Parkinson Hastalığı ve Rehabilitasyonu
Adını; hastalığı ilk defa titremeli felç olarak tanımlayan James Parkinson dan alan parkinson hastalığı; vücutta hareketin kontrolünde önemli bir rolü olan dopamin isimli kimyasal maddenin üretim yeri olan gri cevher (substansia nigra) çekirdeklerindeki bozukluğa bağlı bir merkezi sinir sistemi rahatsızlığıdır. Dopamin üreten hücrelerin %60-%80 oranında kayba uğraması sonucu yeterli miktarda dopamin üretilemez.
Dopamin; farklı vücüt hareketlerini kontrol eden beyin bölümleri arasında mesajlar ileten bir; akıcı ve koordineli hareketler yapmayı sağlayan bir kimyasaldır.
Hastalığın Ana Belirtileri:
► Titreme; istirahat halinde ortaya çıkan titreme (tremor). İlk ortaya çıkanı olup; genellikle başlangıçta tek eldedir. Zamanla aynı taraf bacağa ve karşı ele geçebilir. Titreme dinlenirken olup; uyurken kaybolur. Sinirlilik ve yorgunluk hali titremeyi artırır.
► Hareketlerde yavaşlama (bradikinezi)
► Kollar; bacaklar veya gövdede sertlik (rijidite). Sertlik veya katılık boyun kaslarından başlar ve başın gövdeden önde tutulmasına neden olur. Bel kemiği de etkilenip bali hafif öne eğer. Diz; kalça ve kol eklemleri bükük hal alır.
► Hastalığın ilerlemiş evrelerinde meydana çıkan; Denge bozukluğu; koordineli hareketlerde bozukluk ve düşmeler (postüral instabilite)
Hastalığın İkincil Belirtileri:
► El yazısında küçülme
► Etkilenen vücut tarafındaki kol sallamada azalma
► Etkilenen vücut tarafındaki ayakta sürüme
► “Donma” Harekete bağlamakta tereddüt hali; duraksama. Özellikle yürümeye başlamada.
► Donuk yüz ifadesi (hipomimi)
► Cansız konuşma; boğuk konuşma (hipofoni)
► Geriye doğru düşme eğilimi
► Göz kırpma ve yutma reflekslerinde azalma
Diğer Belirtiler:
► Uzamış depresyon
► Halüsinasyonlar
► Uyku bozuklukları (Uykuda konuşma; bağırma)
► Koku duyusunda azalma veya kayıp
► Kabızlık
► Ağrı kesicilere cevap vermeyen kol ve bacak ağrıları
► Ciltte kepeklenme; yağlanma
Tanı Nasıl Koyulur?
Hastalığı doğrulayacak herhangi bir test yoktur. Tanı tamamen muayene bulguları ile koyulur. Yapılan tahliller; parkinson hastalığına benzer belirtileri olan diğer hastalıkları dışlamak amacıyla yapılır.
Tedavi:
Hastalığın ilerleyişini tamamen durduracak bir tedavi yöntemi yoktur. Hastalık insanların yaşam sürelerini kısaltmaz. Mevcut bulguların tedavisi ile hastalar yıllarca yaşam kalitesini belirli seviyelerde tutarak tedavi edilebilir.
Hastalığın semptomlarını çok belirgin olarak rahatlatan bazı ilaçlar mevcuttur. Bununla birlikte günümüzde hastalığın kesin tedavisi bulunmuş değildir. Genellikle hastalar dopamin içeren kombine ilaçlar kullanırlar. Hastaların dörtte üçü tedaviye iyi yanıtlar verir. Ancak hastalığın bazı semptomları; özellikle tremor ve dengesizlik gibi problemler dopamin içeren ilaçlardan tam yarar görmeyebilir.
Hastalık süreklidir; semptomlar tedavi altında bile zamanla şiddetlenir. Bu şiddetlenme kişiden kişiye farklılıklar gösterir. Kimi yatağa bağımlı hale gelirken kimi hafif bulgularla hayatını sürdürür. Hangi hastanın hızla bozulacağını hangisinin daha yavaş seyredeceğini önceden bilmek mümkün değildir.
