Çocuklarda Davranış Bozukluğu
Davranış bozuklukları; çocuğun çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı; iç çatışmalarını davranışlarına aktarması sonucu ortaya çıkar. Hırçınlık; sinirlilik; saldırganlık; inatçılık; yalan söyleme; çalma; küfür gibi davranışlar davranış bozukluklarına girer.
Davranış bozukluğunun ortaya çıkma nedenlerini genel olarak üçe ayırabiliriz:
Engellenme: Çocuk; yetişkinler tarafından sürekli engelleniyor; yapmak istediklerine izin verilmiyorsa çocukta hırçınlık ve davranış bozukluğu ortaya çıkabilir.
Çocuğun ihtiyaçlarının giderilememesi: İhtiyaçlar giderilemediğinde sadece çocuklarda değil; yetişkinlerde bile gerginlik ve hırçınlık görülür. Aç bir kişi karnını doyuramadığında hırçınlaşır. Uykusu gelip uyuyamadığında huzursuzlanır. İhtiyaçlar sadece yeme; içme; uyuma gibi fiziksel ihtiyaçlar değildir. Aynı zamanda duygusal ihtiyaçlar da vardır. Bunlar sevgi; ilgi; iletişim; değer ve kabul görme gibi ihtiyaçlardır. Duygusal ihtiyaçlar doyurulmadığında davranış bozukluğu ortaya çıkar.
Kendini ifade edememek: Kendini sağlıklı bir şekilde ifade edemeyen; anlaşılmadığını düşünen çocuklarda davranış bozukluğu görülebilir.
Davranış Bozukluğu İle Çocuk Neyi Amaçlar?
1. Dikkat Çekmek
Her çocuk tıpkı yetişkinler gibi onaylanmak; değer görmek ve takdir edilmek ister. Hatta bu istek; yetişkinlere nazaran çocuklarda çok daha fazladır. Çocuğun bu isteği; onun beklenti düzeyini karşılamayacak kadar yetersiz olduğunda davranış bozukluğu ortaya çıkar. Bu şekilde çocuk olumsuz bir yolla da olsa çevresindeki kişilerin dikkatini çekmeyi başarır.
2. İntikam Alma İsteği
Kendisine yapılan muameleden; söylenen sözlerden; takınılan tutum ve geliştirilen disiplin anlayışından hoşnut olmayan çocuk; başa çıkma gücü yetersiz olduğundan dolayı; yetişkinlerden veya yaşıtlardan intikam alma isteği sonucunda davranış bozukluğu ortaya çıkar.
Davranış Bozukluğu Türleri Nelerdir?
1. Yalan Söyleme
Yalan söyleme; beş yaşına kadar olan çocuklarda sorun olarak görülmez. 5 yaş altındaki çocuklarda gerçekle hayal arasındaki kavram farklılığı netleşmemiştir. Çocuk hayal ettiği; düşündüğü bir şeyi gerçek olarak algılayabilir. Bu nedenle gerçek olmayan şeyleri gerçekmiş gibi anlatabilir. Böyle bir durumda çocuğu suçlamak ve etiketlemek yanlış olur.
5 yaş üstündeki çocuklarda görülmesi durumunda; öncelikle nedenleri araştırılmalıdır. Çocuğun yalan söylemesinin ardındaki neden ortaya çıkarılmalı ve ona göre davranılmalıdır.
2. Başkasına Ait Eşyaları İzinsiz Alma
Mülkiyet kavramını anlayan bir çocuğun başkasına ait eşyaları izinsiz alması bir davranış bozukluğu türüdür. Ailenin çocuğa mülkiyet kavramını yeterince anlatamaması veya çocuğun gerekli ihtiyaçlarının karşılanamaması durumunda ortaya çıkabilir.
Böyle bir durumla karşılaşan ailenin yapması gereken şey; çocuğun bu davranışının ardındaki faktörü bulup gereken tedbirleri almaya çalışmasıdır.
3. Kendine veya Başkasına Fiziksel Olarak Zarar Verme
Çocuklar arasında ara sıra görülen itişmeler; kavgalar davranış bozukluğu grubunda yer almaz. Çocukların ara sıra bu tür davranışlar sergilemesi doğaldır ve olmalıdır. Aksine bu tür davranışlar hiç olmadığında çocukla ilgili psikolojik bir sorun olabileceği akla gelmelidir.
