Saldırgan-Çekingen ve Atılgan Davranış Nedir?
ÖRNEK: Komşusu yanına gelip aralıksız kırk beş dakika apartmanda yaşanan olaylar hakkında konuşunca; Berk’in canı çok sıkılmıştı. En çok da öyle bir şeye; yine engel olamamak canını sıkmıştı.
ÖRNEK: Nisa ve Hakan tiyatroya bilet almışlardı. Ancak; oyundan önce yemek yemek için gittikleri restorandaki garson on beş dakika geçmesine rağmen onlarla
ilgilenmemişti. Acaba onların geldiğinin farkında mı değildi; yoksa onları görmezden
mi geliyordu? Belki de çok meşguldü !
Yukarıdakilere benzer durumlarda öfke; zihin karmaşası; hatta çaresizlik gibi duygular yaşanabilir. Bu tür hayal kırıklıklarını yaşadığınızda duygularınızı nasıl ifade edebilirsiniz; neler yaparsınız?
Bazılarımız; bu tür durumlarla duygularımızı bastırarak; hiçbir şey söylemeyerek ;ama kendimizi kötü hissederek başa çıkmaya çalışırız. Bazılarımız ise; kendimize karşı gelen kişiye sözle ya da davranışsal olarak saldırırız. Amacımız ya ceza vermek ya da üstünlük sağlamaktır.
Çekingen Davranış: İsteklerini dile getirmeme; hak ve değerlerini rahatça savunamama. Eğer isteklerini dile getirirse bundan suçluluk hissetmek. Sosyal ortamlarda konuşmayı başlatmada ve tepkilerini; davranışlarını göstermede kendini rahat hissetmeme ya da gösterememe. Başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmeye karşı aşırı hassas olma.
Saldırgan Davranış: İsteklerini ve haklarını yıkıcı ve düşmanca bir biçimde dile getirme. Başkalarının hak ve duygularına da duyarsız davranma. Problemler karşısında işbirliği yapmaktan ziyade kendini savunma durumuna geçmek ve karşısındakini zor duruma düşürmeye çalışmaktır.
Etkin bir şekilde atılgan olmayı öğrenerek; bu tür durumlarla dolaysız ve dürüst bir
şekilde başa çıkabiliriz. Atılganlık; kişisel güçsüzlük ve kurgulanma karşısındaki seçeneklerden biridir.
Atılgan Davranış: İnsan ilişkilerinde eşitliği gözetir ve gereksiz endişelerden arınmış bir şekilde; kendi çıkarlarımız doğrultusunda hareket edebilmemizi; kendimizi savunabilmemizi; duygularımızı dürüstçe ve rahatlıkla ifade edebilmemizi ve başkalarının haklarını çiğnemeden; kendi haklarımızı kullanabilmemizi mümkün kılar.
Çekingen Davranış
Kendini inkar eder.
Suçlu ya da öfkeli hisseder
Tutuk (Kırılmış; endişeli)
Başkalarının onun adına seçim yapmasına izin verir.
Kendini küçümser
Arzu ettiği hedefe ulaşamaz.
Kendini harcama pahasına hedefe ulaşır.
Saldırgan Davranış
Başkalarını hiçe sayarak kendini düşünür.
Kendini ifade eder.
Kırılmış; küçük düşürülmüş hisseder; savunmaya geçer.
Başkaları için bir şey yapmaz.
Arzu ettiği hedefe başkalarını kırarak ulaşır.
Arzu ettiği hedefe ulaşamaz.
Atılgan Davranış
Kendini düşünür
Kendini ifade eder..
Kendisi için seçim yapar.
Arzu ettiği hedefe ulaşabilir.
Bu tanımın bütün öğelerini tekrar bir araya getirirsek; atılgan davranmanın
hayatımızdaki diğer insanlara da değer veren; olumlu davranışlar bütünü olduğunu görebiliriz.
