Doğum Sırasının ve Ailenin Sosyoekonomik Düzeyinin Başarıya Etkisi
Başarı kavramı; başarıya ulaşma yolları ve başarıyı etkileyen faktörler tarih boyunca araştırılmış; irdelenmiş ve tartışılmıştır. Yapılan araştırmalar başarının bireylere; toplumlara ve kültürlere göre farklılık gösterdiğini; başarı kriterinin ne olduğuyla ilgili belirli bir standardın olmadığını ortaya koymuştur. Kısaca belirtmek gerekirse başarı kişinin belirli bir konuda varmak istediği hedefe ulaşmasıdır. Bu; bütün insanların özünde ihtiyaç duyduğu kendini gerçekleştirme durumunun bir aşamasıdır.
Kişinin hayatta başarılı olmasının en önemli koşullarından birisi de akademik başarıdır. Akademik hayatta elde edilen başarı ve dolayısıyla elde edilen diploma toplumda kişinin başarılı olarak kabul edilmesi için oldukça önemli bir kıstastır. Akademik başarıya etki eden faktörler birçok araştırmacı tarafından incelenmiş ve başarıyı arttırmaya yönelik bir çok öneri ortaya konulmuştur.
Doğum sırasının kişinin akademik başarısı üzerindeki etkisi de son yüzyılda araştırmacılar tarafından incelenen bir konudur. Kişinin kardeşleri arasında dünyaya geliş sırasını ifade eden bir kavram olan doğum sırası ve bunun başarı üzerindeki etkisi ilk olarak Alfred Adler tarafından araştırılmıştır. Adler (1920) kişinin doğum sırası ve akademik başarısı arasındaki ilişkiyi cinsiyet ve ailenin büyüklüğü gibi faktörleri dahil ederek incelemiştir. Bu çalışmaya göre; bir ailede ilk doğan çocuk zihinsel ya da bedensel engelliyse; psikolojik doğum sırası devreye girer. İkinci çocuk ilk çocuk rolünü üstlenmek zorunda kalır (Schulman ve Mosak; 1977).
Ülkemizde ise bu konudaki araştırmalar oldukça sınırlıdır. Doğum sırası konusunda ilk yapılan araştırma Kağıtçıbaşı (1979) tarafından Türkiye’deki değişik sosyoekonomik gruplara mensup; büyük bir ilkokul öğrencisi örneklemi üzerinde yapılmış ve çocukların okul başarıları üzerinde ailelerin sosyoekonomik özelliklerinin etkili olduğu sonucuna varılmıştır. ( Ay; 2014)
Bu çalışmanın amacı bir lisede çalışan öğretmenlerin ailedeki doğum sırası ve akademik hayatlarındaki başarıyı; anne babanın eğitim düzeyi ve mesleği gibi bazı değişkenler dikkate alınarak istatistik yöntemler aracılığıyla araştırmaktır. Araştırma sürecinde bağımlı değişkenler olarak katılımcıların MEB’e atanma KPSS puanı; ALES puanı; AGNO(üniversite mezuniyet) puanı; varsa yabancı dil YDS puanına bakılacaktır. Çalışma süresince ilgili literatür taraması; istatistiksel analiz; sonuçlar ve tartışmalara yer verilecektir.
Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde doğum sırası kavramı ve onun üzerine etki eden faktörler; ailenin sosyoekonomik yapısı türleri açıklanmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde; literatür taramasına yer verilmiştir. Doğum sırası hakkında başlıca teoriler açıklanmış ve ardından doğum sırası ile ilgili geçmişten günümüze kadar özellikle yurtdışında yapılan çalışmalar irdelenmiştir. Ayrıca çalışmanın temel bağımsız değişkeni olan doğum sırası ve ailenin sosyoekonomik düzeyi ile bağımlı değişken olan akademik başarı(AGNO; KPSS; ALES notu) açıklanmıştır.
Bu çalışmanın son bölümünde ise; Regresyon; Korelasyon ve iki yönlü varyans analizleri uygulanarak ortaya konulan sonuçlar incelenmiştir. Doğum sırası ve ailenin sosyoekonomik düzeyi ile akademik başarı arasında ilişki olup olmadığı tablolar yardımıyla açıklanmıştır. Korelasyon analizi yardımıyla başarı ile ilişkili faktörler incelenmiştir.
