Bir Psikoterapi Türü:Bilişsel Davranışçı Terapi
BİR PSİKOTERAPİ TÜRÜ: BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ
Bilişsel davranışçı terapi adından da anlaşıldığı üzere bilişsel durum ve davranışsal durumla ilgilenen bir psikoterapi çeşidir. Psikoloji mezunu olmak bu terapiyi yapmak için yeterli değildir. Kendi içinde sistemi ve kalıpları olan ve kişiye özgü şekil alan bir terapi çeşidi olduğu için özel eğitimle mümkün olan uzmanlık gerektirmektedir. Bilişsel davranışçı terapi kısa süreli olmasıyla ve kişinin günlük problemlerini temel alarak yol haritası çıkarmasıyla diğer ekollerden ayrılmaktadır. Depresyon ;obesesif kompulsif bozukluk ;panik atak; yaygın anksiyete bozuklukları; fobiler gibi günlük hayatı etkileyen problemlerde daha çok tercih edilen bir psikoterapidir.
Kişi uzmana başvurduğunda mevcut olan problemi değerlendirilir ve probleme göre bir psikoterapi türü seçilir eğer bu terapi bilişsel davranışçı terapiyse öncelikler kendi hayatında sorun olarak gördüğü; değişmesini istediği durumlar saptanır bunlar kişisel özellikler; iş hayatındaki problemler; ailevi sorunlar; ilişki problemleri; sosyal yaşamındaki sıkıntılar olabilir. Veya kişi hayatının kalitesini artırmakta istiyor olabilir. Bu problemler saptandıktan sonra kişiyle beraber bir sıralama yapılarak teker teker konular ele alınır. İlk seanstan itibaren kişide farkındalık başlar;terapi kendini;çevresini ve başkalarını sorgulamaya teşvik eder. ilk başta bilşsel çarpıtmalar; oluşumlar ele alınır; kişiye durumu hakkında ve nasıl bir yol izlenmesi gerektiği hakkında psikoeğitim verilir. daha sonra davranışsal aşamaya geçilir ve bu aşamada kişinin rahatsızlık veren uyumsuz davranışları ele alınarak; bu davranışlar uyumlu-sağlıklı olanlarla değiştirilir.Bilişsel davranışçı terapide; kişiyle danışmanının(psikoloğu-psikiyatrisi) iş birliği içinde olması çok önemlidir. Tekrar yaşantılama; ödev verme; kişiye uygun yol haritası çizme gibi birçok unsuru vardır. Eğer iş birliği olmazsa terapi bir noktada tıkanır veya drop out (kesilme) gerçekleşir.
İş birliği sadece bu terapide değil bütün terapilerde çok önemlidir. Çünkü terapistiniz sizin hayatınızdaki kılavuzunuz; üçüncü gözünüz gibidir. Sizin hayatınıza en yakın şahit olan ama bilgi birikimiyle size objektif yaklaşan kişidir. Psikolojide yer alan aktarım ve karşı aktarım terapide çok sık yaşanan bir durumdur.(aktarım; ilk nesne ilişkisi döneminde çocuğun anne-babayla veya bakım aldığı kişiyle kurduğu bağı ileriki yıllarda farklı insanlar üzerinde tekrar yaşantılamasıdır. Karşı aktarım; hastanın/danışanın yaşadığı aktarıma karşı terapistin kurduğu bağ; özdeşimdir.) kişi terapide aktarım yaparak; terapistini zaman zaman anne-baba; arkadaş veya kardeş yerine koymaktadır; bu danışanın terapistini hayatında önemli bir yere koyduğunun göstergesidir. Kişi bazen kızgın olduğu babası yerine koyar ve babasına gösteremediği tepkiyi gösterir; bazen de yakın bir arkadaş gibi görür ve terapistinin yönlendirmesinden tam anlamıyla faydalanabilir.
Bilişsel davranışçı terapi yapılandırılmış(zaman ve aşamalar) bir terapi olduğu için ilk seanstan itibaren terapinin gidişatı ve amacı belirlenir. İlk zamanlar birer hafta arayla devam eden terapiler kişi kendini iyi hissetmeye başladığında zaman aralığı uzar ve kişiye psikoeğitimin verilmesi ; kişinin terapide öğrendiklerini kendi hayatında uygulayabilmesiyle görüşmeler ayda bir iki ayda bir olarak devam eder ve sonlandırılır.
