Bartholin Bezi ve Hastalıkları
Bartholin bezi vajinanın girişinde saat 4 ve saat 8 hizasında kese şeklinde bir çift salgı bezidir.Dışarıdan gözle görülemez; elle hissedilemez.İnce bir kanalla kızlık zarının hemen önüne açılır.Salgıladığı sıvı cinsel ilişkide kayganlığı sağlar.Bu sıvı cinsel uyarı olduğunda vajinaya salgılanarak vajinada kayganlığı sağlamada etkilidir.
En sık 20-29 yaş arasında; cinsel olarak aktif olan kadınlarda görülür.Tüm kadınların % 2 sinde yaşamın herhangi bir evresinde görülebilir.
Salgı bezlerinin vajinaya açılan kanalında herhangi bir nedenle tıkanıklık olursa salgı kanalda birikir.Biriken salgı kanalın genişlemesine neden olarak vajen girişinde kitle oluşturur.Bu kitle sıvı dolu ise kist; cerahat dolu ise apse olarak adlandırılır.Bartholin apsesine çeşitli bakteriler neden olabilir.Mide barsak sisteminde normalde bulunan bakteriler etkili olabilirken; cinsel yolla bulaşan klamidya; gonore gibi bakterilerde bartholin apsesine neden olabilir.Bazen de birden fazla bakteri bir arada izlenebilir.Vajen bölgesine yapılan cerrahi operasyonlar da apseye neden olabilir.
BELİRTİLER:Kist küçükse hiçbir belirti vermeyebilir.Kist yada apse genellikle tek taraflı olmakla beraber nadiren iki taraflı olabilir.
-Vajen girişinde büyüyen tek yada iki taraflı şişlik(fındık kadar olabilmekle beraber elme-portakal büyüklüğüne ulaşabilir)
-Apse ise bu bölgede kızarıklık; ödem ve şiddetli ağrı
-Yürürken ve cinsel ilişkide ağrı
-Bazen ateş ve diğer enfeksiyon bulguları
-Tedavi edilmeyen apselerde cerahatın kendiliğinden akması ve sonrasında rahatlama olması
TANI:Muayene tanı için yeterlidir.Görünümü tipiktir.Tanı için tetkik ve patoloji gerekli değildir.Tekrarlayan vakalarda bez tamamen çıkarılıyorsa; yada kanseri ekarte etmek için yaşlı hastalarda patolojik inceleme gereklidir.
TEDAVİ:Belirgin bir şikayet yaratmayan küçük kistlerin tedavi edilmesi şart değildir.Büyük ve şikayete neden olan kistler ve apseler mutlaka cerrahi olarak tedavi edilmelidir.Cerrahi tedavide temel ilke beze zarar vermemektir.Bezin çıkarıldığı durumlarda vajinal kuruluk olacağından cinsel ilişkide ağrı olabilir.Cerrahi girişimle birlikte antibiotik kullanılması gereklidir.Özellikle genç kadınlarda bezin korunduğu cerrahi teknikler uygulanır.
-Apse Drenajı:Lokal anestezi ile şişlik olan bölgenin üzerine vajiana girişinden kesi yapılarak apse tamamen boşaltılır.Bu esnada hasta rahatlama hisseder.Ağrıdan tedirgin olan veya uyumayı tercih eden hastalarda genel anestezi altında da yapılabilir.En çok tercih edilen yöntemdir.Ancak apse boşaltıldıktan sonra sadece bu şekilde bırakılırsa nüks etme riski artar.İçerdeki cerahatın drenajının devamı sağlanmalıdır.Bu nedenle gümüş nitrat; marsupializasyon yada word katater gibi yöntemlerden birinin uygulanması uygundur.
