İlişki Bağımlılıkları
Bir insanın başka bir insana onsuz olamam veya onsuz ne yaparım diye düşünecek ölçüde derinden hissettiği bağlılığa "ilişki bağımlılığı" diyoruz.İlişki bağımlılıkları çoğunlukla kadın-erkek;baba-evlat;anne-evlat;kardeşler arası ve arkadaş bağımlılığı şeklinde karşımıza çıkar.Bunlardan en sık rastladuıklarımız ise kadın-erkek ilişkilerindeki bağımlılıklar ile anne-evlat bağımlılıklarıdır.Bu ilişki bağımlılıkları kimi ilişkilerde karşılıklı bağımlılık olarak kimi ilişkilerde ise tek taraflı ve öbür tarafı rahatsız eden bir bağımlılık olarak yaşanmaktadır.biz yaşamı dengeler kurma ve dengeleri yönetme sanatı olarak tanımlarız.Bu anlamda eksikler yoksunluk yarattıkları için;fazlalar ise bezginlik oluşturdukları için dengeleri bozarlar ve normalin dışında değerlendirirlirler.
Anne-evlat bağımlılıkları çoğunlukla karşımıza karşılıklı bir bağımlılık olarak çıkmakta ve bu sorunun halli için her iki tarafı da dengelemeye ihtiyaç bulunmaktadır.Çocuklar annelerinin elinde büyürler.Bu nedenle anneler ve evlatları arasındaki paylaşımlar doğrusu bu tür bağımlılıklara doğası gereği yatkındır.Bir de toplumumuzda bilgilerden çok duygular üzerinden yaşam yönetildiğinden anne evlat arasındaki yoğun duygusal bütünleşme zaman içerisinde bu tür bağımlılıklara da yol açabilmektedir.Aslında annelerin;babaların evlatlarını yetiştirir iken duyguları kadar bilimi de kullanması ve asıl amacın çocuğu kendi ayaklarının üzerinde durabilecek bir insan olarak yetiştirip hayata hazırlamak olduğunu bilmeleri;buna göre davranmaları gerekir.Ancak insanların evlenir iken de evlat yetişriri iken de ellerinde çoğunlukla bir yönetem olmuyor ve iş genelde maalesef duygulara kalıyor.İş duygulara kalınca da karşılıklı yoğun bütünleşme zamanla bir bağımlılık yaratarak ilişki bağımlılığına yol açıyor.
Diğer yaygın olan ilişki bağımlılığını kadın-erkek ilişkilerinde yaşıyoruz.Bu temelleri flört döneminde atılan;devamı gelip evliliğe ulaştığında ise eşler arası bağımlılığa da dönüşen bir sorundur.Çoğunlukla kadın-erkek ilişkilerinde ratsladığımız ilişki bağımlılıkları tek taraflıdır ve diğer taraf bu bağımlılık ilişkisinden yorulmakta ve sıkılmaktadır.Zaten ilişkinin doğru bir ilişki olabilmesi için bağlılığa ihtiyaç vardır ama bağımlılık bir aşırılıktır ve beraberinde normal olmayan davranışlar getirecektir.Bu nedenle aslında iyi niyet ve duygularla kurulsa bile ilişki bağımlılıklarının bağımlılık yaşanan tarafı yorduğu bir gerçektir.Kaldı ki kadınerkek ilişkileri tarafların birbirlerini duygusal ve moral olarak doğru besledikleri takdirde amacına hizmet eder.taraflardan birsinde ötekine karşı bir bağımlılığın oluşması ilişkide bir taraf diğer taraftan beslenir iken öbür tarafın ilişkiden yeterince beslenememesi sonucunu doğurur.Böylesi ilişkiler ya yorucudur ya da uzun soluklu değildir.Kadın erkek ilişkilerindeki ilişki bağımlılıkları genelinde özgüven eksikliği olan;obsesif ve asosyal kişiliklerde görülmektedir.Çünkü böylesi kişilikler kaybettiklerinin yerine yenisini koymakta zorlanacaklarını düşünürler ve kaybetme korkusu üzerinden partnerlerine bir bağımlılık geliştirirler.tekrara etmekte fayda görüyorum ki bir ilişkide yaşanan karşılıklı bağlılığa hiç bir itirazımız yok.Ancak iş bağlılıktan çıkmış bağımlılığa dönüşmüşse ortada o ilişkinin sağlıklı yürümesini önleyebilecek bir sorun tehdidi oluşmuş demektir.İlişki bağımlılıkları aslında arka planında başka psikolojik bozuklukların bulunduğu sorunlardır.Bu nedenle bu sorunu yaşayan insanlar kesinlikle kendi aramızda çözeriz gibi bir anlayışla hareket etmesinler;zaman kaybetmesinler ve mutlaka bir profosyonel destek alsınlar.Çünkü bağımlılık üzerinden yürüyen bir ilişki bir tarafın diğer tarafı duygusal yönden çok yorabileceği açmazlara sahiptir.Bazı dengelenmemeişlikler nedeniyle ortaya çıkmaktadır ve bunlar halledilmediği sürece o çiftin ilişkisinin sağlıklı olduğu veya olcabileceği düşünülemez.
