Akran Danışmanlığı
Akran Danışmanlığı Nedir?
Akran danışmanlığı en genel anlamıyla bir kişinin akranına yardım etmesidir. Daha kapsamlı bir tanımla akran danışmanlığı; “kişisel; sosyal ve akademik konularda akranlarına yardım etmeleri için seçilen kişilerin; başka bir deyişle; akran danışmanların; yardım becerileri ile ilgili eğitim gördükleri ve eğitim sonrasında sundukları yardımla ilgili süpervizyon aldıkları bir süreç” olarak tanımlanabilir. Belli ölçütlere göre seçilerek temel yardım becerilerinin öğretildiği eğitim programına katılan ve eğitim sonrasında akran danışmanlığı hizmetini sunanlara “akran danışmanı”; bu hizmetten yararlananlara da “akran danışanı” denilebilir.
Akran danışmanlığı hizmetiyle akran danışmanlar akran danışanlara onların düşünce ve duygularını anlamalarını sağlama; yaşadıkları sorunun çözümüne yönelik seçenekleri açığa çıkarma; onlara destekleyici bir ilişki sunma ve onların kendi çözümlerini bulmalarını kolaylaştırma amacıyla yardımcı olmaya çalışmaktadır. Ancak akran danışmanların akranlarına yardımı onlara ne yapmaları gerektiğini söyleme ya da öğüt verme değil onlarla birlikte olası seçenekleri arama; bunların sonuçlarını değerlendirme ya da bu konudaki deneyimlerini paylaşma olarak tanımlanabilir.
Uygun bir şekilde planlanıp uygulandığında akran danışmanlığı programlarının bireylerin gelişmelerine fırsat veren ve problemlerinin üstesinden gelmek için onlara yeni baş etme yolları öğretme potansiyeline sahip olduğunu gördüm.
Kuramsal Yaklaşım
Gelişim Psikolojisi: Akran danışmanlığı en temel dayanak noktasını gelişim psikolojisinden almaktadır. Gelişimin her aşamasında bireylerin kişisel; sosyal ve duygusal gelişimlerinde akranlarının; başka bir deyişle; arkadaşların rolü oldukça önem taşımaktadır
her bireyin güvenli bağlanma; sosyal kabul ve yakınlık gibi bazı temel sosyal ihtiyaçları olduğunu ve arkadaş ilişkileri ile bu ihtiyaçları karşıladıklarını vurgulamaktadır. Buna bağlı olarak insanlar herhangi bir sıkıntıları olduğunda ilk olarak arkadaşları ile bunu paylaşmaktadır. Ancak; kendi yaşıtları olan; benzer yaşantıları paylaştıkları kişilerin onları anlayabileceğine inanmakta ve onlardan gelen mesajları daha çok dikkate alarak birbirlerinin davranışlarını model almaktadırlar .
Rogers’ın Birey Merkezli Yaklaşımı
Bu koşullardan üçü; empati; koşulsuz olumlu kabul ve saydamlıktır.
Akran danışmanlığı; akran danışmanlığı ilişkisi ve özellikle akran danışmanlığı eğitim programları bu yaklaşım esas alınarak oluşturulmuştur. Rogers her bireyin kendini gerçekleştirme kapasitesi olduğunu; yapıcı kişilik değişiminin gerçekleşmesi için danışmanın danışana “gerekli ve yeterli koşullar” olarak tanımladığı altı temel koşulu sağlamasının gerektiğini ileri sürmüştür
Akran Danışmanlığının Güçlü Yanları
Akran danışmanlığının en güçlü yanı; gelişim süreci içinde akranlar arasındaki doğal bağı; bir başka deyişle; doğal insan kaynağını; daha etkili bir yardım kaynağına dönüştürmesi olarak açıklanabilir. Özellikle; arkadaşlar arasındaki doğal destek sisteminin daha etkili bir yardım kaynağı olarak kullanılması için yapılan akran çalışmalarını geliştirmek üzere derneklerin kurulmuş olması ve bu derneklerin yürütülecek programlarla ilgili izlenmesi gereken standartları; etik ilke ve kuralları belirlemesi akran danışmanlığı çalışmalarını daha da güçlü kılmıştır. Bu özelliği ile akran danışmanlığı önleyici ve gelişimsel psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri için önemli bir “yardım eli” olmuştur
Son yıllarda; özellikle okullarda sunulan kapsamlı gelişimsel psikolojik danışma programları çerçevesinde bir uzmanın okulda her öğrencinin her alandaki ihtiyaçlarıyla ilgilenmesi çok fazla zaman; çaba ve enerjiyi gerektirmektedir
Bu duruma çözüm olarak okullarda öğrencilerin gelişen ve değişen ihtiyaçlarını karşılamak için önerilen stratejilerden biri de akran danışmanlığıdır .
