan ve yaş aralıklarıyla ifade edilen gelişim dönemlerine ayrılmıştır. Araştırmacılar genel olarak çocuğun gelişimini 0–1.5 yaş dönemi; 1.5-3 yaş dönemi; 3-6 yaş dönemi; 7-12 yaş dönemi ve 13-15 yaş dönemi olarak ayırmışlardır.
Bu dönemlerden 1.5-3 yaş dönemi özelliklerine bakacak olursak;
Gelişimsel Dönem (1.5-3 yaş)
Bu dönemdeki çocuğun yürüme; konuşma; hareket yetenekleri daha da gelişmiştir. Bağımsız olarak hareket ettiği; arzularını dile getirdiği; kendi başına öğrenmeye başladığı; yeni yaşam alanlarına açıldığı dönemdir. Bu dönemde çocuk çevresindeki olayları anlayabilmek için sürekli sorular sorar; bağımsız davranma girişimlerinde bulunur ama onun bu bağımsızlığı annenin istediği ve izin verdiği kadardır yani çocuk yine ebeveynlerinin denetiminde ve kontrolündedir.
İki yaşından sonra büyüme hızı yavaşlar. Çocuk sadece kaba motor hareketleri değil; istemli ince motor hareketlerin çoğunu da yapabilir. Bununla birlikte fiziksel gelişim olarak kasları idrar ve dışkı kontrolünü sağlayacak kadar da gelişmiştir. Bu; bu yaş döneminin en önemli gelişimsel krizine işaret eder; tuvalet eğitimi ve beraberinde çocuğun irade gücünü kullanabilme yetisinin gelişimi.
Bu dönemdeki çocuk oldukça ben merkezcidir yani her şey kendi istediği gibi olsun ister; her şeye "hayır" der; her şey kendi istediği gibi olsun ister. Dünya kendi etrafında döner sanki. Böyle bir dönemde çocuğa dışkısını artık beze yapamayacağı; onun yerine bir dış aparata yapması söylenir. İlk beklenen tepki "hayır" olacaktır. İşte bu durumda Anne ve babanın veya bakıcının çocuk yetiştirme ve tuvalet eğitimindeki tutumu çok önemlidir. Dışarıdan yapılan denetim ve öğretiler çocuğun seçim yapabilme yetisini aşırı uçlara götürmeyecek biçimde güven verici olmalıdır. Anne-babanın davranışları çocuğun seçim yapma yetisini; özerklik duygusunu zedelememelidir. Aile katı ve cezalandırıcı tutum içinde ise; çocukta ketlenme; utanma ve bağımlılık görülür dolayısıyla bu durum akranlarla ilişkiyi güçleştirir. İlerleyen yaşlarında ise empatiden yoksun; saldırgan; kaba; söz dinlemeyen ya da bağımlı kişilik sergilerler çünkü ailenin sert tutumu çocuğun özgüven duygusunu zedeler. Denetimin az olması veya hiç olmaması ise; fevri davranışlar; dağınık ve disiplinsiz bir kişilik ortaya çıkarır. Bu evrede; çocuğun girişkenliğinin desteklenmesi; yapması ve yapmaması gerekenler konusunda bir denge kurulması yeterli; kendine güvenen; öz saygısı yüksek kişilerin yetişmesini sağlar.
Kaynaklar
Sezer Ö. Ergenlerin kendilik algılarının anne baba tutumları ve bazı faktörlerle ilişkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2010; 1:1-19.
Karakavak ÇG. Üniversite öğrencilerinin ahlakî yargı yetenekleri ve ahlakî yargı yetenekleri ile kendini gerçekleştirme düzeylerinin karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). Adana; Çukurova Üniversitesi; 2006.
Çamlıbel İA. Çocukların gelişim süreci ve televizyonun etkileri (Uzmanlık tezi). Ankara; Radyo ve Televizyon Üst Kurulu; 2012.
Türker A. Anne babanın çocuğun kişilik gelişimine etkisi. http: // www.bilted.com/ icsayfa.asp?an=5&id=23 (7 Mart 2012’de ulaşıldı).
