Domates ve Faydaları
DOMATES HAKKINDA
Sezonunun zirvesinde iken kırmızı olgun bir domates yemek oldukça iyidir. Domates; likopenin en iyi kaynaklarından biridir. Likopen hücresel yapı ve DNA’mızı korumamıza yardımcı olan güçlü bir antioksidandır.
Domates likopenin çok iyi bir kaynağıdır; ancak bunun için koyu kırmızı renkte bir domates almak zorunda değilsiniz. Likopen; uzun zamandır domatesin kırmızı rengiyle ilişkili olduğu düşünülen bir karotenoid pigmenttir. Sağlıklı erkek ve kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada; turuncu renkteki domatesin likopeninin; koyu kırmızı renkteki likopene göre daha iyi absorbe edilebildiği bulunmuştur. Bunun sebebi; koyu kırmızı renkteki likopen çoklukla trans-likopendir. Turuncu domatesteki likopen ise çoklukla tetra-cis-likopendir.
Domates yaygın olarak; içeriğindeki likopenin zengin konsantrasyonu sebebiyle üstün antioksidan özelliğiyle bilinmektedir. Son yapılan çalışmalarda likopen ve kemik sağlığı arasında önemli bir bağlantı bulunmuştur. Likopenin kemik sağlığına etkilerini araştırmak için; 4 hafta süren bir çalışmada; postmenapozal kadınların beslenmesinden domates ve diğer likopen içeren besinler çıkartılmıştır. Çalışmaya katılan kadınlarda; 4 haftanın sonunda kemiklerinde oksidatif stres işaretlerinin arttığı ve kemik dokularında istenmeyen değişikliklerin olduğu görülmüştür. Araştırmacılar; beslenmeden likopen içeren besinlerin (domates dahil) çıkarılmasının kadınlarda osteoporosis riskini arttırdığının muhtemel olduğunu öngörmüşlerdir. Ayrıca; araştırmacılar beslenmede domatesin ve likopen içeren diğer besinlerin önemini tartışmışlardır. Antioksidan korumanın kemik sağlığında önemli olduğu; şimdiye kadar düşünülmemiştir. Ancak domatesteki likopen (ve domatesteki diğer antioksidanlar) bu alanda önemli bir rol oynamaktadır.
Domates alımının kalp sağlığına da faydası vardır. Taze bir domates veya domates ekstresi (domates özü-süzme domates-salça) tüketmenin kan kolesterol; LDL kolesterol ve trigliserit düzeylerini düşürmeye yardımcı olduğu gösterilmiştir. Buna ek olarak domates ekstreleri; kan trombositlerinin öbekleşmesini (agregasyonu) önlemeye yardımcı olur ve aterosikleroz gibi kalp hastalıkları riskini önlemede önemli bir etkiye sahiptir. Güney Amerika’da son yapılan bir çalışmada; domates ve yeşil fasulye; anti-agregasyon özelliği ile 26 sebze arasından en iyileri olarak bulunmuştur. Ama son zamanlarda; bu kalp koruyucu yararları ile bize yardımcı olan domatesin içinde sıradışı fitobesinler (fitokimyasallar) de bulunmuştur. Bu fitobesinlerden birisi esculeosid A denen bir glikoziddir; bir diğeri chalconaringenin denen bir flavonoiddir ve diğeri de 9-oxo-octadecadienoic denen bir yağ asidi tipidir. Bu içerikleriyle domates; kalp sağlığını koruyan besinlerin başında gelmektedir.
1 orta boy domates; yaklaşık 180 gramdır; kalorisi 32 kcal’dir. Glisemik indeksi düşüktür.
1 orta boy domates (180 gr); yüksek oranda C vitamini; biotin; molibden ve potasyum içerir.
1 orta boy domatesin günlük vitamin ve mineral; lif ve protein ihtiyacımızı karşılama oranları :
C vitamini : %33
Biotin : %24
Molibden : %20
K vitamini : %16
Potasyum : %12
Bakır : %12
Manganez : %11
Lif (posa) : %9
A vitamini : %8
B6 vitamini : %8
B3 vitamini : %7
Folat : %7
Fosfor : %6
B1 vitamini : %6
E vitamini : %6
Magnezyum : %5
Krom : %4
Demir : %3
Çinko : %3
Kolin : %3
Pantotenik asit : %3
Protein : %3
Sağlıksal Faydaları
Domates antioksidan yararları açısından bir hazine gibidir. Yaygın antioksidanlar içinde domates; mükemmel bir C vitamini ve beta-karoten kaynağıdır.
Domatesin içerdiği fitokimyasallar aşağıdadır:
Domatesteki bu antioksidanlar kemikler; karaciğer; böbrek ve kan dolaşımını korumaya yardımcıdır.