Akran danışmanlığı yoluyla öğrenciler arasından seçilecek akran danışmanların akranlarının; yani diğer öğrencilerin; günlük yaşamda karşılaştıkları akademik; mesleki ve kişilerarası ilişkiler konularındaki sıkıntılarıyla ilgili olarak onlara yardımcı olmaya çalışırken; okulda çalışan uzman kişilerin zamanlarını eğitim ve uzmanlıkları ile ilgili konularda daha etkili çalışmalar yaparak kullanabileceklerini söyleyebilirim.
Çalıştığım bir kurumda yaptığım akran danışmanlığı projesinde gerçekten çok etkili ve yararlı bir program olduğunu gördüm. Hem çok iyi yetişmiş bir öğrenci grubunuz oluyor; hem size yardımcı bir kuvvetiniz oluyor; hemde tüm çocuklara ulaşma imkanı sunuyor.
EK
ÖRNEK BİR AKRAN DANIŞMANLIĞI PROGRAMI NASIL OLMALI (bir örnek)
NAMIK KEMAL İLKOKULU
OKUL PSİKOLOJİK DANIŞMA BİRİMİ
AKRAN DANIŞMANLIĞI PROJESİ
Projenin Başlaması ve Tahmini Bitiş Süresi
Proje 4 Mayıs 2009 tarihinde başlayıp 4 yıl sürmesi 30 Mayıs 2013 tarihinde de bitmesi öngörülmüştür.
Neden Okulda Akran Danışmanlığı?
• Yaşam boyu gelişim sürecinde; her gelişim dönemi ve geçiş evresinin dışardan yardım ve destek alınarak güçlendirilebileceği bilinmektedir
• Bu süreç içinde akranlar; bir başka deyişle arkadaşlar; kişilerin yaşamındaki en etkili yardım ve destek kaynaklarından birini oluşturmaktadır.
• Kişiler sıkıntıları olduğunda aileleri ya da uzmanlarla konuşmak yerine; genellikle arkadaşlarıyla konuşmayı tercih etmektedirler
• Ayrıca; sadece sıkıntılı zamanlarda değil; karşılıklı güvensizliklerin ve korkuların paylaşıldığı zamanlarda da arkadaşlar yaşadıklarının “normal” olduğunu veya yaşadıklarında “utanılacak” birşeyler olmadığını keşfederler.
• Arkadaşların kişisel; sosyal veya ahlaki konulardaki karşılıklı paylaşımları onların kişisel ve sosyal gelişimini sağlar.
• En temel dayanağını; “yaşam boyu gelişim süreci içinde arkadaşların rolü”
• Yaş grupları her zaman en iyi sosyal destek araçlarıdır.
• Ergenlik döneminde akran gruplarının önemi ve bütün bilgilerin akran gruplarından öğrenildiğini unutmamak gerek.
Tüm bu gerekçeler göz önüne alındığında akran grupları bu kadar önemli olduğuna göre; Akran Danışmanlığı projesi ile çocukların hem akranlarından hem de yarı profesyonel yardım almaları daha sağlıklı ve gelişimsel olarak sorun çıkmadan önlenmiş olacaktır.
Akran Danışmanlığı Nedir?
Kişisel; sosyal ve akademik konularda akranlarına yardım etmeleri için seçilen kişilerin; başka bir deyişle; akran danışmanların; yardım becerileri ile ilgili eğitim gördükleri ve eğitim sonrasında sundukları yardımla ilgili süpervizyon aldıkları bir süreç” olarak tanımlanmaktadır.
Akran Danışmanının Okulda ki Rolü Nedir?
Eğitim alan kişilerin birer amatör psikolojik danışman ya da psikoterapist olmadıklarını; yardım meslekleri ile ilgili eğitim alan ve uzmanlaşan profesyonellerin yerini alamayacaklarını; ama onların sunduğu psikolojik yardım hizmetlerinin bir parçası olabileceksiniz.