kardeş bağımlılıkları nispeten daha az görülen bağımlılıklar olup arka planında asosyal kişilik yapısının olduğu;arkadaş edinemediği için her şeyi kardeşiyle paylaşmaya yönelmenin sonucunda ortaya çıkan bir ilişki bağımlılığıdır.İki kardeşin bir ömür bir arada yaşayacağı düşünülemeyeceğine göre bu bağımlılık da sarsıcı sonuçlar doğurabilecek bir sorundur.Özellikle sosyal gelişmini tamamlamamaış insanlarada daha çok görüldüğü dikkate alınmalı ve bu tür bağımlılıklarda da gelişimi süreci tamamlanmadan psikolij destek alınmalıdır.
Arkadaş bağımlılıkları genelde tek çocuklarda gördüğümüz bir ilişki bağımlılığı türüdür.Biz psikoloıglar aslında hiç bir aileye normalde tek çocuk önermeyiz.Çünkü tek çocuk olarak büyümenin çocuk açısından da ebeveyn açısından da muhtelif zorlukları vardır.Ama çocuk eğer tek çocuk ise onu mümkün olduğunca grup faaliyetlerine;takım sporlarına yönlendirerek sosyalleşmesi ve aile dışı ilişkileri küçük yaşlardan itibaren öğrenmesini sağlamalıyız.Bunlar olmadı da bir şekilde çocukta aile bağımlılığı;anne bağımlılığı veya arkadaş bağımlılığı ortaya çıktıysa bu sorunun bir gün geçer diye pek üzerine yatmamalı;ergenlikten önce bir psikolojikdestek almasını sağlayarak çözümüne yönelmeliyiz.
Peki ilişki bağımlılıkları ne gibi sorunlar doğurur..?Şunu bilmeliyiz ki ilişki bağımlılığı yaşayan insanlar bazı konulardaki gelişimlerini tamamlayamadıkları için bu sorunları yaşamaktadır.hatta ilişki bağımlılığını ilişkiyi yürüten her iki tarafın da yaşadığı durumlarda katmerli bir ilişki bağımlılığı söz konusudur.Ancak pratikte tek yönlü ilişki bağımlılığına daha sık rastladığımızı da açıkça ifade etmeliyim.İlişki bağımlılığı yaşanan ilişkilerde en önemli zorluk bağımlılık hisseden tarafın diğer taraftan çok şey istemesi;alınganlığı;kıskançlığı;özgüvensizliği gibi partnerini yoran yansıtmaları vardır.Bu yansıtmalar zamanla diğer taraf açısından ilişkinin bir yük algılanmasına;kendisinin bu ilişkiden yeterince beslenmediğini düşünmesine yol açar.Bu gerçek ilişkinin ya zamanla sürüp sürmemesinin sorgulanmasını ya da sürerse de sorunlu ve yorucu bir biçimde sürmesine sebep olur.Böylesi ilişkilerden her iki tarafın ila nihaye memnun olacağı sonuçlar beklemek olanaksızıdr.Üstelik ilişki bağımlılığı yaşayan insanlar bir ilişkileri bitse bile bu bağımlılığa yol açan sorunlarını çözmediği sürece kuracakları başka ilişkilerde de ilişki bağımlılığını yaşayacaklardır.Çünkü bu insanlarda sevmek bile sevilesi bir insanı sevmek olarak değil;kendisinin ihtiyacı olduğu için bir insanı sevmek şeklinde gerçekleşebilmektedir.Bu nedenlerledir ki hem bireysel hem de ilişkisel anlamda bir sorunluluk göstergesi olan ilişki bağımlılıkları mutlaka zamanında destek alınarak çözülmesi gerekn bir psikolojik sorundur.Dikkatinizi çekmek isterim ki bir sorundur ve yardımalındığında çözülmektedir.Ancak uzun dönem yardım alınmayan psikolojik sorunların bilahere yaratacağı kilitlenmelerin psikolojik hastalıklara yol açacağı da dikkate alınmalıdır.