GENEL DEĞERLENDİRME ve SONUÇ
Bu çalışmanın amacı kişilerin ailedeki doğum sırasının akademik başarılarına etki edip etmediğini araştırmaktır. İstanbul ili Çekmeköy ilçesindeki bir meslek lisesindeki öğretmenler üzerinde veri toplama yöntemiyle yapılan bu araştırmada eğitim düzeyi; ebeveyn eğitim düzeyi; ebeveyn mesleği; kardeş sayısı; doğum sırası değişkenlerinin öğretmenlerin başarılarını etkileyip etkilemediğini öğrenmek üzere AGNO (ağırlıklı genel not ortalaması) KPSS ve ALES puanları ortalamaları başarı kriteri olarak temel alınmıştır.
Toplanan veriler SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) istatistik programı kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistik (Descriptive Analysis) ANOVA ( Analysis of Variance) ; ve Korelasyon analizi yapılmıştır.
Yapılan descriptive analysis sonuçlarına göre Oğlak burcundan olan kişilerin diğer burçlara oranla daha yüksek bir akademik başarı gösterdiği gözlenmiştir. Cinsiyete göre bakıldığında ALES ve AGNO puanı kadınlarda daha yüksekken KPSS puanında erkekler daha başarılıdır. Medeni duruma göre yapılan analizlerde bekar katılımcılar evli olan katılımcılardan daha başarılıdır. Eğitim durumuna bakıldığında ise AGNO puanına master mezunu kişiler daha başarılı iken ALES puanına göre üniversite mezunu kişiler daha başarılıdır.
ANOVA analizi sonuçlarına bakıldığında annesi lise mezunu olan kişiler AGNO açısından daha başarılı olurken annesi üniversite mezunu olan kişiler KPSS alanında ve ortaokul mezunu olanlar ALES alanında daha başarılıdır. Baba eğitim düzeyi ve akademik başarı arasındaki ilişki incelendiğinde babası lise mezunu olan kişiler AGNO açısından daha başarılı olurken üniversite mezunu olan kişiler alanında ve ortaokul mezunu olanlar ALES alanında daha başarılıdır. Buna göre anne baba eğitim düzeyi yükseldikçe kişilerin okuldaki başarısı artmış ve mezuniyet puanları olumlu yönde etkilenmiştir. Anne baba eğitim düzeyinin ALES puanı üzerinde herhangi bir olumlu etkisi gözlenmemiştir.
Katılımcıların kardeş sayıları ve başarıları arasındaki ilişki incelendiğinde kardeş sayısı 5 olan katılımcılar KPSS; ALES alanında daha başarılı iken; 4 olan katılımcılar AGNO puanı alanında daha başarılıdır. Buna göre kardeş sayısının artması katılımcıların başarısında olumlu etki yaratmıştır.
Son olarak doğum sırası ve başarı arasındaki ilişki incelendiğinde farklı doğum sıraları farklı alanlarda başarıyı etkilemiştir. Buna göre ailede ilk doğan çocuk mezuniyet notu AGNO açısından daha başarılı iken ailede 4. Ve 5. Sırada doğan çocuklar ALES ve KPSS puanlarında daha yüksek başarı göstermişlerdir.
Yaptığımız araştırmayla elde edilen korelasyon ve varyans analizi sonuçlarına göre ebeveyn eğitim durumlarının öğrencilerin okuldaki başarılarıyla pozitif yönde ilişkisi tespit edilirken diğer alanlardaki başarı ile herhangi bir pozitif yada negatif yönde etkisi tespit edilememiştir. Katılımcıların ailedeki doğum sırası azaldıkça okuldaki akademik başarısı artarken doğum sırası arttıkça ALES ve KPSS alanında başarısının da arttığı gözlenmiştir.