Programın Aşamaları
1. Aday akran seçimi
2. Akran danışmanlığı eğitim programı ve akran danışmanların belirlenmesi
3. Akran danışmanların akran danışmanlığı hizmetini sunması
4. Akran danışmanlığı program koordinatörü tarafından süpervizyon verilmesi
Aday Akran Seçimi
Öğrencilerin seçimi: Sosyometri çalışmaları; derslerine giren öğretmenlerin ve eski sınıf öğretmenlerine de sorularak iletişimi iyi olan; bir derdi olduğunda paylaşabilecekleri isimler istendi. Ayrıca her sınıfa bu özelliklere uygun isimler sorularak bütün öğrencilerinde fikirleri alınarak seçilmiştir. Sabahçı ve öğlenci öğrencilerden 13er kişi toplam 26 kişi belirlenmiştir.
Akran Danışmanlığı Eğitim Programı ve Akran Danışmanların Belirlenmesi
10 hafta olmak üzere en az 30 saatlik bir eğitim verilecektir. Eğitimde başarılı olanlar akran danışmanı ilan edilecektir.
1. Hafta
Tanışma-iletişim becerileri
2. Hafta
Yardım etme ve yardım ilişkisini anlama
3. 4. 5. Haftalar
Psikolojik danışma kuramları
Temel beceriler (dinleme; teşvik etme; soru sorma; içerik yansıtma; duygu yansıtma; özetleme)
6. ve 7. Haftalar
Temel beceriler (dinleme; teşvik etme; soru sorma; içerik yansıtma; duygu yansıtma; özetleme); ileri düzey beceriler (kendini açma; yüzleştirme
8. Hafta
• Problem çözme
• Çatışma çözme
• Öfke ile başetme
9. Hafta
• Ergenlik ve gelişimsel özellikler
• Sözleşme
• Akran danışmanlığı etik ilke ve kurallar
• Hangi durumlarda kimlere yönlendirilecek
10. Hafta
• Uygulama ve değerlendirme
• Pano; broşür; duyurular vb.
Akran Danışmanlığı Program Koordinatörü Tarafından Süpervizyon Verilmesi
Program okul psikolojik danışmanı koordinatörlüğü tarafından 10 güne bir toplantı yapılarak süpervizyon eşliğinde program 4 yıl boyunca okulda yürütülecektir.
Akran danışmanlığı en genel anlamıyla bir kişinin akranına yardım etmesidir. Daha kapsamlı bir tanımla akran danışmanlığı; “kişisel; sosyal ve akademik konularda akranlarına yardım etmeleri için seçilen kişilerin; başka bir deyişle; akran danışmanların; yardım becerileri ile ilgili eğitim gördükleri ve eğitim sonrasında sundukları yardımla ilgili süpervizyon aldıkları bir süreç” olarak tanımlanabilir. Belli ölçütlere göre seçilerek temel yardım becerilerinin öğretildiği eğitim programına katılan ve eğitim sonrasında akran danışmanlığı hizmetini sunanlara “akran danışmanı”; bu hizmetten yararlananlara da “akran danışanı” denilebilir.
Akran danışmanlığı hizmetiyle akran danışmanlar akran danışanlara onların düşünce ve duygularını anlamalarını sağlama; yaşadıkları sorunun çözümüne yönelik seçenekleri açığa çıkarma; onlara destekleyici bir ilişki sunma ve onların kendi çözümlerini bulmalarını kolaylaştırma amacıyla yardımcı olmaya çalışmaktadır. Ancak akran danışmanların akranlarına yardımı onlara ne yapmaları gerektiğini söyleme ya da öğüt verme değil onlarla birlikte olası seçenekleri arama; bunların sonuçlarını değerlendirme ya da bu konudaki deneyimlerini paylaşma olarak tanımlanabilir.
Uygun bir şekilde planlanıp uygulandığında akran danışmanlığı programlarının bireylerin gelişmelerine fırsat veren ve problemlerinin üstesinden gelmek için onlara yeni baş etme yolları öğretme potansiyeline sahip olduğunu gördüm.