Şimdi Aşağıdaki Testi Cevaplayarak Davranış Biçimlerinizin Farkına Varabilirsiniz:
1- Öğretmeninizden ve sınıftaki öğretiminden zevk alıyorsunuz.
Cevap: “Dersi çok iyi işliyorsunuz. Sizin öğretim şeklinizi beğeniyorum” ( )
2-Arkadaşınızla telefonda konuşuyorsunuz ve konuşmanızı bir an önce bitirmek istiyorsunuz.
Cevap: “Özür dilerim; ama ocakta yemek yanıyor; telefonu kapatmak zorundayım. Umarım ki kırılmazsın” ( )
3-Bir toplantıda birisi konuşmanızı sık sık kesiyor.
Cevap: “Özür dilerim; sözümü bitirmek istiyorum” ( )
4-Kör bir adam size yaklaşıyor ve kendisi için bazı şeyler satın almanızı istiyor.
Cevap “Kör olduğunuz için ; insanların size yardım etmek zorunda olduğunu sanıyorsunuz. Ama ben sizinle uğraşamam” ( )
5-Bir anne telefonda evli çocuğu ile konuşuyor; ona ziyarete gelmelerini çok istiyor
Cevap: “Geçen gece çok güzel bir rüya gördüm; rüyamda beni ziyarete gelmiştiniz.” (
6-Bir arkadaşınız düzenlediğiniz bir toplantıya gelmeye söz veriyor; ama gelmiyor siz de onu arıyorsunuz.
Cevap: “Geleceğini söylemiştin. Seni göremeyince merak ettim. Bir şey mi oldu?” ( )
7- Yukarı kattaki çok gürültü yapıyorlar
Cevap: “Duvara vuruyorsunuz ve bağırıyorsunuz. –Hey gürültüyü kesin. ( )
8- Bir arkadaşınız sizden sık sık borç para istiyor.
Cevap: “Bugün sadece kendime yetecek kadar param var” ( )
9- Her gece oda arkadaşınız oda kapısını durmadan çarpıyor.
Cevap: “Lütfen kapıyı çarpmamaya çalış. Bu beni rahatsız ediyor. Korkarak uyanıyorum ve uyuyamıyorum.” ( )
10- Bir komitede çalışmanız önerildi; ama size uygun değil.
Cevap: “Özür dilerim; bu komitenin çalışma şartları bana uymuyor.” ( )
11- Saat 16.00-17.00 arası meşgulsünüz. Bir arkadaşınız sizi bu saatlerde görmek istiyor.
Cevap: “İyi görüşelim. Saat 16 da değimli? Senin için uygunsa?” ( )
12- Yukarı kattan gelen müzik sesi sizi rahatsız ediyor
Cevap: “Yeter artık daha fazla gürültüye devam ederseniz sizi şikayet edeceğim” (
13- Bir arkadaşınız yaptığınız bir ödevi sizden istiyor; vermek istemiyorsunuz.
Cevap: “Bende yapmadım; şimdi yapacağım” ( )
14- Anneniz yada babanız yine size öğüt veriyor.Ama siz artık istemiyorsunuz.
Cevap: “Benim iyiliğim için öğüt verdiğini biliyorum. Ama hata yapsam bile kendi kendime bazı kararları almayı öğrenmeliyim.” ( )
15- Oda arkadaşınız odayı her zaman ki gibi dağınık bırakıyor.
Cevap: “Ne kadar dağınıksın; odanın şu haline bak Allah aşkına.” ( )
16- Bir arkadaşınız sizinle görüşmek istiyor; ama siz bu arkadaşınızla görüşmek istemiyorsunuz.
Cevap: “Özür dilerim bu günlerde de o kadar meşgulüm ki; görüşmemiz mümkün değil.” ( )
17- Size önemli bir soru soruluyor.Hemen cevap vermek için hazırlıklı değilsiniz.