KAYNAKÇA
Joseph T. D. (2009) Influence of Family Size and Family Birth Order o Academic Performance of Adolescents in Higher Institution. Pakistan Journal of Social Science. University of Ado- Ekiti; Nijerya
Fergusson D.& Horwood L.& Boden J.(2006) Birth Order and Educational Achievement in Adolescence and Young Adulthood. Australian Journal of Education. Christchurch School of Medicine; Yeni Zelanda
Bonesronning H.& Massih S. (2007) Birth Order Effects on Young Students’ Academic Achievement. The Journal of Socio-Economics. Department of Economics; Dragvoll; Norwegian University of Science and Technology & Department of Economics; University of Uppsala; İsveç
Ay; M. (2014) Doğum Sırası ve Başarı Arasındaki İlişki: Bir Alan Araştırması; Yüksek Lisans Tezi; İstanbul Üniversitesi; İstanbul
Kişinin hayatta başarılı olmasının en önemli koşullarından birisi de akademik başarıdır. Akademik hayatta elde edilen başarı ve dolayısıyla elde edilen diploma toplumda kişinin başarılı olarak kabul edilmesi için oldukça önemli bir kıstastır. Akademik başarıya etki eden faktörler birçok araştırmacı tarafından incelenmiş ve başarıyı arttırmaya yönelik bir çok öneri ortaya konulmuştur.
Doğum sırasının kişinin akademik başarısı üzerindeki etkisi de son yüzyılda araştırmacılar tarafından incelenen bir konudur. Kişinin kardeşleri arasında dünyaya geliş sırasını ifade eden bir kavram olan doğum sırası ve bunun başarı üzerindeki etkisi ilk olarak Alfred Adler tarafından araştırılmıştır. Adler (1920) kişinin doğum sırası ve akademik başarısı arasındaki ilişkiyi cinsiyet ve ailenin büyüklüğü gibi faktörleri dahil ederek incelemiştir. Bu çalışmaya göre; bir ailede ilk doğan çocuk zihinsel ya da bedensel engelliyse; psikolojik doğum sırası devreye girer. İkinci çocuk ilk çocuk rolünü üstlenmek zorunda kalır (Schulman ve Mosak; 1977).
Ülkemizde ise bu konudaki araştırmalar oldukça sınırlıdır. Doğum sırası konusunda ilk yapılan araştırma Kağıtçıbaşı (1979) tarafından Türkiye’deki değişik sosyoekonomik gruplara mensup; büyük bir ilkokul öğrencisi örneklemi üzerinde yapılmış ve çocukların okul başarıları üzerinde ailelerin sosyoekonomik özelliklerinin etkili olduğu sonucuna varılmıştır. ( Ay; 2014)
Bu çalışmanın amacı bir lisede çalışan öğretmenlerin ailedeki doğum sırası ve akademik hayatlarındaki başarıyı; anne babanın eğitim düzeyi ve mesleği gibi bazı değişkenler dikkate alınarak istatistik yöntemler aracılığıyla araştırmaktır. Araştırma sürecinde bağımlı değişkenler olarak katılımcıların MEB’e atanma KPSS puanı; ALES puanı; AGNO(üniversite mezuniyet) puanı; varsa yabancı dil YDS puanına bakılacaktır. Çalışma süresince ilgili literatür taraması; istatistiksel analiz; sonuçlar ve tartışmalara yer verilecektir.
Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde doğum sırası kavramı ve onun üzerine etki eden faktörler; ailenin sosyoekonomik yapısı türleri açıklanmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde; literatür taramasına yer verilmiştir. Doğum sırası hakkında başlıca teoriler açıklanmış ve ardından doğum sırası ile ilgili geçmişten günümüze kadar özellikle yurtdışında yapılan çalışmalar irdelenmiştir. Ayrıca çalışmanın temel bağımsız değişkeni olan doğum sırası ve ailenin sosyoekonomik düzeyi ile bağımlı değişken olan akademik başarı(AGNO; KPSS; ALES notu) açıklanmıştır.
Bu çalışmanın son bölümünde ise; Regresyon; Korelasyon ve iki yönlü varyans analizleri uygulanarak ortaya konulan sonuçlar incelenmiştir. Doğum sırası ve ailenin sosyoekonomik düzeyi ile akademik başarı arasında ilişki olup olmadığı tablolar yardımıyla açıklanmıştır. Korelasyon analizi yardımıyla başarı ile ilişkili faktörler incelenmiştir.