Kardiyovasküler Destek
Domates; kalp hastalıkları riskini azaltmada iki temel özelliğini kullanır. Bunlardan birisi antioksidan desteği; diğeri de kan dolaşımında yağ regülasyonunu sağlamasıdır.
Domatesteki C vitamini ve E vitamini kardiyovasküler sistem için iyi bir antioksidan destek sağlar. Bir karotenoid pigment olan likopen iyi bir antioksidan ve kalp destek besinidir. Likopen; kan dolaşımındaki lipid peroksidasyonu riskini azaltmada rol oynar. Lipid peroksidasyonu; yağların yükseltgenmesi sonucu bozulmasıdır. Kan dolaşımındaki hücre membranlarının veya yağ asitlerinin oksijen tarafından zarar görmesidir. Aşırı zarar görmüş yağ bileşenleri vücudun bağışıklık ve inflamatuar sistemlerine bir alarm verir ve sonuç olarak kan damarlarında tıkanma (ateroskleroz) ve diğer sağlık sorunlarını içeren bir dizi süreç başlar.
Domates ayrıca kandaki yağ regülasyonunda yardımcıdır. Beslenmemizde domates; domates ekstresi veya supleman olarak domates fitokimyasalı olan likopen alımı kandaki yağ değerlerimizi düzeltir. Özellikle domates tüketiminin; total kan kolesterolü; kan LDL düzeyi ve trigliserit seviyelerini düşürdüğü gösterilmektedir. Ayrıca; makrofaj hücrelerdeki kolesterol moleküllerinin birikmesini önlemektedir. Bilinen iki fitokimyasal olan esculeoside A ve 9-oxo-octadecadienoic ; özellikle kan yağlarını regüle etmede önemli göreve sahiptir.
Kemik Sağlığına Destek
Domates tüketimi ve kemik sağlığının ilişkili olması oldukça ilginçtir. Domatesteki zengin antioksidanların bu desteği sağladığı düşünülmektedir. Aslında; kemik sağlığı için antioksidanların yararları olduğunu genel olarak söyleyemeyiz; ancak domatesteki likopen ve diğer domates antioksidanları; kemik sağlığında özel bir rol oynuyor olabilir. Yapılan çalışmalarda; beslenmeden likopen içeren besinlerin çıkarılması ile osteoporosise yatkınlığın arttığı bulunmuştur.
Anti-Kanser Faydaları
Kronik oksidatif stres ve istenmeyen kronik inflamasyon; tüm kanser tipleri için bir risk oluşturmaya başlamıştır. Bu sebeple; güçlü antioksidan ve antiinflamatuar besinler bizi kanserden korumaya yardım etmektedir. Örneğin; erkeklerde prostat kanserini önlemekte; domates kesinlikle yardımcı bir besindir. Domatesteki bir saponin fitokimyasal olan alfa-tomatine; prostat kanseri hücrelerinin gelişimindeki metabolik aktiviteyi değiştirme yeteneğine sahiptir.
Yapılan çalışmalarda; prostat kanseri; küçük hücreli olmayan akciğer kanseri; pankreas kanseri ve meme kanseriyle birlikte domatesin ilişkili olduğu görülmüştür. Likopen alımının meme kanseri riskini azalttığı belirtilmiştir.
Referanslar:
Aldrich HT; Salandanan K; Kendall P et al. Cultivar choice provides options for local production of organic and conventionally produced tomatoes with higher quality and antioxidant content. J Sci Food Agric. 2010 Dec;90(15):2548-55. 2010.
Anthon GE; LeStrange M; and Barrett DM. Changes in pH; acids; sugars and other quality parameters during extended vine holding of ripe processing tomatoes. J Sci Food Agric. 2011 May;91(7):1175-81. 2011.
Bai Y and Lindhout P. Domestication and Breeding of Tomatoes: What have We Gained and What Can We Gain in the Future? . Ann Bot. 2007 October; 100(5): 1085-1094. Published online 2007 August 23. 2007.
Borguini RG and Torres EAFDS. Tomatoes and Tomato Products as Dietary Sources of Antioxidants. Food Reviews International. Philadelphia: 2009. Vol. 25; Iss. 4; p. 313-325. 2009.
Cao XL; Corriveau J; and Popovic S. Bisphenol A in Canned Food Products from Canadian Markets. Journal of Food Protection. Des Moines: Jun 2010. Vol. 73; Iss. 6; p. 1085-1089. 2010.
Sezonunun zirvesinde iken kırmızı olgun bir domates yemek oldukça iyidir. Domates; likopenin en iyi kaynaklarından biridir. Likopen hücresel yapı ve DNA’mızı korumamıza yardımcı olan güçlü bir antioksidandır.