Parkinson da Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon:
Parkinson hastalığında uygulanan rehabilitasyonun amacı; hastanın günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını sağlamak; yaşam kalitesini ve konksiyonelliğini arttırmaktır.
Normal eklem hareketlerinin değerlendirilmesi; solunumun değerlendirilmesi; kas ve eklem sertliklerinin değerlendirilmesi(rijidite); hastanın duruş şekli(postürü); kas kısalıkları ve kuvveti; bağımsızlık seviyesi; yürüyüş ve denge değerlendirmesi; fonksiyonel değerlendirme testleri uygulanarak hastanın genel durumu hakkında geniş bilgiler elde edilir.
Bu değerlendirmeler ışığında hastanın eklem ve kas sertlikleri varsa manual tedavi teknikleri ve mobilizasyon teknikleri ile hastanın şikayetleri azaltılabilir; yürüyüş eğitimi ile yürüyüş düzeltilebilir; ağrısı varsa elektroterapi ajanları ile ağrıları azaltılabilir; denge ve koordinasyon geliştirilerek hastanın sık düşmesi önlenebilir; titremeler azaltılabilir; dirençli egzersizlerle kas kuvveti arttırılabilir; düzgün duruş postürü kazanılabilir; solunum egzersizleri ile solunum derinliği arttırılarak yorgunlukla mücadele edilebilir; bu uygulamalar doğrultusunda hastanın maksimum bağımsızlığı arttırılabilir ve korunabilir.
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyonda Parkinson un çok yönlü değerlendirilmesi sonucunda hastanın şikayetleri de göz önünde bulundurularak uygun tedavi şekli belirlenir. Hastanın günlük yaşamdaki; meslek yaşamındaki ve sosyal yaşamdaki şikayetleri doğrultusunda bu alanlarda da gerekli düzenlemeler ve önerilerde bulunarak hastanın yaşam kalitesi maksimum düzeye çıkarılmalıdır. Hastanın fonksiyonelliğinin arttırılması ve korunması için uygun durumlarda hastaya yürüyüş; bisiklet; yüzme gibi sporlar önerilmelidir.
Dopamin; farklı vücüt hareketlerini kontrol eden beyin bölümleri arasında mesajlar ileten bir; akıcı ve koordineli hareketler yapmayı sağlayan bir kimyasaldır.
Hastalığın Ana Belirtileri:
► Titreme; istirahat halinde ortaya çıkan titreme (tremor). İlk ortaya çıkanı olup; genellikle başlangıçta tek eldedir. Zamanla aynı taraf bacağa ve karşı ele geçebilir. Titreme dinlenirken olup; uyurken kaybolur. Sinirlilik ve yorgunluk hali titremeyi artırır.
► Hareketlerde yavaşlama (bradikinezi)
► Kollar; bacaklar veya gövdede sertlik (rijidite). Sertlik veya katılık boyun kaslarından başlar ve başın gövdeden önde tutulmasına neden olur. Bel kemiği de etkilenip bali hafif öne eğer. Diz; kalça ve kol eklemleri bükük hal alır.
► Hastalığın ilerlemiş evrelerinde meydana çıkan; Denge bozukluğu; koordineli hareketlerde bozukluk ve düşmeler (postüral instabilite)
Hastalığın İkincil Belirtileri:
► El yazısında küçülme
► Etkilenen vücut tarafındaki kol sallamada azalma
► Etkilenen vücut tarafındaki ayakta sürüme
► “Donma” Harekete bağlamakta tereddüt hali; duraksama. Özellikle yürümeye başlamada.
