Karabasan Sendromu ve Yan Yatmanın Faydası
Uyku Felci / KARABASAN nedir?
Uyku felci (Halk arasında "karabasan" olarak da bilinir); uyandıktan hemen sonra (hipnopompik felç olarak da bilinir) veya seyrek olarak; uykuya dalmadan hemen önce; bedenin geçici olarak hareket edememesi (felç olması) ile karakterize edilen bir durumdur.
Fizyolojik olarak; REM atonia olarak da bilinen REM uykusu sırasında oluşan normal felç ile yakından ilgilidir. Buna göre bazı bilim insanları ve fizikçiler bunun uyku döngüsünün "doğal" bir etkisi olduğuna inanır. Uyku felci beyin REM durumundan tamamen uyanık duruma geçse de beden felcinin devam etmesi durumunda oluşur. Bu durum; kişinin bilincinin tamamen açık olmasına rağmen hareket edememesine sebep olur. Ayrıca bu durum ile birlikte hipnopompik sanrılar olabilir.
Çoğu zaman; uyku felcine uğrayan kişi tarafından bunun bir rüya sebebiyle oluştuğuna inanılır. Bu yüzden; insanların hareket etmek istese de hareket edemediği rüya sayısı bu kadar fazladır. Uyku felcinin sebep olduğu sanrılar bazen durumun normal bir rüya olarak algılanmasına; bazen de oda içerisinde hayali şeyler görülmesine sebep olur.
Bir uykuda 4 evre vardır. Daha net rüyaların görüldüğü ve kasların tamamen kitlendiği "REM evresinde beyin aniden uyanabilir ancak bu uyanma kaslarda gerçekleşmediğinde Uyku Felci durumu ortaya çıkar. Kişinin bilinci yerindedir ancak hiçbir kasını hareket ettiremez; solunum yavaşlamıştır ve ses tellerini de kullanamadığı için konuşamaz; yardım isteyemez. Uyku Felci durumundaki bireylerin dörtte üçü bu tabloya eşlik eden görsel; işitsel; dokunsal halüsinasyonlar da gördükleri için Uyku Felci’nin ilk tecrübelerinde panik ve korku hissi yaşanması normaldir. Uyku Felci yaşamış bireylerin birçoğu; istemli kaslarını kıpırdatamadıkları ve seslerini kullanamadıkları için üzerlerine kötücül bir varlığın oturduğu ve bu varlığın ağızlarını kapadığı halüsinasyonunu görürler.
Öte yandan Uyku Felci’nin doğaüstü fenomenler ile izah edilmesi Uyku Felci yaşayan bireylerin uzun yıllar tıbbi yardım alamamasına ve yaşadığı durumun tanısını öğrenememesine yol açmaktadır. Farklı kültürlerde Uyku Felci’ne yapılan doğaüstü tanımlamalar incelendiğinde Çin Kültüründe “Yatağa Basan Hayalet”; Alman Kültüründe “Cadı Basması”; Türkçe’de “Karabasan” terimleri karşımıza çıkar.
Uyku Felci’ne neden olan dış faktörler incelendiğinde; ailesel yatkınlık; kronik yorgunluk; düzensiz uyku saatleri; aşırı stres; ani çevre ve yaşam tarzı değişikliği; vardiyalı çalışma; uykudan önce aşırı sıcak su ile alınan duş ve SIRT ÜSTÜ POZİSYONDA UYUMA; aşırı kafein tüketimi gibi etkenler ortak sebepler olarak sıralanabilir."(Kuş;2013)
YAN YATMAK BEYİNE İYİ GELİYOR
İnsanlar uykudayken beyin çalışmaya devam eder. Günlük yaşanan olayları; öğrenmeleri; bilgileri yeniden yapılandırır; işler; kategoriler. Uyku pozisyonlarının beynin bu işlevlerini yerine getirmesi üzerinde etkisi olduğu gözlenmiştir. Ben bu yazıda daha çok sırtüstü uyumanın uyku felcini tetiklemesine dikkat çekeceğim. Yapılan gözlemlere göre sırtüstü pozisyonu dışındaki uykularda herhangi bir uyku felci vakasına rastlanılamamıştır. Beyindeki kimyasal sıvıların dolaşımında ve atık kimyasalların atılımında sırt üstü yatmak ve yan yatmak arasında farklılık olduğu düşünülmektedir. Son yapılan araştırmalara göre (Lee ve Ark.;2015) herhangi bir yanınıza yatmak Alzheimer; Parkinson ve diğer nörolojik hastalıklara yakalanma riskini de azaltıyor. Bildiğiniz gibi yan yatmanın horlama üzerindeki etkisi de unutulmamalıdır. Horlamanın azalmasıyla derin uyku süreci artar.
Diğer taraftan özellikle sağ tarafınıza yatmanın faydalarından da bahsedilebilir. Sol tarafınıza yattığınızda kalbinizin üzerine baskı uygulayacağınız için kalp daha fazla kan pompalamak için ritmini arttıracaktır. Bu durumda da nefes darlığı; huzursuzluk hissi; gevşeyememe; dikkatin artması gibi durumla karşılaşılır. Sağ tarafınıza yatmanız durumunda sol burun deliği açılır. Beynin sağ yarım küresine daha fazla oksijen gitmesiyle birlikte parasempatik sistem uyarılır. Bu durumda gevşeme; kalp ritminin düşmesi; tansiyonun düşmesi; kan dolaşımının yavaşlaması gibi durumlar oluşur ve uykuya geçmek kolaylaşır.