Gümüş nitrat tedavisi:Lokal anestezi ile kist yada apse içeriği tamamen boşaltıldıktan sonra yarım cm büyüklüğünde gümüş nitrat kese içine konulur.Bazen dikiş atmak gerekli olabilir.24-48saat sonra büzülen kese gümüş nitratla birlikte doktor tarafından alınır.Gümüş nitrat yakıcıdır.Dikkatli olmakta fayda vardır.
.
Marsupializasyon:Özellikle genç hastalarda drenajın devamını sağlamak için tercih edilen bir yöntemdir.Kist duvarı ve cilt ağızlaştırılarak dikilir.Bu işlemlerden sonra ayakta duş yapılabilir.15 gün cisel ilişki; havuz; deniz; jakuaziye girme yasaklanır.10-15 gün sonra kontrol yapılmasında fayda vardır.
Word Kateter:Özellikle büyük apselerde kesi ile kist yada cerahat boşaltıldıktan sonra keseye konulur.Kataterin başındaki balon kese boşluğu içinde şişirilerek bırakılır.Böylelikle drenajın devamı sağlanır.Genellikle dikiş atılması gereksizdir. 4 hafta sonra katater alınır.Katater durduğu sürece cinsel ilişki; havuz; denize girme kısıtlanır.Ayakta duş şeklinde banyo yapılabilir.
Bartholin bezinin tamamen çıkarılması:Çeşitli tedavilerden sonra kist tekrarlıyorsa; ileri yaş kadınlarda kanser riski düşünülüyorsa cerrahi olarak genel anestezi altınde; ameliyathanede bez çıkarılır ve patolojiye gönderilir.Ameliyattan sonra vajinal kuruluk şikayeti olan kadınlara vajinal kayganlaştırıcılar önerilir.
Laser tedavisi:Laserle kist yada apse duvarı açılır ve kist duvarı laserle tahrip edilir.
Doktora ulaşamayan ve ağrısı çok olan kadınlar ağrı kesici alarak ve10-15 dakika sıcak oturma banyosu yaptıklarında; apse kendiliğinden drene olabilir.Ancak cerrahi teknik uygulanmayan drenajlarda nüks etme riski yüksektir
Unutulmamalıdır ki tüm bezin tamamen çıkarılmadığı cerrahi girişimlerde %8-20 arasında nüks olabilir; veya diğer bartholin bezinde kist yada apse olabilir.
En sık 20-29 yaş arasında; cinsel olarak aktif olan kadınlarda görülür.Tüm kadınların % 2 sinde yaşamın herhangi bir evresinde görülebilir.
Salgı bezlerinin vajinaya açılan kanalında herhangi bir nedenle tıkanıklık olursa salgı kanalda birikir.Biriken salgı kanalın genişlemesine neden olarak vajen girişinde kitle oluşturur.Bu kitle sıvı dolu ise kist; cerahat dolu ise apse olarak adlandırılır.Bartholin apsesine çeşitli bakteriler neden olabilir.Mide barsak sisteminde normalde bulunan bakteriler etkili olabilirken; cinsel yolla bulaşan klamidya; gonore gibi bakterilerde bartholin apsesine neden olabilir.Bazen de birden fazla bakteri bir arada izlenebilir.Vajen bölgesine yapılan cerrahi operasyonlar da apseye neden olabilir.
BELİRTİLER:Kist küçükse hiçbir belirti vermeyebilir.Kist yada apse genellikle tek taraflı olmakla beraber nadiren iki taraflı olabilir.
-Vajen girişinde büyüyen tek yada iki taraflı şişlik(fındık kadar olabilmekle beraber elme-portakal büyüklüğüne ulaşabilir)
-Apse ise bu bölgede kızarıklık; ödem ve şiddetli ağrı
-Yürürken ve cinsel ilişkide ağrı
-Bazen ateş ve diğer enfeksiyon bulguları
-Tedavi edilmeyen apselerde cerahatın kendiliğinden akması ve sonrasında rahatlama olması
TANI:Muayene tanı için yeterlidir.Görünümü tipiktir.Tanı için tetkik ve patoloji gerekli değildir.Tekrarlayan vakalarda bez tamamen çıkarılıyorsa; yada kanseri ekarte etmek için yaşlı hastalarda patolojik inceleme gereklidir.
