Şizoid Kişilik Bozukluğu ve Tedavisi
Kişilik; kişinin içgüdüleri ve ahlaki talepleri ile dışsal gerçeklikleri arasında uzlaşma sağlayabilmek için kullandığı benlikle uyumlu; sürekli ve oldukça kestirilebilir önlemler toplamıdır (Akhtar; S.2009).
Kişilik bozukluğu ise; kişiliğe temel özelliklerini veren davranış kalıplarının aşırılığı ile tanımlanır. Ya da; kişinin kültürel normlar ve beklentiler bağlamında adaptif (uyumsal) olan bir kendilik kimliği geliştirmede ve kişiler arası işlev kapasitesinde yetersizlik göstermesidir.
Şizoid kişilik bozukluğu ise; endişe verecek kadar yoğun bir nesne ilişkisi gereksinimine karşı katı bir savunma olan; toplumsal ilişkilerden geri çekilmedir.
Şizoid kişilik bozukluğunun temel özellikleri: Kendilik algıları soğukkanlı; rekabetten uzak; uyumlu ve belirgin biçimde kendine yeterlidir. Ancak yoğun sevgi gereksinimleri vardır. İnsan ilişkileri sınırlıdır. İçe kapanık; başkalarının duygularına duyarsız ve yakınlıktan korkan bir görünüm sergilerler. Şizoid dilemma nedeniyle insan ilişkilerindeki mesafe ayarları gizli bir salınım sergiler. Toplumsal uyumları değişkendir. Genellikle tek başına yürütebilecekleri meslekleri ve eğlence etkinlikleri yeğlerler. Yakın arkadaşlarının arasında canlı olabilirler. Tembel görünürler. Ancak ilgi alanlarına sıkı sıkıya bağlanabilirler. Aşk ve cinsellik alanında görünüşte oldukça kısıtlı bir hayatları vardır. Ahlak anlayışları kendilerine özgüdür. Mistisizme ve parapsikolojiye eğilimlidirler. Ahlaki konularda tutarsızlıkları vardır. Bir an özveriliyken bir anda ahlakdışı davranışlar sergileyebilirler. Bilişsel tarzları; belirsizlik; dalgınlık ve beceriksiz ifade edişler ile kıvrak bir söylem arasında değişir. İç dünyalarında düşlemleri zengindir ve kendileri hakkında düşünme alışkanlıkları gelişmişlerdir. Bütün ilişkilerini baştan itibaren güvenli bir mesafe ayarı ile süzerler. Her an tehdit ve tehlike algısı içindedirler. Nesnelerle memnuniyete giden hiçbir yol yoktur. Bu nedenle kendine yeterli olma gibi bir görünüm geliştirirler.
Görülme sıklığı % 1. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklerden biraz daha fazladır (Weissman; 1993).
Şizoid kişilik bozukluğunun tedavisinin ortalama 1-4 yıl sürdüğü söylenebilir. Bozukluğun tedavisinde düşüncenin bozulması hallerinde ilaca yönelik biyolojik tedaviler kullanılmaktadır. Kişilik bozukluklarının erken çocukluk döneminden itibaren geliştiği; genetik kökenleri olduğu; ergenlik döneminde alevlendiği dikkate alındığında; tedavisinin uzun yıllar süreceği açıktır.
Şizoid kişilik bozukluğunun psikoterapisinde; hastanın insanlardan uzaklaşma davranışları nörolojik bir bozukluk veya bir tercih olarak değil; yaşamın içinde yoğun ilişkilerden uzak kalmak ve kendini korumak için bir savunma olarak görülmektedir. Terapist; hasta ‘yaratılışının farklı olduğu‘ gibi ifadeler kullansa da aslında hastanın yakınlık kurma arzusu hatta özlemi içinde olduğunu ama bunu kabul etmekten aşırı derecede korktuğunu varsayarak hareket eder. Hastanın terapiye devam etmesi terapistle ‘özel’ bir bağ kurduğunun göstergesidir. Terapide şizoid ikilemin yorumlanması (insanlarla ilişki kurma arzusu ve insanlardan uzak durmaya yönelik davranışları) terapötik ittifak için kullanılan birincil müdahaledir.
Kişilik bozukluğu vakaları genellikle hastalık olarak görülmediği için yakın çevresi tarafından davranışlarını değiştirmesine yönelik baskı görmektedir. Üstelik davranım özelliklerini bilerek yaptıkları düşünülür. Bu durum hem hasta hem de hasta yakınları için stres vericidir ve daha farklı problemlere neden olur. Ailelerin yakınlarının hasta olduklarını kabul ettikten sonra; bu konuda çaba sarf etmeleri de tedavide önemli bir basamağı temsil etmektedir. Tedavi sürecinde ailelerin sabırlı; anlayışlı ve destekleyici olmaları önemlidir. Özellikle tedavi sürecinde sık sık uzman değiştirilmemesi ve ailelerin hekim ve psikoloğu; tedavi ekibi ile işbirliği içerisinde ortak çalışılması tedavide önemli bir basamağı teşkil etmektedir.