Unutmayalım ki ilişki bağımlılıkları bir yandan arka planında başka psikolojik sorunlar yattığından önemli bir sorundur;öbür yandan da bağımlı olunan ilişkiyi sağlıksızlaştırması yönüyle önemli bir sorundur.Bu sorunlara sahip insanlarla biz psikologlar genellikle de biraz zaman kaybedilmiş ve asıl gelişme dönemi geçmiş şartlarda profofsyonel ortamda karşılaşırız.Bu da iş iyice çıkmaza girmeden bir sorunu çözmek için harkete geçmediğimizi toplum olarak ortaya koyan bir başka gecikmişlik sorunudur.Ama zararın neresinden dönülürse kardır.Yukarıda açıklamaya çalıştığım tüm ilişki bağımlılıkları sağlıklı ve dengeli bir yaşamın sürdürülmesine engeldir ve mutlaka psikolojik destek almayı gerektirmektedir.Sevgiyle...
Anne-evlat bağımlılıkları çoğunlukla karşımıza karşılıklı bir bağımlılık olarak çıkmakta ve bu sorunun halli için her iki tarafı da dengelemeye ihtiyaç bulunmaktadır.Çocuklar annelerinin elinde büyürler.Bu nedenle anneler ve evlatları arasındaki paylaşımlar doğrusu bu tür bağımlılıklara doğası gereği yatkındır.Bir de toplumumuzda bilgilerden çok duygular üzerinden yaşam yönetildiğinden anne evlat arasındaki yoğun duygusal bütünleşme zaman içerisinde bu tür bağımlılıklara da yol açabilmektedir.Aslında annelerin;babaların evlatlarını yetiştirir iken duyguları kadar bilimi de kullanması ve asıl amacın çocuğu kendi ayaklarının üzerinde durabilecek bir insan olarak yetiştirip hayata hazırlamak olduğunu bilmeleri;buna göre davranmaları gerekir.Ancak insanların evlenir iken de evlat yetişriri iken de ellerinde çoğunlukla bir yönetem olmuyor ve iş genelde maalesef duygulara kalıyor.İş duygulara kalınca da karşılıklı yoğun bütünleşme zamanla bir bağımlılık yaratarak ilişki bağımlılığına yol açıyor.
Diğer yaygın olan ilişki bağımlılığını kadın-erkek ilişkilerinde yaşıyoruz.Bu temelleri flört döneminde atılan;devamı gelip evliliğe ulaştığında ise eşler arası bağımlılığa da dönüşen bir sorundur.Çoğunlukla kadın-erkek ilişkilerinde ratsladığımız ilişki bağımlılıkları tek taraflıdır ve diğer taraf bu bağımlılık ilişkisinden yorulmakta ve sıkılmaktadır.Zaten ilişkinin doğru bir ilişki olabilmesi için bağlılığa ihtiyaç vardır ama bağımlılık bir aşırılıktır ve beraberinde normal olmayan davranışlar getirecektir.Bu nedenle aslında iyi niyet ve duygularla kurulsa bile ilişki bağımlılıklarının bağımlılık yaşanan tarafı yorduğu bir gerçektir.Kaldı ki kadınerkek ilişkileri tarafların birbirlerini duygusal ve moral olarak doğru besledikleri takdirde amacına hizmet eder.taraflardan birsinde ötekine karşı bir bağımlılığın oluşması ilişkide bir taraf diğer taraftan beslenir iken öbür tarafın ilişkiden yeterince beslenememesi sonucunu doğurur.Böylesi ilişkiler ya yorucudur ya da uzun soluklu değildir.Kadın erkek ilişkilerindeki ilişki bağımlılıkları genelinde özgüven eksikliği olan;obsesif ve asosyal kişiliklerde görülmektedir.Çünkü böylesi kişilikler kaybettiklerinin yerine yenisini koymakta zorlanacaklarını düşünürler ve kaybetme korkusu üzerinden partnerlerine bir bağımlılık geliştirirler.tekrara etmekte fayda görüyorum ki bir ilişkide yaşanan karşılıklı bağlılığa hiç bir itirazımız yok.Ancak iş bağlılıktan çıkmış bağımlılığa dönüşmüşse ortada o ilişkinin sağlıklı yürümesini önleyebilecek bir sorun tehdidi oluşmuş demektir.İlişki bağımlılıkları aslında arka planında başka psikolojik bozuklukların bulunduğu sorunlardır.Bu nedenle bu sorunu yaşayan insanlar kesinlikle kendi aramızda çözeriz gibi bir anlayışla hareket etmesinler;zaman kaybetmesinler ve mutlaka bir profosyonel destek alsınlar.Çünkü bağımlılık üzerinden yürüyen bir ilişki bir tarafın diğer tarafı duygusal yönden çok yorabileceği açmazlara sahiptir.Bazı dengelenmemeişlikler nedeniyle ortaya çıkmaktadır ve bunlar halledilmediği sürece o çiftin ilişkisinin sağlıklı olduğu veya olcabileceği düşünülemez.
kardeş bağımlılıkları nispeten daha az görülen bağımlılıklar olup arka planında asosyal kişilik yapısının olduğu;arkadaş edinemediği için her şeyi kardeşiyle paylaşmaya yönelmenin sonucunda ortaya çıkan bir ilişki bağımlılığıdır.İki kardeşin bir ömür bir arada yaşayacağı düşünülemeyeceğine göre bu bağımlılık da sarsıcı sonuçlar doğurabilecek bir sorundur.Özellikle sosyal gelişmini tamamlamamaış insanlarada daha çok görüldüğü dikkate alınmalı ve bu tür bağımlılıklarda da gelişimi süreci tamamlanmadan psikolij destek alınmalıdır.