► Donuk yüz ifadesi (hipomimi)
► Cansız konuşma; boğuk konuşma (hipofoni)
► Geriye doğru düşme eğilimi
► Göz kırpma ve yutma reflekslerinde azalma
Diğer Belirtiler:
► Uzamış depresyon
► Halüsinasyonlar
► Uyku bozuklukları (Uykuda konuşma; bağırma)
► Koku duyusunda azalma veya kayıp
► Kabızlık
► Ağrı kesicilere cevap vermeyen kol ve bacak ağrıları
► Ciltte kepeklenme; yağlanma
Tanı Nasıl Koyulur?
Hastalığı doğrulayacak herhangi bir test yoktur. Tanı tamamen muayene bulguları ile koyulur. Yapılan tahliller; parkinson hastalığına benzer belirtileri olan diğer hastalıkları dışlamak amacıyla yapılır.
Tedavi:
Hastalığın ilerleyişini tamamen durduracak bir tedavi yöntemi yoktur. Hastalık insanların yaşam sürelerini kısaltmaz. Mevcut bulguların tedavisi ile hastalar yıllarca yaşam kalitesini belirli seviyelerde tutarak tedavi edilebilir.
Hastalığın semptomlarını çok belirgin olarak rahatlatan bazı ilaçlar mevcuttur. Bununla birlikte günümüzde hastalığın kesin tedavisi bulunmuş değildir. Genellikle hastalar dopamin içeren kombine ilaçlar kullanırlar. Hastaların dörtte üçü tedaviye iyi yanıtlar verir. Ancak hastalığın bazı semptomları; özellikle tremor ve dengesizlik gibi problemler dopamin içeren ilaçlardan tam yarar görmeyebilir.
Hastalık süreklidir; semptomlar tedavi altında bile zamanla şiddetlenir. Bu şiddetlenme kişiden kişiye farklılıklar gösterir. Kimi yatağa bağımlı hale gelirken kimi hafif bulgularla hayatını sürdürür. Hangi hastanın hızla bozulacağını hangisinin daha yavaş seyredeceğini önceden bilmek mümkün değildir.
Parkinson da Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon:
Parkinson hastalığında uygulanan rehabilitasyonun amacı; hastanın günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını sağlamak; yaşam kalitesini ve konksiyonelliğini arttırmaktır.
Normal eklem hareketlerinin değerlendirilmesi; solunumun değerlendirilmesi; kas ve eklem sertliklerinin değerlendirilmesi(rijidite); hastanın duruş şekli(postürü); kas kısalıkları ve kuvveti; bağımsızlık seviyesi; yürüyüş ve denge değerlendirmesi; fonksiyonel değerlendirme testleri uygulanarak hastanın genel durumu hakkında geniş bilgiler elde edilir.
Bu değerlendirmeler ışığında hastanın eklem ve kas sertlikleri varsa manual tedavi teknikleri ve mobilizasyon teknikleri ile hastanın şikayetleri azaltılabilir; yürüyüş eğitimi ile yürüyüş düzeltilebilir; ağrısı varsa elektroterapi ajanları ile ağrıları azaltılabilir; denge ve koordinasyon geliştirilerek hastanın sık düşmesi önlenebilir; titremeler azaltılabilir; dirençli egzersizlerle kas kuvveti arttırılabilir; düzgün duruş postürü kazanılabilir; solunum egzersizleri ile solunum derinliği arttırılarak yorgunlukla mücadele edilebilir; bu uygulamalar doğrultusunda hastanın maksimum bağımsızlığı arttırılabilir ve korunabilir.
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyonda Parkinson un çok yönlü değerlendirilmesi sonucunda hastanın şikayetleri de göz önünde bulundurularak uygun tedavi şekli belirlenir. Hastanın günlük yaşamdaki; meslek yaşamındaki ve sosyal yaşamdaki şikayetleri doğrultusunda bu alanlarda da gerekli düzenlemeler ve önerilerde bulunarak hastanın yaşam kalitesi maksimum düzeye çıkarılmalıdır. Hastanın fonksiyonelliğinin arttırılması ve korunması için uygun durumlarda hastaya yürüyüş; bisiklet; yüzme gibi sporlar önerilmelidir.