Uyku felci (Halk arasında "karabasan" olarak da bilinir); uyandıktan hemen sonra (hipnopompik felç olarak da bilinir) veya seyrek olarak; uykuya dalmadan hemen önce; bedenin geçici olarak hareket edememesi (felç olması) ile karakterize edilen bir durumdur.
Fizyolojik olarak; REM atonia olarak da bilinen REM uykusu sırasında oluşan normal felç ile yakından ilgilidir. Buna göre bazı bilim insanları ve fizikçiler bunun uyku döngüsünün "doğal" bir etkisi olduğuna inanır. Uyku felci beyin REM durumundan tamamen uyanık duruma geçse de beden felcinin devam etmesi durumunda oluşur. Bu durum; kişinin bilincinin tamamen açık olmasına rağmen hareket edememesine sebep olur. Ayrıca bu durum ile birlikte hipnopompik sanrılar olabilir.
Çoğu zaman; uyku felcine uğrayan kişi tarafından bunun bir rüya sebebiyle oluştuğuna inanılır. Bu yüzden; insanların hareket etmek istese de hareket edemediği rüya sayısı bu kadar fazladır. Uyku felcinin sebep olduğu sanrılar bazen durumun normal bir rüya olarak algılanmasına; bazen de oda içerisinde hayali şeyler görülmesine sebep olur.
Bir uykuda 4 evre vardır. Daha net rüyaların görüldüğü ve kasların tamamen kitlendiği "REM evresinde beyin aniden uyanabilir ancak bu uyanma kaslarda gerçekleşmediğinde Uyku Felci durumu ortaya çıkar. Kişinin bilinci yerindedir ancak hiçbir kasını hareket ettiremez; solunum yavaşlamıştır ve ses tellerini de kullanamadığı için konuşamaz; yardım isteyemez. Uyku Felci durumundaki bireylerin dörtte üçü bu tabloya eşlik eden görsel; işitsel; dokunsal halüsinasyonlar da gördükleri için Uyku Felci’nin ilk tecrübelerinde panik ve korku hissi yaşanması normaldir. Uyku Felci yaşamış bireylerin birçoğu; istemli kaslarını kıpırdatamadıkları ve seslerini kullanamadıkları için üzerlerine kötücül bir varlığın oturduğu ve bu varlığın ağızlarını kapadığı halüsinasyonunu görürler.
Öte yandan Uyku Felci’nin doğaüstü fenomenler ile izah edilmesi Uyku Felci yaşayan bireylerin uzun yıllar tıbbi yardım alamamasına ve yaşadığı durumun tanısını öğrenememesine yol açmaktadır. Farklı kültürlerde Uyku Felci’ne yapılan doğaüstü tanımlamalar incelendiğinde Çin Kültüründe “Yatağa Basan Hayalet”; Alman Kültüründe “Cadı Basması”; Türkçe’de “Karabasan” terimleri karşımıza çıkar.
Uyku Felci’ne neden olan dış faktörler incelendiğinde; ailesel yatkınlık; kronik yorgunluk; düzensiz uyku saatleri; aşırı stres; ani çevre ve yaşam tarzı değişikliği; vardiyalı çalışma; uykudan önce aşırı sıcak su ile alınan duş ve SIRT ÜSTÜ POZİSYONDA UYUMA; aşırı kafein tüketimi gibi etkenler ortak sebepler olarak sıralanabilir."(Kuş;2013)
YAN YATMAK BEYİNE İYİ GELİYOR
İnsanlar uykudayken beyin çalışmaya devam eder. Günlük yaşanan olayları; öğrenmeleri; bilgileri yeniden yapılandırır; işler; kategoriler. Uyku pozisyonlarının beynin bu işlevlerini yerine getirmesi üzerinde etkisi olduğu gözlenmiştir. Ben bu yazıda daha çok sırtüstü uyumanın uyku felcini tetiklemesine dikkat çekeceğim. Yapılan gözlemlere göre sırtüstü pozisyonu dışındaki uykularda herhangi bir uyku felci vakasına rastlanılamamıştır. Beyindeki kimyasal sıvıların dolaşımında ve atık kimyasalların atılımında sırt üstü yatmak ve yan yatmak arasında farklılık olduğu düşünülmektedir. Son yapılan araştırmalara göre (Lee ve Ark.;2015) herhangi bir yanınıza yatmak Alzheimer; Parkinson ve diğer nörolojik hastalıklara yakalanma riskini de azaltıyor. Bildiğiniz gibi yan yatmanın horlama üzerindeki etkisi de unutulmamalıdır. Horlamanın azalmasıyla derin uyku süreci artar.
Diğer taraftan özellikle sağ tarafınıza yatmanın faydalarından da bahsedilebilir. Sol tarafınıza yattığınızda kalbinizin üzerine baskı uygulayacağınız için kalp daha fazla kan pompalamak için ritmini arttıracaktır. Bu durumda da nefes darlığı; huzursuzluk hissi; gevşeyememe; dikkatin artması gibi durumla karşılaşılır. Sağ tarafınıza yatmanız durumunda sol burun deliği açılır. Beynin sağ yarım küresine daha fazla oksijen gitmesiyle birlikte parasempatik sistem uyarılır. Bu durumda gevşeme; kalp ritminin düşmesi; tansiyonun düşmesi; kan dolaşımının yavaşlaması gibi durumlar oluşur ve uykuya geçmek kolaylaşır.