Cevap. “Düşünmem için birkaç dakika verir misiniz?” ( )
18- Kütüphanede iki kişi durmadan konuşuyor. Rahatsız oluyorsunuz. Kendinizi derse veremiyorsunuz.
Cevap: “Lütfen; sessiz olurmusunuz. Çalışamıyorum.” ( )
Cevaplar: 1+ 2Ç 3+ 4- 5Ç 6+ 7- 8Ç 9+ 10+ 11Ç 12- 13Ç 14+ 15- 16Ç 17+ 18+
Atılganlık
İnsan ilişkilerinde eşitliği gözetmek; İlgili insanları eşit görmek; zayıf olan tarafı kişisel
güçle donatarak güç dengesini sağlamak ve herkesin kazanmasını mümkün kılmaktır. Diğer insanları kendinden daha üstün görmemektir.
Kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmek; Kariyer; ilişkiler; hayat tarzı; zaman
programlama ile ilgili kararlar verebilme; sohbetler başlatma ve etkinlikler planlama; kendi
düşüncesine güvenme; hedefler belirleme ve onlara ulaşmak için çaba gösterme;
insanlardan yardım isteme ve sosyal etkinliklere katılma anlamına gelmektedir. Hayat hedefinde odak noktası “kendi” si olmalıdır.
Endişe duymadan kendini savunmak; Hayır diyebilmeyi; zaman ve enerji ile ilgili sınırlar
koymayı; eleştirilere; küçümsemelere ve öfke krizlerine tepki göstermeyi; bir fikri ifade
etmeyi; desteklemeyi veya savunmayı kapsar.
Duyguları dürüstçe ve rahatlıkla ifade etmek; Karşı bir görüşü dile getirebilmek; öfkeyi
dışa vurmak; arkadaşlık veya ilgi göstermek; korku veya endişeyi kabul etmek;
kendiliğinden davranmak ve bütün bunların hepsini rahatça yapmak demektir.
Haklarını kullanmak ise; Bir vatandaş; bir tüketici; bir örgüt; okul ya da çalışma grubu
üyesi veya sosyal olaylara görüş belirtmek için katılan bir katılımcı olarak değişiklik için
uğraş vermek; kendinin ve başkalarının haklarına yapılan saldırılara tepki göstermektir.
Başkalarının haklarını çiğnememek; Yukarıdaki kişisel hedeflere başka insanların
eleştirisine maruz kalmadan; onlara zarar vermeden; kontrol altına almadan ve
korkutmadan ulaşmak anlamını taşımaktadır.
Uzman Klinik Psikolog Merve Ekşi
ÖRNEK: Nisa ve Hakan tiyatroya bilet almışlardı. Ancak; oyundan önce yemek yemek için gittikleri restorandaki garson on beş dakika geçmesine rağmen onlarla
ilgilenmemişti. Acaba onların geldiğinin farkında mı değildi; yoksa onları görmezden
mi geliyordu? Belki de çok meşguldü !
Yukarıdakilere benzer durumlarda öfke; zihin karmaşası; hatta çaresizlik gibi duygular yaşanabilir. Bu tür hayal kırıklıklarını yaşadığınızda duygularınızı nasıl ifade edebilirsiniz; neler yaparsınız?
Bazılarımız; bu tür durumlarla duygularımızı bastırarak; hiçbir şey söylemeyerek ;ama kendimizi kötü hissederek başa çıkmaya çalışırız. Bazılarımız ise; kendimize karşı gelen kişiye sözle ya da davranışsal olarak saldırırız. Amacımız ya ceza vermek ya da üstünlük sağlamaktır.
Çekingen Davranış: İsteklerini dile getirmeme; hak ve değerlerini rahatça savunamama. Eğer isteklerini dile getirirse bundan suçluluk hissetmek. Sosyal ortamlarda konuşmayı başlatmada ve tepkilerini; davranışlarını göstermede kendini rahat hissetmeme ya da gösterememe. Başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmeye karşı aşırı hassas olma.
