Çocuklarda Öfke Kontrolü
Mutluluk; üzüntü; heyecan; korku gibi öfke de insana dair en doğal duygulardan biridir. Kişinin kendisine yönelik ya da çevrede olup bitenlere karşı hissedilebilmektedir. Genel olarak kişiler herhangi bir konuda engellendiğinde; haksızlığa uğradığını düşündüğünde; hayal kırıklığı yaşadığında; tehditle karşılaştığında ya da incitildiğinde öfkelenmektedirler. Çocuklar da tıpkı yetişkinler gibi bunlar ve bunlara benzer durumlarla karşılaştıklarında öfkelenirler. Buraya kadar her şey doğaldır ancak öfkeyi ifade ediş şekli bize müdahale edilmesi gereken bir konu olup olmadığı hakkında bilgi verir.
ÖFKE KONTROLÜ NEDİR?
Öfkeyi doğru şekilde ifade edebilme becerisi öfke kontrolü olarak tanımlanmaktadır. Sözel ve ya fiziksel şiddet olmadan; saldırgan davranışlar sergilenmeden; çocuğun kendine ya da çevresindeki kişi veya eşyalara zarar vermeden öfkesini ifade etmesi; öfke kontrolü becerisine sahip olduğu anlamına gelmektedir. Bu becerinin gelişmesinde ailenin rolü oldukça büyüktür.
ÖFKE NASIL KONTROL ALTINA ALINIR?
Elbette öfke nöbetlerini önlemeyle başlamak en doğru yol olacaktır. Çocuğunuzun hangi durumlarda öfkelendiğini belirlemek ve bu durumlardan uzak durmaya çalışmak gerekmektedir. Böylelikle süreci henüz başlamamışken durdurmak mümkün olacaktır. Bu; çocuğunuzun her istediğini yapmak anlamına gelmez tabi ki; yalnızca onu öfkeye sürükleyecek durumları önceden kontrol etmek; gerekiyorsa bazı uyaranlardan uzaklaştırmak olarak düşünülmelidir.
Eğer yine de çocuğunuzun öfke nöbetleri yaşamasını engelleyemiyorsanız bu durumda neler yapılabileceğine bir göz atalım.
Öncelikle öfke nöbeti yaşayan çocuk karşısında sakin ve soğukkanlı olmak ve onun da sakinleşmesini beklemek gerekir. Öfke nöbeti yaşayan çocuğa karşı sözel ve ya fiziksel şiddet ve ceza uygulanmamalıdır. Yoğun öfke yaşayan bir çocuğa kızmak; bağırmak ya da onu engellemeye – durdurmaya çalışmak yaşanan öfkenin artmasına sebep olabilmektedir. Dikkatini başka yere çekmek; düzenli nefes almasını sağlamak ve onu sakince beklemek doğru bir davranış olacaktır. Bu gibi durumlarda kendisine ve ya çevresine fiziksel olarak zarar verebileceği eşyaların olmaması durumu kolaylaştıracaktır.
Yaşadığı yoğun öfke duygusuyla başa çıkamayan ve yıkıcı davranışlarda bulunan çocuğa karşı yapılması gereken şey onun neye öfkelendiğini anlamaktır. Yaşanan öfkenin sebebini bulduktan sonra bunu ona anlatmak ve yaşadığı durumu algılamasını sağlamak gerekmektedir. Bu duyguyu neden yaşadığını bilmek durumu algılamasına ve konuyla ilgili konuşabilmenize ve çözüme ulaşabilmenize yardımcı olacaktır. Tüm bu süreçte tutarlı olmak; çocuğunuzun bu öfke nöbetinden ikincil bir kazanç sağlamasını engellemek gerekmektedir. Yaşanan duygunun normal olduğunu ancak bunu ifade ediş şeklini değiştirmesi gerektiğini belirtin. Öfke yaratan durumlar karşısında alternatif çözüm yolları bulması konusunda ona yardımcı olun. Kendi hayatınızdan; çocukluk yıllarınızdan örnekler vererek ve örnek davranışlarda bulunarak ona yardımcı olabilirsiniz.
Çocuğunuz sakinleştiğinde bu davranışlarını onaylamadığınızı; bunların yanlış olduğunu; değiştirilmesi gerektiğini belirtin. “Bu davranışlarından dolayı sana küstüm; bir daha istediğin şeyi yapmayacağım; böyle yaparsan seni bir daha sevmeyeceğim” gibi söylemler oldukça yanlıştır. Yaptığı olumsuz davranışların ona karşı sevginizin miktarını değiştirmeyeceğini bilmesi önemlidir.
