Gebelik Diyabeti ve Beslenme
GEBELİK DİYABETİ ve BESLENME
Gestasyonel diyabet (GDM) ilk defa gebelikte ortaya çıkan glukoz intolerans bozukluğu olarak tanımlanır1. Gestasyonel diyabetli olmak doğum öncesi ve sonrasında hem anne hem de bebek için komplikasyon riskini artırmaktadır. En yaygın komplikasyonlarını maternal (pre-eklampsi; hipertansiyon;sezeryan ile ilgili ) ve fetal morbidite ( makrozomi; doğum travması; hipoglisemi; hiperbilirubinemi; hipokalsemi; solunum sıkıntısı sendromu) temsil etmektedir 2.
Literatürdeki veriler çalışmaların yapıldığı topluma ve kriterlere göre değişiklik gösterdiğinden gerçek insidans net değildir . Amerikan Diyabet Derneği gebe kadınların % 4’ünde yani yılda yaklaşık 135.000 kadında GDM tespit edildiğini bildirmiştir3.
Toplumun etnik faktörlerinin yanı sıra birinci derece akrabalarda diyabet öyküsü; daha önceki makrozomi (doğum ağırlığı >4000 gr) / polihidramnios; polikistik over sendromu; annenin yaşı (>37); obezite (VKİ >28 kg/m2); esansiyel ya da gebelik ile ilişkili hipertansiyon; açıklanamayan düşükler gestasyonel diyabet için risk faktörlerini oluşturuyor4 .
Gestasyonel diyabetin tanısında halen bir görüş birliği sağlanamamıştır. Birçok dernek ve kuruluş farklı tarama/tanı testi kullanırken; bu testlerin eşik değerleri birbirinden farklıdır5. Diyabette tanı için iki yaklaşım vardır. Tek basamaklı yaklaşım; özellikle yüksek riskli kişi ve toplumlarda plazma ve serum glukozuna bakılmaksızın oral glukoz tolerans testi yapılır. İki basamaklı yaklaşım; başlangıç olarak 50 g oral glukoz yüklemesi sonucunda eşik değerini ( 1. saatte plazma glukozu >140 mg/dl) aşanlara tanısal oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılır. Oral glukoz tolerans testi (OGTT) 100 gram veya 75 gram glukoz ile yapılabilir 6.
Tedavinin temel prensibi medikal nütrisyon; glukoz izlemi ve egzersizdir. Diyet ile kontrol altına alınamayan durumlarda oral-antidiyabetik veya insülin tedavisi başlanabilir.
Gestasyonel diyabetin tedavisinde birinci aşama hastanın diyetinin düzenlenmesidir.
Günlük kalori gereksinimi
Kalori ideal vücut ağırlığı için hesaplanır.
• Obez diyabetlilerde 24 kcal/kg
• Obez olmayan diyabetlilerde ilk trimesterde 30 kcal/kg ve ikinci trimesterden itibaren 35 kcal/kg
Besin bileşenleri
Günlük total kalori gereksiniminde besin bileşenleri aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
• Karbonhidrat: %45-50’si (≥200 g/gün)
• Protein: %18-20’si (1-1.5 g/gün)
• Yağ: %30-35’i (40-60 g/gün)
Öğün sayısı
Günde 3 ana; 4 ara olmak üzere; toplam 7 öğün olmalı. Günlük kalori ihtiyacının:
• Ana öğünlerde; sabah 3/18; öğle 4/18; akşam 4/18’i
• Gündüz 3 ara öğünün her birinde 2/18’si
• Yatmadan önceki ara öğünde 1/18’i alınmalıdır.
Kilo alma hızı
• İlk trimesterde ayda 1-2 kg
• 2. trimesterden itibaren haftada 250-500 g
• Gebelik boyunca toplam kilo artışı 10-12 kg’ı aşmamalıdır.
Diyetle hastaların %75-80’inde kan şekerleri düzene girer9.
Ayrıca hastaya egzersiz yapması da önerilmelidir. Egzersiz dokularda insülin duyarlılığını arttırarak kan şekerinin düzenlenmesine katkıda bulunur. Genellikle; haftada 3 kez; 15-30 dakika egzersiz yapılması önerilmektedir.
KAYNAKLAR
1. Turok DK; Ratcliffe SD; Baxley AG. Management of gestational diabetes mellitus. Am Fam Physician. 2003:68: 1769-1772.
2. The American College of Obstetricians and Gynocologists. Gestational diabetes mellitus. Practice Bullletin. 2013:122: 406-416.
3. Karakurt F; Çarlıoğlu A; Kasapoğlu B;Gümüş İİ. Gestasyonel diabetes mellitus tanı ve tedavisi. Yeni Tıp Derg. 2009:26: 134-138.
4. David Gardner; Shoback D; eds. Greenspan’s Basic and Clinical Endocrinology; Pankreatik hormonar ve diabates mellitus. In: Vol ; 2011:646-652.
5. Özkaya MO; Köse SA. Gestasyonel diyabet : Güncel durum. 2014. doi:10.2399/prn.14.0222012.
6. American Diabetes Association.Standards Of Medıcal Care In Dıabetes. Vol 38. 2015. doi:10.2337/dc15-S005.
7. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği.Diabetes Mellitus Ve Komplikasyonlarının Tanı; Tedavi Ve İzlem Kılavuzu.; 2015.