Kuramsal Yaklaşım
Gelişim Psikolojisi: Akran danışmanlığı en temel dayanak noktasını gelişim psikolojisinden almaktadır. Gelişimin her aşamasında bireylerin kişisel; sosyal ve duygusal gelişimlerinde akranlarının; başka bir deyişle; arkadaşların rolü oldukça önem taşımaktadır
her bireyin güvenli bağlanma; sosyal kabul ve yakınlık gibi bazı temel sosyal ihtiyaçları olduğunu ve arkadaş ilişkileri ile bu ihtiyaçları karşıladıklarını vurgulamaktadır. Buna bağlı olarak insanlar herhangi bir sıkıntıları olduğunda ilk olarak arkadaşları ile bunu paylaşmaktadır. Ancak; kendi yaşıtları olan; benzer yaşantıları paylaştıkları kişilerin onları anlayabileceğine inanmakta ve onlardan gelen mesajları daha çok dikkate alarak birbirlerinin davranışlarını model almaktadırlar .
Rogers’ın Birey Merkezli Yaklaşımı
Bu koşullardan üçü; empati; koşulsuz olumlu kabul ve saydamlıktır.
Akran danışmanlığı; akran danışmanlığı ilişkisi ve özellikle akran danışmanlığı eğitim programları bu yaklaşım esas alınarak oluşturulmuştur. Rogers her bireyin kendini gerçekleştirme kapasitesi olduğunu; yapıcı kişilik değişiminin gerçekleşmesi için danışmanın danışana “gerekli ve yeterli koşullar” olarak tanımladığı altı temel koşulu sağlamasının gerektiğini ileri sürmüştür
Akran Danışmanlığının Güçlü Yanları
Akran danışmanlığının en güçlü yanı; gelişim süreci içinde akranlar arasındaki doğal bağı; bir başka deyişle; doğal insan kaynağını; daha etkili bir yardım kaynağına dönüştürmesi olarak açıklanabilir. Özellikle; arkadaşlar arasındaki doğal destek sisteminin daha etkili bir yardım kaynağı olarak kullanılması için yapılan akran çalışmalarını geliştirmek üzere derneklerin kurulmuş olması ve bu derneklerin yürütülecek programlarla ilgili izlenmesi gereken standartları; etik ilke ve kuralları belirlemesi akran danışmanlığı çalışmalarını daha da güçlü kılmıştır. Bu özelliği ile akran danışmanlığı önleyici ve gelişimsel psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri için önemli bir “yardım eli” olmuştur
Son yıllarda; özellikle okullarda sunulan kapsamlı gelişimsel psikolojik danışma programları çerçevesinde bir uzmanın okulda her öğrencinin her alandaki ihtiyaçlarıyla ilgilenmesi çok fazla zaman; çaba ve enerjiyi gerektirmektedir
Bu duruma çözüm olarak okullarda öğrencilerin gelişen ve değişen ihtiyaçlarını karşılamak için önerilen stratejilerden biri de akran danışmanlığıdır .
Akran danışmanlığı yoluyla öğrenciler arasından seçilecek akran danışmanların akranlarının; yani diğer öğrencilerin; günlük yaşamda karşılaştıkları akademik; mesleki ve kişilerarası ilişkiler konularındaki sıkıntılarıyla ilgili olarak onlara yardımcı olmaya çalışırken; okulda çalışan uzman kişilerin zamanlarını eğitim ve uzmanlıkları ile ilgili konularda daha etkili çalışmalar yaparak kullanabileceklerini söyleyebilirim.
Çalıştığım bir kurumda yaptığım akran danışmanlığı projesinde gerçekten çok etkili ve yararlı bir program olduğunu gördüm. Hem çok iyi yetişmiş bir öğrenci grubunuz oluyor; hem size yardımcı bir kuvvetiniz oluyor; hemde tüm çocuklara ulaşma imkanı sunuyor.
EK
ÖRNEK BİR AKRAN DANIŞMANLIĞI PROGRAMI NASIL OLMALI (bir örnek)
NAMIK KEMAL İLKOKULU
OKUL PSİKOLOJİK DANIŞMA BİRİMİ
AKRAN DANIŞMANLIĞI PROJESİ
Projenin Başlaması ve Tahmini Bitiş Süresi
Proje 4 Mayıs 2009 tarihinde başlayıp 4 yıl sürmesi 30 Mayıs 2013 tarihinde de bitmesi öngörülmüştür.
Neden Okulda Akran Danışmanlığı?
• Yaşam boyu gelişim sürecinde; her gelişim dönemi ve geçiş evresinin dışardan yardım ve destek alınarak güçlendirilebileceği bilinmektedir
• Bu süreç içinde akranlar; bir başka deyişle arkadaşlar; kişilerin yaşamındaki en etkili yardım ve destek kaynaklarından birini oluşturmaktadır.