Arkadaş bağımlılıkları genelde tek çocuklarda gördüğümüz bir ilişki bağımlılığı türüdür.Biz psikoloıglar aslında hiç bir aileye normalde tek çocuk önermeyiz.Çünkü tek çocuk olarak büyümenin çocuk açısından da ebeveyn açısından da muhtelif zorlukları vardır.Ama çocuk eğer tek çocuk ise onu mümkün olduğunca grup faaliyetlerine;takım sporlarına yönlendirerek sosyalleşmesi ve aile dışı ilişkileri küçük yaşlardan itibaren öğrenmesini sağlamalıyız.Bunlar olmadı da bir şekilde çocukta aile bağımlılığı;anne bağımlılığı veya arkadaş bağımlılığı ortaya çıktıysa bu sorunun bir gün geçer diye pek üzerine yatmamalı;ergenlikten önce bir psikolojikdestek almasını sağlayarak çözümüne yönelmeliyiz.
Peki ilişki bağımlılıkları ne gibi sorunlar doğurur..?Şunu bilmeliyiz ki ilişki bağımlılığı yaşayan insanlar bazı konulardaki gelişimlerini tamamlayamadıkları için bu sorunları yaşamaktadır.hatta ilişki bağımlılığını ilişkiyi yürüten her iki tarafın da yaşadığı durumlarda katmerli bir ilişki bağımlılığı söz konusudur.Ancak pratikte tek yönlü ilişki bağımlılığına daha sık rastladığımızı da açıkça ifade etmeliyim.İlişki bağımlılığı yaşanan ilişkilerde en önemli zorluk bağımlılık hisseden tarafın diğer taraftan çok şey istemesi;alınganlığı;kıskançlığı;özgüvensizliği gibi partnerini yoran yansıtmaları vardır.Bu yansıtmalar zamanla diğer taraf açısından ilişkinin bir yük algılanmasına;kendisinin bu ilişkiden yeterince beslenmediğini düşünmesine yol açar.Bu gerçek ilişkinin ya zamanla sürüp sürmemesinin sorgulanmasını ya da sürerse de sorunlu ve yorucu bir biçimde sürmesine sebep olur.Böylesi ilişkilerden her iki tarafın ila nihaye memnun olacağı sonuçlar beklemek olanaksızıdr.Üstelik ilişki bağımlılığı yaşayan insanlar bir ilişkileri bitse bile bu bağımlılığa yol açan sorunlarını çözmediği sürece kuracakları başka ilişkilerde de ilişki bağımlılığını yaşayacaklardır.Çünkü bu insanlarda sevmek bile sevilesi bir insanı sevmek olarak değil;kendisinin ihtiyacı olduğu için bir insanı sevmek şeklinde gerçekleşebilmektedir.Bu nedenlerledir ki hem bireysel hem de ilişkisel anlamda bir sorunluluk göstergesi olan ilişki bağımlılıkları mutlaka zamanında destek alınarak çözülmesi gerekn bir psikolojik sorundur.Dikkatinizi çekmek isterim ki bir sorundur ve yardımalındığında çözülmektedir.Ancak uzun dönem yardım alınmayan psikolojik sorunların bilahere yaratacağı kilitlenmelerin psikolojik hastalıklara yol açacağı da dikkate alınmalıdır.
Unutmayalım ki ilişki bağımlılıkları bir yandan arka planında başka psikolojik sorunlar yattığından önemli bir sorundur;öbür yandan da bağımlı olunan ilişkiyi sağlıksızlaştırması yönüyle önemli bir sorundur.Bu sorunlara sahip insanlarla biz psikologlar genellikle de biraz zaman kaybedilmiş ve asıl gelişme dönemi geçmiş şartlarda profofsyonel ortamda karşılaşırız.Bu da iş iyice çıkmaza girmeden bir sorunu çözmek için harkete geçmediğimizi toplum olarak ortaya koyan bir başka gecikmişlik sorunudur.Ama zararın neresinden dönülürse kardır.Yukarıda açıklamaya çalıştığım tüm ilişki bağımlılıkları sağlıklı ve dengeli bir yaşamın sürdürülmesine engeldir ve mutlaka psikolojik destek almayı gerektirmektedir.Sevgiyle...