Asla; eğer sakinleşirse onu ödüllendireceğinizi söylemeyin. Çünkü bu durum onun öfke nöbetlerini; ödül kazanmak için kullanmasına sebep olacaktır.
Eğer yaşanan öfke anlarını kontrol altına alamıyorsanız bir uzmandan yardım istemekten çekinmeyin. Bu hem çocuğunuz; hem de aile dinamikleriniz için önemli bir konudur. Zaman zaman zor olsa da kontrol altına alınabileceğini unutmayın.
ÖFKE KONTROLÜ NEDİR?
Öfkeyi doğru şekilde ifade edebilme becerisi öfke kontrolü olarak tanımlanmaktadır. Sözel ve ya fiziksel şiddet olmadan; saldırgan davranışlar sergilenmeden; çocuğun kendine ya da çevresindeki kişi veya eşyalara zarar vermeden öfkesini ifade etmesi; öfke kontrolü becerisine sahip olduğu anlamına gelmektedir. Bu becerinin gelişmesinde ailenin rolü oldukça büyüktür.
ÖFKE NASIL KONTROL ALTINA ALINIR?
Elbette öfke nöbetlerini önlemeyle başlamak en doğru yol olacaktır. Çocuğunuzun hangi durumlarda öfkelendiğini belirlemek ve bu durumlardan uzak durmaya çalışmak gerekmektedir. Böylelikle süreci henüz başlamamışken durdurmak mümkün olacaktır. Bu; çocuğunuzun her istediğini yapmak anlamına gelmez tabi ki; yalnızca onu öfkeye sürükleyecek durumları önceden kontrol etmek; gerekiyorsa bazı uyaranlardan uzaklaştırmak olarak düşünülmelidir.
Eğer yine de çocuğunuzun öfke nöbetleri yaşamasını engelleyemiyorsanız bu durumda neler yapılabileceğine bir göz atalım.
Öncelikle öfke nöbeti yaşayan çocuk karşısında sakin ve soğukkanlı olmak ve onun da sakinleşmesini beklemek gerekir. Öfke nöbeti yaşayan çocuğa karşı sözel ve ya fiziksel şiddet ve ceza uygulanmamalıdır. Yoğun öfke yaşayan bir çocuğa kızmak; bağırmak ya da onu engellemeye – durdurmaya çalışmak yaşanan öfkenin artmasına sebep olabilmektedir. Dikkatini başka yere çekmek; düzenli nefes almasını sağlamak ve onu sakince beklemek doğru bir davranış olacaktır. Bu gibi durumlarda kendisine ve ya çevresine fiziksel olarak zarar verebileceği eşyaların olmaması durumu kolaylaştıracaktır.
Yaşadığı yoğun öfke duygusuyla başa çıkamayan ve yıkıcı davranışlarda bulunan çocuğa karşı yapılması gereken şey onun neye öfkelendiğini anlamaktır. Yaşanan öfkenin sebebini bulduktan sonra bunu ona anlatmak ve yaşadığı durumu algılamasını sağlamak gerekmektedir. Bu duyguyu neden yaşadığını bilmek durumu algılamasına ve konuyla ilgili konuşabilmenize ve çözüme ulaşabilmenize yardımcı olacaktır. Tüm bu süreçte tutarlı olmak; çocuğunuzun bu öfke nöbetinden ikincil bir kazanç sağlamasını engellemek gerekmektedir. Yaşanan duygunun normal olduğunu ancak bunu ifade ediş şeklini değiştirmesi gerektiğini belirtin. Öfke yaratan durumlar karşısında alternatif çözüm yolları bulması konusunda ona yardımcı olun. Kendi hayatınızdan; çocukluk yıllarınızdan örnekler vererek ve örnek davranışlarda bulunarak ona yardımcı olabilirsiniz.
Çocuğunuz sakinleştiğinde bu davranışlarını onaylamadığınızı; bunların yanlış olduğunu; değiştirilmesi gerektiğini belirtin. “Bu davranışlarından dolayı sana küstüm; bir daha istediğin şeyi yapmayacağım; böyle yaparsan seni bir daha sevmeyeceğim” gibi söylemler oldukça yanlıştır. Yaptığı olumsuz davranışların ona karşı sevginizin miktarını değiştirmeyeceğini bilmesi önemlidir.
Asla; eğer sakinleşirse onu ödüllendireceğinizi söylemeyin. Çünkü bu durum onun öfke nöbetlerini; ödül kazanmak için kullanmasına sebep olacaktır.
Eğer yaşanan öfke anlarını kontrol altına alamıyorsanız bir uzmandan yardım istemekten çekinmeyin. Bu hem çocuğunuz; hem de aile dinamikleriniz için önemli bir konudur. Zaman zaman zor olsa da kontrol altına alınabileceğini unutmayın.