Kişilik bozukluğu ise; kişiliğe temel özelliklerini veren davranış kalıplarının aşırılığı ile tanımlanır. Ya da; kişinin kültürel normlar ve beklentiler bağlamında adaptif (uyumsal) olan bir kendilik kimliği geliştirmede ve kişiler arası işlev kapasitesinde yetersizlik göstermesidir.
Şizoid kişilik bozukluğu ise; endişe verecek kadar yoğun bir nesne ilişkisi gereksinimine karşı katı bir savunma olan; toplumsal ilişkilerden geri çekilmedir.
Şizoid kişilik bozukluğunun temel özellikleri: Kendilik algıları soğukkanlı; rekabetten uzak; uyumlu ve belirgin biçimde kendine yeterlidir. Ancak yoğun sevgi gereksinimleri vardır. İnsan ilişkileri sınırlıdır. İçe kapanık; başkalarının duygularına duyarsız ve yakınlıktan korkan bir görünüm sergilerler. Şizoid dilemma nedeniyle insan ilişkilerindeki mesafe ayarları gizli bir salınım sergiler. Toplumsal uyumları değişkendir. Genellikle tek başına yürütebilecekleri meslekleri ve eğlence etkinlikleri yeğlerler. Yakın arkadaşlarının arasında canlı olabilirler. Tembel görünürler. Ancak ilgi alanlarına sıkı sıkıya bağlanabilirler. Aşk ve cinsellik alanında görünüşte oldukça kısıtlı bir hayatları vardır. Ahlak anlayışları kendilerine özgüdür. Mistisizme ve parapsikolojiye eğilimlidirler. Ahlaki konularda tutarsızlıkları vardır. Bir an özveriliyken bir anda ahlakdışı davranışlar sergileyebilirler. Bilişsel tarzları; belirsizlik; dalgınlık ve beceriksiz ifade edişler ile kıvrak bir söylem arasında değişir. İç dünyalarında düşlemleri zengindir ve kendileri hakkında düşünme alışkanlıkları gelişmişlerdir. Bütün ilişkilerini baştan itibaren güvenli bir mesafe ayarı ile süzerler. Her an tehdit ve tehlike algısı içindedirler. Nesnelerle memnuniyete giden hiçbir yol yoktur. Bu nedenle kendine yeterli olma gibi bir görünüm geliştirirler.
Görülme sıklığı % 1. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklerden biraz daha fazladır (Weissman; 1993).
Şizoid kişilik bozukluğunun tedavisinin ortalama 1-4 yıl sürdüğü söylenebilir. Bozukluğun tedavisinde düşüncenin bozulması hallerinde ilaca yönelik biyolojik tedaviler kullanılmaktadır. Kişilik bozukluklarının erken çocukluk döneminden itibaren geliştiği; genetik kökenleri olduğu; ergenlik döneminde alevlendiği dikkate alındığında; tedavisinin uzun yıllar süreceği açıktır.
Şizoid kişilik bozukluğunun psikoterapisinde; hastanın insanlardan uzaklaşma davranışları nörolojik bir bozukluk veya bir tercih olarak değil; yaşamın içinde yoğun ilişkilerden uzak kalmak ve kendini korumak için bir savunma olarak görülmektedir. Terapist; hasta ‘yaratılışının farklı olduğu‘ gibi ifadeler kullansa da aslında hastanın yakınlık kurma arzusu hatta özlemi içinde olduğunu ama bunu kabul etmekten aşırı derecede korktuğunu varsayarak hareket eder. Hastanın terapiye devam etmesi terapistle ‘özel’ bir bağ kurduğunun göstergesidir. Terapide şizoid ikilemin yorumlanması (insanlarla ilişki kurma arzusu ve insanlardan uzak durmaya yönelik davranışları) terapötik ittifak için kullanılan birincil müdahaledir.
Kişilik bozukluğu vakaları genellikle hastalık olarak görülmediği için yakın çevresi tarafından davranışlarını değiştirmesine yönelik baskı görmektedir. Üstelik davranım özelliklerini bilerek yaptıkları düşünülür. Bu durum hem hasta hem de hasta yakınları için stres vericidir ve daha farklı problemlere neden olur. Ailelerin yakınlarının hasta olduklarını kabul ettikten sonra; bu konuda çaba sarf etmeleri de tedavide önemli bir basamağı temsil etmektedir. Tedavi sürecinde ailelerin sabırlı; anlayışlı ve destekleyici olmaları önemlidir. Özellikle tedavi sürecinde sık sık uzman değiştirilmemesi ve ailelerin hekim ve psikoloğu; tedavi ekibi ile işbirliği içerisinde ortak çalışılması tedavide önemli bir basamağı teşkil etmektedir.