Kendine veya başkasına fiziksel şiddet uygulamanın davranış bozukluğu düzeyinde ele alınabilmesi için çocuğun davranışlarının sürekli devam etmesi ve genel psikolojik durumunun gergin; agresif ve hırçın olması gerekir.
Bu durumda öncelikle ailenin çocuğu suçlamak veya cezalandırmak yerine kendi davranışlarını gözden geçirmesi gerekir. Sonrasında çocuğun olumsuz davranışları ile ilgili tüm pekiştireçleri ortadan kaldırması ve gerekiyorsa bir uzman desteği alması da yapılması gerekenler arasındadır.
4. Parmak Emme
Yeni doğan bebeklerde emme refleksi oldukça güçlüdür. Annesinin memesini emerek beslenme ihtiyacını gideren bebek; aynı zamanda bu refleksinin gereğini yerine getirir.
2 veya 3 yaşına kadar emme davranışı bu refleks dolayısıyla devam edebilir. Bu normal bir durumdur. Ancak 4-5 yaştan sonra devam ediyorsa; bir sorunun varlığından söz edebiliriz.
Tırnak yeme; alt ıslatma; dışkı kaçırma davranışları da psikolojik sebeplere bağlı olarak gelişen diğer davranış bozukluklarıdır.
Aile Ne Yapmalı?
Öncelikle çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçları giderilmelidir. Özellikle sevgi ihtiyacı duygusal ihtiyaçlar arasında önceliklidir.
Çocuk ile kaliteli zaman geçirmek gerekir. Çocukla iletişim kurarak; oyunlar oynayarak değerlendirilen zamanlar kaliteli zamanlardır.
Çocuğu azarlamadan; suçlamadan; sözünü kesmeden dinleyebilmek önemlidir. Kendisini ifade etmesine izin vermek gerekir.
Olumsuz davranışları ortaya çıkınca öncelikle davranışın sakıncaları anlatılmalı ve doğru davranışın nasıl olması gerektiği ifade edilmelidir.
Sorunlar devam ediyorsa uzmandan destek almak gerekir.
Davranış bozukluğunun ortaya çıkma nedenlerini genel olarak üçe ayırabiliriz:
Engellenme: Çocuk; yetişkinler tarafından sürekli engelleniyor; yapmak istediklerine izin verilmiyorsa çocukta hırçınlık ve davranış bozukluğu ortaya çıkabilir.
Çocuğun ihtiyaçlarının giderilememesi: İhtiyaçlar giderilemediğinde sadece çocuklarda değil; yetişkinlerde bile gerginlik ve hırçınlık görülür. Aç bir kişi karnını doyuramadığında hırçınlaşır. Uykusu gelip uyuyamadığında huzursuzlanır. İhtiyaçlar sadece yeme; içme; uyuma gibi fiziksel ihtiyaçlar değildir. Aynı zamanda duygusal ihtiyaçlar da vardır. Bunlar sevgi; ilgi; iletişim; değer ve kabul görme gibi ihtiyaçlardır. Duygusal ihtiyaçlar doyurulmadığında davranış bozukluğu ortaya çıkar.
Kendini ifade edememek: Kendini sağlıklı bir şekilde ifade edemeyen; anlaşılmadığını düşünen çocuklarda davranış bozukluğu görülebilir.
Davranış Bozukluğu İle Çocuk Neyi Amaçlar?
1. Dikkat Çekmek
Her çocuk tıpkı yetişkinler gibi onaylanmak; değer görmek ve takdir edilmek ister. Hatta bu istek; yetişkinlere nazaran çocuklarda çok daha fazladır. Çocuğun bu isteği; onun beklenti düzeyini karşılamayacak kadar yetersiz olduğunda davranış bozukluğu ortaya çıkar. Bu şekilde çocuk olumsuz bir yolla da olsa çevresindeki kişilerin dikkatini çekmeyi başarır.