• Kişiler sıkıntıları olduğunda aileleri ya da uzmanlarla konuşmak yerine; genellikle arkadaşlarıyla konuşmayı tercih etmektedirler
• Ayrıca; sadece sıkıntılı zamanlarda değil; karşılıklı güvensizliklerin ve korkuların paylaşıldığı zamanlarda da arkadaşlar yaşadıklarının “normal” olduğunu veya yaşadıklarında “utanılacak” birşeyler olmadığını keşfederler.
• Arkadaşların kişisel; sosyal veya ahlaki konulardaki karşılıklı paylaşımları onların kişisel ve sosyal gelişimini sağlar.
• En temel dayanağını; “yaşam boyu gelişim süreci içinde arkadaşların rolü”
• Yaş grupları her zaman en iyi sosyal destek araçlarıdır.
• Ergenlik döneminde akran gruplarının önemi ve bütün bilgilerin akran gruplarından öğrenildiğini unutmamak gerek.
Tüm bu gerekçeler göz önüne alındığında akran grupları bu kadar önemli olduğuna göre; Akran Danışmanlığı projesi ile çocukların hem akranlarından hem de yarı profesyonel yardım almaları daha sağlıklı ve gelişimsel olarak sorun çıkmadan önlenmiş olacaktır.
Akran Danışmanlığı Nedir?
Kişisel; sosyal ve akademik konularda akranlarına yardım etmeleri için seçilen kişilerin; başka bir deyişle; akran danışmanların; yardım becerileri ile ilgili eğitim gördükleri ve eğitim sonrasında sundukları yardımla ilgili süpervizyon aldıkları bir süreç” olarak tanımlanmaktadır.
Akran Danışmanının Okulda ki Rolü Nedir?
Eğitim alan kişilerin birer amatör psikolojik danışman ya da psikoterapist olmadıklarını; yardım meslekleri ile ilgili eğitim alan ve uzmanlaşan profesyonellerin yerini alamayacaklarını; ama onların sunduğu psikolojik yardım hizmetlerinin bir parçası olabileceksiniz.
Programın Aşamaları
1. Aday akran seçimi
2. Akran danışmanlığı eğitim programı ve akran danışmanların belirlenmesi
3. Akran danışmanların akran danışmanlığı hizmetini sunması
4. Akran danışmanlığı program koordinatörü tarafından süpervizyon verilmesi
Aday Akran Seçimi
Öğrencilerin seçimi: Sosyometri çalışmaları; derslerine giren öğretmenlerin ve eski sınıf öğretmenlerine de sorularak iletişimi iyi olan; bir derdi olduğunda paylaşabilecekleri isimler istendi. Ayrıca her sınıfa bu özelliklere uygun isimler sorularak bütün öğrencilerinde fikirleri alınarak seçilmiştir. Sabahçı ve öğlenci öğrencilerden 13er kişi toplam 26 kişi belirlenmiştir.
Akran Danışmanlığı Eğitim Programı ve Akran Danışmanların Belirlenmesi
10 hafta olmak üzere en az 30 saatlik bir eğitim verilecektir. Eğitimde başarılı olanlar akran danışmanı ilan edilecektir.
1. Hafta
Tanışma-iletişim becerileri
2. Hafta
Yardım etme ve yardım ilişkisini anlama
3. 4. 5. Haftalar
Psikolojik danışma kuramları
Temel beceriler (dinleme; teşvik etme; soru sorma; içerik yansıtma; duygu yansıtma; özetleme)
6. ve 7. Haftalar
Temel beceriler (dinleme; teşvik etme; soru sorma; içerik yansıtma; duygu yansıtma; özetleme); ileri düzey beceriler (kendini açma; yüzleştirme
8. Hafta
• Problem çözme
• Çatışma çözme
• Öfke ile başetme
9. Hafta
• Ergenlik ve gelişimsel özellikler
• Sözleşme
• Akran danışmanlığı etik ilke ve kurallar
• Hangi durumlarda kimlere yönlendirilecek
10. Hafta
• Uygulama ve değerlendirme
• Pano; broşür; duyurular vb.
Akran Danışmanlığı Program Koordinatörü Tarafından Süpervizyon Verilmesi
Program okul psikolojik danışmanı koordinatörlüğü tarafından 10 güne bir toplantı yapılarak süpervizyon eşliğinde program 4 yıl boyunca okulda yürütülecektir.