Sosyal Fobi
SOSYAL FOBİ
Neredeyse tüm insanlar zaman zaman korku yaşamıştır ve genellikle de neden korktuklarını bilirler. Bu tip korkular insanları tehlikeler karşısında eyleme geçirerek korunmalarını ya da stresle baş edebilmelerini sağlar. Böyle durumlarda korkuların sebebi bilinir ve mantıklıdır; akla uygunluk gösterir ve zamanla geçer. Ancak kaygı bozukluğu yaşayan kişiler kaygılarının sebebini bilmezler ya da bilseler bile kaygıları yaşadıkları durumla uygunluk göstermez; mantıklı değildir. Sosyal fobi kaygı bozuklukları başlığı altında yer alır. Sosyal fobi genellikle topluluk içinde konuşurken; performans gösterirken ya da ikili ilişkilerde ortaya çıkan yoğun korku ve kaygı halidir. İnsanlar önünde başarısız; mahcup ve rezil olma ya da insanlar tarafından eleştirilme düşüncesi korku hali yaşamaya neden olur. Sosyal fobi yaşayanlarda karşılaşılan davranışlara örnek olarak;
• “Ortamda başkası varken çalışamama; yazamama;
• Yabancılarla telefonla ya da yüz yüze konuşamama;
• Toplum içinde yemek yiyememe; bir şey içememe;
• Yetkili biriyle; ya da bir satıcıyla konuşamama;
• Sahneye çıkamama; sunum yapamama; toplantılarda konuşamama;
• Başkasıyla aynı düşüncede olmadığını söyleyememe;
• Göz temasından kaçınma;
• Dikkatleri üzerine çekmekten rahatsız olma;
• Eğlenceye; partiye gitme ya da davet vermekten kaçınma” verilebilir.
Bu gibi durumlarda aslında diğer insanlar karşısında utanç duymaktan veya bu duygunun diğer insanlar tarafından anlaşılması ihtimalinden endişe edilir. Bu korku yüzünden de terleme; ağız kuruluğu; ellerin titremesi; yüz kızarması; kekeleme; ses kısılması ya da donup kalma gibi fiziksel belirtiler yaşanabilir.
Kişinin sosyal fobisi varsa hayatı bu korku ve endişeler yüzünden ciddi anlamda etkilenir. Sosyal fobi daha yaygın olarak toplum içinde pek çok farklı biçimde ortaya çıkabildiği gibi sadece belirli bir durumda da ortaya çıkabilir. Örneğin kişi kalabalık ortamlardaki her türlü aktivite karşısında kaygılanabilir ya da sadece kalabalık bir ortamda sunum yapacağı zaman; yemek yiyeceği zaman kaygılanabilir.
Sosyal Fobi sık görülen bir rahatsızlıktır; yaşam boyu görülme sıklığı % 3 – 13 arasında olup genellikle ergenlik döneminde başlar. Çekingen yapılı kişilerde sosyal fobi riski daha yüksektir.
Sosyo-ekonomik-kültürel yönden yetersiz olan kişilerde daha sık görülmektedir. Ayrıca ailesinde sosyal fobi görülen kişiler de risk altındadır. Ebeveynlerin aşırı koruyucu ya da reddedici tutumları; yüksek beklentileri çocukluk döneminde başarısızlık korkusu gelişmesine; yabancılar arasında hata yapma endişesi temelinin oluşmasına neden olmaktadır.
Kişi soyal ortamlarda kaygı yaşamaya başladığında aklından çeşitli düşünceler geçer. Örneğin: “yetersizim; kimse beni beğenmiyor; mükemmel olmak zorundayım; başarısız olacağım; kimseye korktuğumu belli etmemeliyim; çirkinim; şimdi anlayacaklar; benden hoşlanmıyorlar; sesim titreyecek vb.” Böylece bulunulan ortamı terk etme; korku duyulan yerlere gitmeme gibi sosyal fobiyi yaşatacak ortamlardan kaçınılır. Mesela kişi iletişim sorunu yaşıyorsa istediği işe başvuramaz. Birçok kişi sosyal fobisi yüzünden kariyerinde ilerleyemediğini dile getirmiştir. Bu yüzden sosyal fobi hayatı her boyutta etkileyebilen ve ciddiye alınıp tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlıktır.
Tedavisinde ilaç kullanılabilir ve eş zamanlı psikoterapi uygulanır. Sosyal fobi tedavisinde bilişsel davranışçı yöntemler etkilidir. Ayrıca gevşeme ve sosyal beceri eğitimleri de faydalı olmaktadır.