GENEL DEĞERLENDİRME ve SONUÇ
Bu çalışmanın amacı kişilerin ailedeki doğum sırasının akademik başarılarına etki edip etmediğini araştırmaktır. İstanbul ili Çekmeköy ilçesindeki bir meslek lisesindeki öğretmenler üzerinde veri toplama yöntemiyle yapılan bu araştırmada eğitim düzeyi; ebeveyn eğitim düzeyi; ebeveyn mesleği; kardeş sayısı; doğum sırası değişkenlerinin öğretmenlerin başarılarını etkileyip etkilemediğini öğrenmek üzere AGNO (ağırlıklı genel not ortalaması) KPSS ve ALES puanları ortalamaları başarı kriteri olarak temel alınmıştır.
Toplanan veriler SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) istatistik programı kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistik (Descriptive Analysis) ANOVA ( Analysis of Variance) ; ve Korelasyon analizi yapılmıştır.
Yapılan descriptive analysis sonuçlarına göre Oğlak burcundan olan kişilerin diğer burçlara oranla daha yüksek bir akademik başarı gösterdiği gözlenmiştir. Cinsiyete göre bakıldığında ALES ve AGNO puanı kadınlarda daha yüksekken KPSS puanında erkekler daha başarılıdır. Medeni duruma göre yapılan analizlerde bekar katılımcılar evli olan katılımcılardan daha başarılıdır. Eğitim durumuna bakıldığında ise AGNO puanına master mezunu kişiler daha başarılı iken ALES puanına göre üniversite mezunu kişiler daha başarılıdır.
ANOVA analizi sonuçlarına bakıldığında annesi lise mezunu olan kişiler AGNO açısından daha başarılı olurken annesi üniversite mezunu olan kişiler KPSS alanında ve ortaokul mezunu olanlar ALES alanında daha başarılıdır. Baba eğitim düzeyi ve akademik başarı arasındaki ilişki incelendiğinde babası lise mezunu olan kişiler AGNO açısından daha başarılı olurken üniversite mezunu olan kişiler alanında ve ortaokul mezunu olanlar ALES alanında daha başarılıdır. Buna göre anne baba eğitim düzeyi yükseldikçe kişilerin okuldaki başarısı artmış ve mezuniyet puanları olumlu yönde etkilenmiştir. Anne baba eğitim düzeyinin ALES puanı üzerinde herhangi bir olumlu etkisi gözlenmemiştir.
Katılımcıların kardeş sayıları ve başarıları arasındaki ilişki incelendiğinde kardeş sayısı 5 olan katılımcılar KPSS; ALES alanında daha başarılı iken; 4 olan katılımcılar AGNO puanı alanında daha başarılıdır. Buna göre kardeş sayısının artması katılımcıların başarısında olumlu etki yaratmıştır.
Son olarak doğum sırası ve başarı arasındaki ilişki incelendiğinde farklı doğum sıraları farklı alanlarda başarıyı etkilemiştir. Buna göre ailede ilk doğan çocuk mezuniyet notu AGNO açısından daha başarılı iken ailede 4. Ve 5. Sırada doğan çocuklar ALES ve KPSS puanlarında daha yüksek başarı göstermişlerdir.
Yaptığımız araştırmayla elde edilen korelasyon ve varyans analizi sonuçlarına göre ebeveyn eğitim durumlarının öğrencilerin okuldaki başarılarıyla pozitif yönde ilişkisi tespit edilirken diğer alanlardaki başarı ile herhangi bir pozitif yada negatif yönde etkisi tespit edilememiştir. Katılımcıların ailedeki doğum sırası azaldıkça okuldaki akademik başarısı artarken doğum sırası arttıkça ALES ve KPSS alanında başarısının da arttığı gözlenmiştir.
KAYNAKÇA
Joseph T. D. (2009) Influence of Family Size and Family Birth Order o Academic Performance of Adolescents in Higher Institution. Pakistan Journal of Social Science. University of Ado- Ekiti; Nijerya
Fergusson D.& Horwood L.& Boden J.(2006) Birth Order and Educational Achievement in Adolescence and Young Adulthood. Australian Journal of Education. Christchurch School of Medicine; Yeni Zelanda
Bonesronning H.& Massih S. (2007) Birth Order Effects on Young Students’ Academic Achievement. The Journal of Socio-Economics. Department of Economics; Dragvoll; Norwegian University of Science and Technology & Department of Economics; University of Uppsala; İsveç
Ay; M. (2014) Doğum Sırası ve Başarı Arasındaki İlişki: Bir Alan Araştırması; Yüksek Lisans Tezi; İstanbul Üniversitesi; İstanbul