TEDAVİ:Belirgin bir şikayet yaratmayan küçük kistlerin tedavi edilmesi şart değildir.Büyük ve şikayete neden olan kistler ve apseler mutlaka cerrahi olarak tedavi edilmelidir.Cerrahi tedavide temel ilke beze zarar vermemektir.Bezin çıkarıldığı durumlarda vajinal kuruluk olacağından cinsel ilişkide ağrı olabilir.Cerrahi girişimle birlikte antibiotik kullanılması gereklidir.Özellikle genç kadınlarda bezin korunduğu cerrahi teknikler uygulanır.
-Apse Drenajı:Lokal anestezi ile şişlik olan bölgenin üzerine vajiana girişinden kesi yapılarak apse tamamen boşaltılır.Bu esnada hasta rahatlama hisseder.Ağrıdan tedirgin olan veya uyumayı tercih eden hastalarda genel anestezi altında da yapılabilir.En çok tercih edilen yöntemdir.Ancak apse boşaltıldıktan sonra sadece bu şekilde bırakılırsa nüks etme riski artar.İçerdeki cerahatın drenajının devamı sağlanmalıdır.Bu nedenle gümüş nitrat; marsupializasyon yada word katater gibi yöntemlerden birinin uygulanması uygundur.
Gümüş nitrat tedavisi:Lokal anestezi ile kist yada apse içeriği tamamen boşaltıldıktan sonra yarım cm büyüklüğünde gümüş nitrat kese içine konulur.Bazen dikiş atmak gerekli olabilir.24-48saat sonra büzülen kese gümüş nitratla birlikte doktor tarafından alınır.Gümüş nitrat yakıcıdır.Dikkatli olmakta fayda vardır.
.
Marsupializasyon:Özellikle genç hastalarda drenajın devamını sağlamak için tercih edilen bir yöntemdir.Kist duvarı ve cilt ağızlaştırılarak dikilir.Bu işlemlerden sonra ayakta duş yapılabilir.15 gün cisel ilişki; havuz; deniz; jakuaziye girme yasaklanır.10-15 gün sonra kontrol yapılmasında fayda vardır.
Word Kateter:Özellikle büyük apselerde kesi ile kist yada cerahat boşaltıldıktan sonra keseye konulur.Kataterin başındaki balon kese boşluğu içinde şişirilerek bırakılır.Böylelikle drenajın devamı sağlanır.Genellikle dikiş atılması gereksizdir. 4 hafta sonra katater alınır.Katater durduğu sürece cinsel ilişki; havuz; denize girme kısıtlanır.Ayakta duş şeklinde banyo yapılabilir.
Bartholin bezinin tamamen çıkarılması:Çeşitli tedavilerden sonra kist tekrarlıyorsa; ileri yaş kadınlarda kanser riski düşünülüyorsa cerrahi olarak genel anestezi altınde; ameliyathanede bez çıkarılır ve patolojiye gönderilir.Ameliyattan sonra vajinal kuruluk şikayeti olan kadınlara vajinal kayganlaştırıcılar önerilir.
Laser tedavisi:Laserle kist yada apse duvarı açılır ve kist duvarı laserle tahrip edilir.
Doktora ulaşamayan ve ağrısı çok olan kadınlar ağrı kesici alarak ve10-15 dakika sıcak oturma banyosu yaptıklarında; apse kendiliğinden drene olabilir.Ancak cerrahi teknik uygulanmayan drenajlarda nüks etme riski yüksektir
Unutulmamalıdır ki tüm bezin tamamen çıkarılmadığı cerrahi girişimlerde %8-20 arasında nüks olabilir; veya diğer bartholin bezinde kist yada apse olabilir.