Gelişim; fiziksel; duygusal; bilişsel; toplumsal boyutları bulunan çok yönlü karmaşık bir süreçtir. Bu süreçler daha kolay tanımlanması; incelenmesi ve anlaşılması için bazı özellikler bakımından bir bütünlük taşıyan ve yaş aralıklarıyla ifade edilen gelişim dönemlerine ayrılmıştır. Araştırmacılar genel olarak çocuğun gelişimini 0–1.5 yaş dönemi; 1.5-3 yaş dönemi; 3-6 yaş dönemi; 7-12 yaş dönemi ve 13-15 yaş dönemi olarak ayırmışlardır.
Bu dönemlerden 1.5-3 yaş dönemi özelliklerine bakacak olursak;
Gelişimsel Dönem (1.5-3 yaş)
Bu dönemdeki çocuğun yürüme; konuşma; hareket yetenekleri daha da gelişmiştir. Bağımsız olarak hareket ettiği; arzularını dile getirdiği; kendi başına öğrenmeye başladığı; yeni yaşam alanlarına açıldığı dönemdir. Bu dönemde çocuk çevresindeki olayları anlayabilmek için sürekli sorular sorar; bağımsız davranma girişimlerinde bulunur ama onun bu bağımsızlığı annenin istediği ve izin verdiği kadardır yani çocuk yine ebeveynlerinin denetiminde ve kontrolündedir.
İki yaşından sonra büyüme hızı yavaşlar. Çocuk sadece kaba motor hareketleri değil; istemli ince motor hareketlerin çoğunu da yapabilir. Bununla birlikte fiziksel gelişim olarak kasları idrar ve dışkı kontrolünü sağlayacak kadar da gelişmiştir. Bu; bu yaş döneminin en önemli gelişimsel krizine işaret eder; tuvalet eğitimi ve beraberinde çocuğun irade gücünü kullanabilme yetisinin gelişimi.
Bu dönemdeki çocuk oldukça ben merkezcidir yani her şey kendi istediği gibi olsun ister; her şeye "hayır" der; her şey kendi istediği gibi olsun ister. Dünya kendi etrafında döner sanki. Böyle bir dönemde çocuğa dışkısını artık beze yapamayacağı; onun yerine bir dış aparata yapması söylenir. İlk beklenen tepki "hayır" olacaktır. İşte bu durumda Anne ve babanın veya bakıcının çocuk yetiştirme ve tuvalet eğitimindeki tutumu çok önemlidir. Dışarıdan yapılan denetim ve öğretiler çocuğun seçim yapabilme yetisini aşırı uçlara götürmeyecek biçimde güven verici olmalıdır. Anne-babanın davranışları çocuğun seçim yapma yetisini; özerklik duygusunu zedelememelidir. Aile katı ve cezalandırıcı tutum içinde ise; çocukta ketlenme; utanma ve bağımlılık görülür dolayısıyla bu durum akranlarla ilişkiyi güçleştirir. İlerleyen yaşlarında ise empatiden yoksun; saldırgan; kaba; söz dinlemeyen ya da bağımlı kişilik sergilerler çünkü ailenin sert tutumu çocuğun özgüven duygusunu zedeler. Denetimin az olması veya hiç olmaması ise; fevri davranışlar; dağınık ve disiplinsiz bir kişilik ortaya çıkarır. Bu evrede; çocuğun girişkenliğinin desteklenmesi; yapması ve yapmaması gerekenler konusunda bir denge kurulması yeterli; kendine güvenen; öz saygısı yüksek kişilerin yetişmesini sağlar.
Kaynaklar
Sezer Ö. Ergenlerin kendilik algılarının anne baba tutumları ve bazı faktörlerle ilişkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2010; 1:1-19.
Karakavak ÇG. Üniversite öğrencilerinin ahlakî yargı yetenekleri ve ahlakî yargı yetenekleri ile kendini gerçekleştirme düzeylerinin karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). Adana; Çukurova Üniversitesi; 2006.
Çamlıbel İA. Çocukların gelişim süreci ve televizyonun etkileri (Uzmanlık tezi). Ankara; Radyo ve Televizyon Üst Kurulu; 2012.
Türker A. Anne babanın çocuğun kişilik gelişimine etkisi. http: // www.bilted.com/ icsayfa.asp?an=5&id=23 (7 Mart 2012’de ulaşıldı).