Bilişsel davranışçı terapide amaç kişiye rahatsızlık veren durumların altında yatan olay;duygu ve düşünce üçlüsünü ele alarak kişinin düşünce yapısını değiştirerek duygularını ve davranışlarını sağlıklı bir yapıya dönüştürmektir
Bilişsel davranışçı terapi adından da anlaşıldığı üzere bilişsel durum ve davranışsal durumla ilgilenen bir psikoterapi çeşidir. Psikoloji mezunu olmak bu terapiyi yapmak için yeterli değildir. Kendi içinde sistemi ve kalıpları olan ve kişiye özgü şekil alan bir terapi çeşidi olduğu için özel eğitimle mümkün olan uzmanlık gerektirmektedir. Bilişsel davranışçı terapi kısa süreli olmasıyla ve kişinin günlük problemlerini temel alarak yol haritası çıkarmasıyla diğer ekollerden ayrılmaktadır. Depresyon ;obesesif kompulsif bozukluk ;panik atak; yaygın anksiyete bozuklukları; fobiler gibi günlük hayatı etkileyen problemlerde daha çok tercih edilen bir psikoterapidir.
Kişi uzmana başvurduğunda mevcut olan problemi değerlendirilir ve probleme göre bir psikoterapi türü seçilir eğer bu terapi bilişsel davranışçı terapiyse öncelikler kendi hayatında sorun olarak gördüğü; değişmesini istediği durumlar saptanır bunlar kişisel özellikler; iş hayatındaki problemler; ailevi sorunlar; ilişki problemleri; sosyal yaşamındaki sıkıntılar olabilir. Veya kişi hayatının kalitesini artırmakta istiyor olabilir. Bu problemler saptandıktan sonra kişiyle beraber bir sıralama yapılarak teker teker konular ele alınır. İlk seanstan itibaren kişide farkındalık başlar;terapi kendini;çevresini ve başkalarını sorgulamaya teşvik eder. ilk başta bilşsel çarpıtmalar; oluşumlar ele alınır; kişiye durumu hakkında ve nasıl bir yol izlenmesi gerektiği hakkında psikoeğitim verilir. daha sonra davranışsal aşamaya geçilir ve bu aşamada kişinin rahatsızlık veren uyumsuz davranışları ele alınarak; bu davranışlar uyumlu-sağlıklı olanlarla değiştirilir.Bilişsel davranışçı terapide; kişiyle danışmanının(psikoloğu-psikiyatrisi) iş birliği içinde olması çok önemlidir. Tekrar yaşantılama; ödev verme; kişiye uygun yol haritası çizme gibi birçok unsuru vardır. Eğer iş birliği olmazsa terapi bir noktada tıkanır veya drop out (kesilme) gerçekleşir.
İş birliği sadece bu terapide değil bütün terapilerde çok önemlidir. Çünkü terapistiniz sizin hayatınızdaki kılavuzunuz; üçüncü gözünüz gibidir. Sizin hayatınıza en yakın şahit olan ama bilgi birikimiyle size objektif yaklaşan kişidir. Psikolojide yer alan aktarım ve karşı aktarım terapide çok sık yaşanan bir durumdur.(aktarım; ilk nesne ilişkisi döneminde çocuğun anne-babayla veya bakım aldığı kişiyle kurduğu bağı ileriki yıllarda farklı insanlar üzerinde tekrar yaşantılamasıdır. Karşı aktarım; hastanın/danışanın yaşadığı aktarıma karşı terapistin kurduğu bağ; özdeşimdir.) kişi terapide aktarım yaparak; terapistini zaman zaman anne-baba; arkadaş veya kardeş yerine koymaktadır; bu danışanın terapistini hayatında önemli bir yere koyduğunun göstergesidir. Kişi bazen kızgın olduğu babası yerine koyar ve babasına gösteremediği tepkiyi gösterir; bazen de yakın bir arkadaş gibi görür ve terapistinin yönlendirmesinden tam anlamıyla faydalanabilir.
Bilişsel davranışçı terapi yapılandırılmış(zaman ve aşamalar) bir terapi olduğu için ilk seanstan itibaren terapinin gidişatı ve amacı belirlenir. İlk zamanlar birer hafta arayla devam eden terapiler kişi kendini iyi hissetmeye başladığında zaman aralığı uzar ve kişiye psikoeğitimin verilmesi ; kişinin terapide öğrendiklerini kendi hayatında uygulayabilmesiyle görüşmeler ayda bir iki ayda bir olarak devam eder ve sonlandırılır.
Bilişsel davranışçı terapide amaç kişiye rahatsızlık veren durumların altında yatan olay;duygu ve düşünce üçlüsünü ele alarak kişinin düşünce yapısını değiştirerek duygularını ve davranışlarını sağlıklı bir yapıya dönüştürmektir