Uzm. Psikolog Semra Evrim
Neredeyse tüm insanlar zaman zaman korku yaşamıştır ve genellikle de neden korktuklarını bilirler. Bu tip korkular insanları tehlikeler karşısında eyleme geçirerek korunmalarını ya da stresle baş edebilmelerini sağlar. Böyle durumlarda korkuların sebebi bilinir ve mantıklıdır; akla uygunluk gösterir ve zamanla geçer. Ancak kaygı bozukluğu yaşayan kişiler kaygılarının sebebini bilmezler ya da bilseler bile kaygıları yaşadıkları durumla uygunluk göstermez; mantıklı değildir. Sosyal fobi kaygı bozuklukları başlığı altında yer alır. Sosyal fobi genellikle topluluk içinde konuşurken; performans gösterirken ya da ikili ilişkilerde ortaya çıkan yoğun korku ve kaygı halidir. İnsanlar önünde başarısız; mahcup ve rezil olma ya da insanlar tarafından eleştirilme düşüncesi korku hali yaşamaya neden olur. Sosyal fobi yaşayanlarda karşılaşılan davranışlara örnek olarak;
• “Ortamda başkası varken çalışamama; yazamama;
• Yabancılarla telefonla ya da yüz yüze konuşamama;
• Toplum içinde yemek yiyememe; bir şey içememe;
• Yetkili biriyle; ya da bir satıcıyla konuşamama;
• Sahneye çıkamama; sunum yapamama; toplantılarda konuşamama;
• Başkasıyla aynı düşüncede olmadığını söyleyememe;
• Göz temasından kaçınma;
• Dikkatleri üzerine çekmekten rahatsız olma;
• Eğlenceye; partiye gitme ya da davet vermekten kaçınma” verilebilir.
Bu gibi durumlarda aslında diğer insanlar karşısında utanç duymaktan veya bu duygunun diğer insanlar tarafından anlaşılması ihtimalinden endişe edilir. Bu korku yüzünden de terleme; ağız kuruluğu; ellerin titremesi; yüz kızarması; kekeleme; ses kısılması ya da donup kalma gibi fiziksel belirtiler yaşanabilir.
Kişinin sosyal fobisi varsa hayatı bu korku ve endişeler yüzünden ciddi anlamda etkilenir. Sosyal fobi daha yaygın olarak toplum içinde pek çok farklı biçimde ortaya çıkabildiği gibi sadece belirli bir durumda da ortaya çıkabilir. Örneğin kişi kalabalık ortamlardaki her türlü aktivite karşısında kaygılanabilir ya da sadece kalabalık bir ortamda sunum yapacağı zaman; yemek yiyeceği zaman kaygılanabilir.
Sosyal Fobi sık görülen bir rahatsızlıktır; yaşam boyu görülme sıklığı % 3 – 13 arasında olup genellikle ergenlik döneminde başlar. Çekingen yapılı kişilerde sosyal fobi riski daha yüksektir.
Sosyo-ekonomik-kültürel yönden yetersiz olan kişilerde daha sık görülmektedir. Ayrıca ailesinde sosyal fobi görülen kişiler de risk altındadır. Ebeveynlerin aşırı koruyucu ya da reddedici tutumları; yüksek beklentileri çocukluk döneminde başarısızlık korkusu gelişmesine; yabancılar arasında hata yapma endişesi temelinin oluşmasına neden olmaktadır.
Kişi soyal ortamlarda kaygı yaşamaya başladığında aklından çeşitli düşünceler geçer. Örneğin: “yetersizim; kimse beni beğenmiyor; mükemmel olmak zorundayım; başarısız olacağım; kimseye korktuğumu belli etmemeliyim; çirkinim; şimdi anlayacaklar; benden hoşlanmıyorlar; sesim titreyecek vb.” Böylece bulunulan ortamı terk etme; korku duyulan yerlere gitmeme gibi sosyal fobiyi yaşatacak ortamlardan kaçınılır. Mesela kişi iletişim sorunu yaşıyorsa istediği işe başvuramaz. Birçok kişi sosyal fobisi yüzünden kariyerinde ilerleyemediğini dile getirmiştir. Bu yüzden sosyal fobi hayatı her boyutta etkileyebilen ve ciddiye alınıp tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlıktır.
Tedavisinde ilaç kullanılabilir ve eş zamanlı psikoterapi uygulanır. Sosyal fobi tedavisinde bilişsel davranışçı yöntemler etkilidir. Ayrıca gevşeme ve sosyal beceri eğitimleri de faydalı olmaktadır.
Uzm. Psikolog Semra Evrim