2. İntikam Alma İsteği
Kendisine yapılan muameleden; söylenen sözlerden; takınılan tutum ve geliştirilen disiplin anlayışından hoşnut olmayan çocuk; başa çıkma gücü yetersiz olduğundan dolayı; yetişkinlerden veya yaşıtlardan intikam alma isteği sonucunda davranış bozukluğu ortaya çıkar.
Davranış Bozukluğu Türleri Nelerdir?
1. Yalan Söyleme
Yalan söyleme; beş yaşına kadar olan çocuklarda sorun olarak görülmez. 5 yaş altındaki çocuklarda gerçekle hayal arasındaki kavram farklılığı netleşmemiştir. Çocuk hayal ettiği; düşündüğü bir şeyi gerçek olarak algılayabilir. Bu nedenle gerçek olmayan şeyleri gerçekmiş gibi anlatabilir. Böyle bir durumda çocuğu suçlamak ve etiketlemek yanlış olur.
5 yaş üstündeki çocuklarda görülmesi durumunda; öncelikle nedenleri araştırılmalıdır. Çocuğun yalan söylemesinin ardındaki neden ortaya çıkarılmalı ve ona göre davranılmalıdır.
2. Başkasına Ait Eşyaları İzinsiz Alma
Mülkiyet kavramını anlayan bir çocuğun başkasına ait eşyaları izinsiz alması bir davranış bozukluğu türüdür. Ailenin çocuğa mülkiyet kavramını yeterince anlatamaması veya çocuğun gerekli ihtiyaçlarının karşılanamaması durumunda ortaya çıkabilir.
Böyle bir durumla karşılaşan ailenin yapması gereken şey; çocuğun bu davranışının ardındaki faktörü bulup gereken tedbirleri almaya çalışmasıdır.
3. Kendine veya Başkasına Fiziksel Olarak Zarar Verme
Çocuklar arasında ara sıra görülen itişmeler; kavgalar davranış bozukluğu grubunda yer almaz. Çocukların ara sıra bu tür davranışlar sergilemesi doğaldır ve olmalıdır. Aksine bu tür davranışlar hiç olmadığında çocukla ilgili psikolojik bir sorun olabileceği akla gelmelidir.
Kendine veya başkasına fiziksel şiddet uygulamanın davranış bozukluğu düzeyinde ele alınabilmesi için çocuğun davranışlarının sürekli devam etmesi ve genel psikolojik durumunun gergin; agresif ve hırçın olması gerekir.
Bu durumda öncelikle ailenin çocuğu suçlamak veya cezalandırmak yerine kendi davranışlarını gözden geçirmesi gerekir. Sonrasında çocuğun olumsuz davranışları ile ilgili tüm pekiştireçleri ortadan kaldırması ve gerekiyorsa bir uzman desteği alması da yapılması gerekenler arasındadır.
4. Parmak Emme
Yeni doğan bebeklerde emme refleksi oldukça güçlüdür. Annesinin memesini emerek beslenme ihtiyacını gideren bebek; aynı zamanda bu refleksinin gereğini yerine getirir.
2 veya 3 yaşına kadar emme davranışı bu refleks dolayısıyla devam edebilir. Bu normal bir durumdur. Ancak 4-5 yaştan sonra devam ediyorsa; bir sorunun varlığından söz edebiliriz.
Tırnak yeme; alt ıslatma; dışkı kaçırma davranışları da psikolojik sebeplere bağlı olarak gelişen diğer davranış bozukluklarıdır.
Aile Ne Yapmalı?
Öncelikle çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçları giderilmelidir. Özellikle sevgi ihtiyacı duygusal ihtiyaçlar arasında önceliklidir.
Çocuk ile kaliteli zaman geçirmek gerekir. Çocukla iletişim kurarak; oyunlar oynayarak değerlendirilen zamanlar kaliteli zamanlardır.
Çocuğu azarlamadan; suçlamadan; sözünü kesmeden dinleyebilmek önemlidir. Kendisini ifade etmesine izin vermek gerekir.
Olumsuz davranışları ortaya çıkınca öncelikle davranışın sakıncaları anlatılmalı ve doğru davranışın nasıl olması gerektiği ifade edilmelidir.
Sorunlar devam ediyorsa uzmandan destek almak gerekir.