Domates likopenin çok iyi bir kaynağıdır; ancak bunun için koyu kırmızı renkte bir domates almak zorunda değilsiniz. Likopen; uzun zamandır domatesin kırmızı rengiyle ilişkili olduğu düşünülen bir karotenoid pigmenttir. Sağlıklı erkek ve kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada; turuncu renkteki domatesin likopeninin; koyu kırmızı renkteki likopene göre daha iyi absorbe edilebildiği bulunmuştur. Bunun sebebi; koyu kırmızı renkteki likopen çoklukla trans-likopendir. Turuncu domatesteki likopen ise çoklukla tetra-cis-likopendir.
Domates yaygın olarak; içeriğindeki likopenin zengin konsantrasyonu sebebiyle üstün antioksidan özelliğiyle bilinmektedir. Son yapılan çalışmalarda likopen ve kemik sağlığı arasında önemli bir bağlantı bulunmuştur. Likopenin kemik sağlığına etkilerini araştırmak için; 4 hafta süren bir çalışmada; postmenapozal kadınların beslenmesinden domates ve diğer likopen içeren besinler çıkartılmıştır. Çalışmaya katılan kadınlarda; 4 haftanın sonunda kemiklerinde oksidatif stres işaretlerinin arttığı ve kemik dokularında istenmeyen değişikliklerin olduğu görülmüştür. Araştırmacılar; beslenmeden likopen içeren besinlerin (domates dahil) çıkarılmasının kadınlarda osteoporosis riskini arttırdığının muhtemel olduğunu öngörmüşlerdir. Ayrıca; araştırmacılar beslenmede domatesin ve likopen içeren diğer besinlerin önemini tartışmışlardır. Antioksidan korumanın kemik sağlığında önemli olduğu; şimdiye kadar düşünülmemiştir. Ancak domatesteki likopen (ve domatesteki diğer antioksidanlar) bu alanda önemli bir rol oynamaktadır.
Domates alımının kalp sağlığına da faydası vardır. Taze bir domates veya domates ekstresi (domates özü-süzme domates-salça) tüketmenin kan kolesterol; LDL kolesterol ve trigliserit düzeylerini düşürmeye yardımcı olduğu gösterilmiştir. Buna ek olarak domates ekstreleri; kan trombositlerinin öbekleşmesini (agregasyonu) önlemeye yardımcı olur ve aterosikleroz gibi kalp hastalıkları riskini önlemede önemli bir etkiye sahiptir. Güney Amerika’da son yapılan bir çalışmada; domates ve yeşil fasulye; anti-agregasyon özelliği ile 26 sebze arasından en iyileri olarak bulunmuştur. Ama son zamanlarda; bu kalp koruyucu yararları ile bize yardımcı olan domatesin içinde sıradışı fitobesinler (fitokimyasallar) de bulunmuştur. Bu fitobesinlerden birisi esculeosid A denen bir glikoziddir; bir diğeri chalconaringenin denen bir flavonoiddir ve diğeri de 9-oxo-octadecadienoic denen bir yağ asidi tipidir. Bu içerikleriyle domates; kalp sağlığını koruyan besinlerin başında gelmektedir.
1 orta boy domates; yaklaşık 180 gramdır; kalorisi 32 kcal’dir. Glisemik indeksi düşüktür.
1 orta boy domates (180 gr); yüksek oranda C vitamini; biotin; molibden ve potasyum içerir.
1 orta boy domatesin günlük vitamin ve mineral; lif ve protein ihtiyacımızı karşılama oranları :
C vitamini : %33
Biotin : %24
Molibden : %20
K vitamini : %16
Potasyum : %12
Bakır : %12
Manganez : %11
Lif (posa) : %9
A vitamini : %8
B6 vitamini : %8
B3 vitamini : %7
Folat : %7
Fosfor : %6
B1 vitamini : %6
E vitamini : %6
Magnezyum : %5
Krom : %4
Demir : %3
Çinko : %3
Kolin : %3
Pantotenik asit : %3
Protein : %3
Sağlıksal Faydaları
Domates antioksidan yararları açısından bir hazine gibidir. Yaygın antioksidanlar içinde domates; mükemmel bir C vitamini ve beta-karoten kaynağıdır.
Domatesin içerdiği fitokimyasallar aşağıdadır:
- Flavononlar : naringenin; chalconaringenin
- Flavonollar : rutin; kaempferol; quercetin
- Hidroksicinamic asitler : caffeic asit; ferulic asit; coumaric asit
- Karotenoidler : likopen; lutein; zeaksantin; beta-karoten
- Glikozidler : esculeoside A
- Yağ asidi türevleri : 9-oxo-octadecadienoic asit
Domatesteki bu antioksidanlar kemikler; karaciğer; böbrek ve kan dolaşımını korumaya yardımcıdır.