Gestasyonel diyabet (GDM) ilk defa gebelikte ortaya çıkan glukoz intolerans bozukluğu olarak tanımlanır1. Gestasyonel diyabetli olmak doğum öncesi ve sonrasında hem anne hem de bebek için komplikasyon riskini artırmaktadır. En yaygın komplikasyonlarını maternal (pre-eklampsi; hipertansiyon;sezeryan ile ilgili ) ve fetal morbidite ( makrozomi; doğum travması; hipoglisemi; hiperbilirubinemi; hipokalsemi; solunum sıkıntısı sendromu) temsil etmektedir 2.
Literatürdeki veriler çalışmaların yapıldığı topluma ve kriterlere göre değişiklik gösterdiğinden gerçek insidans net değildir . Amerikan Diyabet Derneği gebe kadınların % 4’ünde yani yılda yaklaşık 135.000 kadında GDM tespit edildiğini bildirmiştir3.
Toplumun etnik faktörlerinin yanı sıra birinci derece akrabalarda diyabet öyküsü; daha önceki makrozomi (doğum ağırlığı >4000 gr) / polihidramnios; polikistik over sendromu; annenin yaşı (>37); obezite (VKİ >28 kg/m2); esansiyel ya da gebelik ile ilişkili hipertansiyon; açıklanamayan düşükler gestasyonel diyabet için risk faktörlerini oluşturuyor4 .
Gestasyonel diyabetin tanısında halen bir görüş birliği sağlanamamıştır. Birçok dernek ve kuruluş farklı tarama/tanı testi kullanırken; bu testlerin eşik değerleri birbirinden farklıdır5. Diyabette tanı için iki yaklaşım vardır. Tek basamaklı yaklaşım; özellikle yüksek riskli kişi ve toplumlarda plazma ve serum glukozuna bakılmaksızın oral glukoz tolerans testi yapılır. İki basamaklı yaklaşım; başlangıç olarak 50 g oral glukoz yüklemesi sonucunda eşik değerini ( 1. saatte plazma glukozu >140 mg/dl) aşanlara tanısal oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılır. Oral glukoz tolerans testi (OGTT) 100 gram veya 75 gram glukoz ile yapılabilir 6.
Tedavinin temel prensibi medikal nütrisyon; glukoz izlemi ve egzersizdir. Diyet ile kontrol altına alınamayan durumlarda oral-antidiyabetik veya insülin tedavisi başlanabilir.
Gestasyonel diyabetin tedavisinde birinci aşama hastanın diyetinin düzenlenmesidir.
Günlük kalori gereksinimi
Kalori ideal vücut ağırlığı için hesaplanır.
• Obez diyabetlilerde 24 kcal/kg
• Obez olmayan diyabetlilerde ilk trimesterde 30 kcal/kg ve ikinci trimesterden itibaren 35 kcal/kg
Besin bileşenleri
Günlük total kalori gereksiniminde besin bileşenleri aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
• Karbonhidrat: %45-50’si (≥200 g/gün)
• Protein: %18-20’si (1-1.5 g/gün)
• Yağ: %30-35’i (40-60 g/gün)
Öğün sayısı
Günde 3 ana; 4 ara olmak üzere; toplam 7 öğün olmalı. Günlük kalori ihtiyacının:
• Ana öğünlerde; sabah 3/18; öğle 4/18; akşam 4/18’i
• Gündüz 3 ara öğünün her birinde 2/18’si
• Yatmadan önceki ara öğünde 1/18’i alınmalıdır.
Kilo alma hızı
• İlk trimesterde ayda 1-2 kg
• 2. trimesterden itibaren haftada 250-500 g
• Gebelik boyunca toplam kilo artışı 10-12 kg’ı aşmamalıdır.
Diyetle hastaların %75-80’inde kan şekerleri düzene girer9.
Ayrıca hastaya egzersiz yapması da önerilmelidir. Egzersiz dokularda insülin duyarlılığını arttırarak kan şekerinin düzenlenmesine katkıda bulunur. Genellikle; haftada 3 kez; 15-30 dakika egzersiz yapılması önerilmektedir.
KAYNAKLAR
1. Turok DK; Ratcliffe SD; Baxley AG. Management of gestational diabetes mellitus. Am Fam Physician. 2003:68: 1769-1772.
2. The American College of Obstetricians and Gynocologists. Gestational diabetes mellitus. Practice Bullletin. 2013:122: 406-416.
3. Karakurt F; Çarlıoğlu A; Kasapoğlu B;Gümüş İİ. Gestasyonel diabetes mellitus tanı ve tedavisi. Yeni Tıp Derg. 2009:26: 134-138.
4. David Gardner; Shoback D; eds. Greenspan’s Basic and Clinical Endocrinology; Pankreatik hormonar ve diabates mellitus. In: Vol ; 2011:646-652.
5. Özkaya MO; Köse SA. Gestasyonel diyabet : Güncel durum. 2014. doi:10.2399/prn.14.0222012.
6. American Diabetes Association.Standards Of Medıcal Care In Dıabetes. Vol 38. 2015. doi:10.2337/dc15-S005.
7. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği.Diabetes Mellitus Ve Komplikasyonlarının Tanı; Tedavi Ve İzlem Kılavuzu.; 2015.