Kardiyovasküler Destek
Domates; kalp hastalıkları riskini azaltmada iki temel özelliğini kullanır. Bunlardan birisi antioksidan desteği; diğeri de kan dolaşımında yağ regülasyonunu sağlamasıdır.
Domatesteki C vitamini ve E vitamini kardiyovasküler sistem için iyi bir antioksidan destek sağlar. Bir karotenoid pigment olan likopen iyi bir antioksidan ve kalp destek besinidir. Likopen; kan dolaşımındaki lipid peroksidasyonu riskini azaltmada rol oynar. Lipid peroksidasyonu; yağların yükseltgenmesi sonucu bozulmasıdır. Kan dolaşımındaki hücre membranlarının veya yağ asitlerinin oksijen tarafından zarar görmesidir. Aşırı zarar görmüş yağ bileşenleri vücudun bağışıklık ve inflamatuar sistemlerine bir alarm verir ve sonuç olarak kan damarlarında tıkanma (ateroskleroz) ve diğer sağlık sorunlarını içeren bir dizi süreç başlar.
Domates ayrıca kandaki yağ regülasyonunda yardımcıdır. Beslenmemizde domates; domates ekstresi veya supleman olarak domates fitokimyasalı olan likopen alımı kandaki yağ değerlerimizi düzeltir. Özellikle domates tüketiminin; total kan kolesterolü; kan LDL düzeyi ve trigliserit seviyelerini düşürdüğü gösterilmektedir. Ayrıca; makrofaj hücrelerdeki kolesterol moleküllerinin birikmesini önlemektedir. Bilinen iki fitokimyasal olan esculeoside A ve 9-oxo-octadecadienoic ; özellikle kan yağlarını regüle etmede önemli göreve sahiptir.
Kemik Sağlığına Destek
Domates tüketimi ve kemik sağlığının ilişkili olması oldukça ilginçtir. Domatesteki zengin antioksidanların bu desteği sağladığı düşünülmektedir. Aslında; kemik sağlığı için antioksidanların yararları olduğunu genel olarak söyleyemeyiz; ancak domatesteki likopen ve diğer domates antioksidanları; kemik sağlığında özel bir rol oynuyor olabilir. Yapılan çalışmalarda; beslenmeden likopen içeren besinlerin çıkarılması ile osteoporosise yatkınlığın arttığı bulunmuştur.
Anti-Kanser Faydaları
Kronik oksidatif stres ve istenmeyen kronik inflamasyon; tüm kanser tipleri için bir risk oluşturmaya başlamıştır. Bu sebeple; güçlü antioksidan ve antiinflamatuar besinler bizi kanserden korumaya yardım etmektedir. Örneğin; erkeklerde prostat kanserini önlemekte; domates kesinlikle yardımcı bir besindir. Domatesteki bir saponin fitokimyasal olan alfa-tomatine; prostat kanseri hücrelerinin gelişimindeki metabolik aktiviteyi değiştirme yeteneğine sahiptir.
Yapılan çalışmalarda; prostat kanseri; küçük hücreli olmayan akciğer kanseri; pankreas kanseri ve meme kanseriyle birlikte domatesin ilişkili olduğu görülmüştür. Likopen alımının meme kanseri riskini azalttığı belirtilmiştir.
Referanslar:
Aldrich HT; Salandanan K; Kendall P et al. Cultivar choice provides options for local production of organic and conventionally produced tomatoes with higher quality and antioxidant content. J Sci Food Agric. 2010 Dec;90(15):2548-55. 2010.
Anthon GE; LeStrange M; and Barrett DM. Changes in pH; acids; sugars and other quality parameters during extended vine holding of ripe processing tomatoes. J Sci Food Agric. 2011 May;91(7):1175-81. 2011.
Bai Y and Lindhout P. Domestication and Breeding of Tomatoes: What have We Gained and What Can We Gain in the Future? . Ann Bot. 2007 October; 100(5): 1085-1094. Published online 2007 August 23. 2007.
Borguini RG and Torres EAFDS. Tomatoes and Tomato Products as Dietary Sources of Antioxidants. Food Reviews International. Philadelphia: 2009. Vol. 25; Iss. 4; p. 313-325. 2009.
Cao XL; Corriveau J; and Popovic S. Bisphenol A in Canned Food Products from Canadian Markets. Journal of Food Protection. Des Moines: Jun 2010. Vol. 73; Iss. 6; p. 1085-1089. 2010.