Saldırgan Davranış: İsteklerini ve haklarını yıkıcı ve düşmanca bir biçimde dile getirme. Başkalarının hak ve duygularına da duyarsız davranma. Problemler karşısında işbirliği yapmaktan ziyade kendini savunma durumuna geçmek ve karşısındakini zor duruma düşürmeye çalışmaktır.
Etkin bir şekilde atılgan olmayı öğrenerek; bu tür durumlarla dolaysız ve dürüst bir
şekilde başa çıkabiliriz. Atılganlık; kişisel güçsüzlük ve kurgulanma karşısındaki seçeneklerden biridir.
Atılgan Davranış: İnsan ilişkilerinde eşitliği gözetir ve gereksiz endişelerden arınmış bir şekilde; kendi çıkarlarımız doğrultusunda hareket edebilmemizi; kendimizi savunabilmemizi; duygularımızı dürüstçe ve rahatlıkla ifade edebilmemizi ve başkalarının haklarını çiğnemeden; kendi haklarımızı kullanabilmemizi mümkün kılar.
Çekingen Davranış
Kendini inkar eder.
Suçlu ya da öfkeli hisseder
Tutuk (Kırılmış; endişeli)
Başkalarının onun adına seçim yapmasına izin verir.
Kendini küçümser
Arzu ettiği hedefe ulaşamaz.
Kendini harcama pahasına hedefe ulaşır.
Saldırgan Davranış
Başkalarını hiçe sayarak kendini düşünür.
Kendini ifade eder.
Kırılmış; küçük düşürülmüş hisseder; savunmaya geçer.
Başkaları için bir şey yapmaz.
Arzu ettiği hedefe başkalarını kırarak ulaşır.
Arzu ettiği hedefe ulaşamaz.
Atılgan Davranış
Kendini düşünür
Kendini ifade eder..
Kendisi için seçim yapar.
Arzu ettiği hedefe ulaşabilir.
Bu tanımın bütün öğelerini tekrar bir araya getirirsek; atılgan davranmanın
hayatımızdaki diğer insanlara da değer veren; olumlu davranışlar bütünü olduğunu görebiliriz.
Şimdi Aşağıdaki Testi Cevaplayarak Davranış Biçimlerinizin Farkına Varabilirsiniz:
1- Öğretmeninizden ve sınıftaki öğretiminden zevk alıyorsunuz.
Cevap: “Dersi çok iyi işliyorsunuz. Sizin öğretim şeklinizi beğeniyorum” ( )
2-Arkadaşınızla telefonda konuşuyorsunuz ve konuşmanızı bir an önce bitirmek istiyorsunuz.
Cevap: “Özür dilerim; ama ocakta yemek yanıyor; telefonu kapatmak zorundayım. Umarım ki kırılmazsın” ( )
3-Bir toplantıda birisi konuşmanızı sık sık kesiyor.
Cevap: “Özür dilerim; sözümü bitirmek istiyorum” ( )
4-Kör bir adam size yaklaşıyor ve kendisi için bazı şeyler satın almanızı istiyor.
Cevap “Kör olduğunuz için ; insanların size yardım etmek zorunda olduğunu sanıyorsunuz. Ama ben sizinle uğraşamam” ( )
5-Bir anne telefonda evli çocuğu ile konuşuyor; ona ziyarete gelmelerini çok istiyor
Cevap: “Geçen gece çok güzel bir rüya gördüm; rüyamda beni ziyarete gelmiştiniz.” (
6-Bir arkadaşınız düzenlediğiniz bir toplantıya gelmeye söz veriyor; ama gelmiyor siz de onu arıyorsunuz.
Cevap: “Geleceğini söylemiştin. Seni göremeyince merak ettim. Bir şey mi oldu?” ( )
7- Yukarı kattaki çok gürültü yapıyorlar
Cevap: “Duvara vuruyorsunuz ve bağırıyorsunuz. –Hey gürültüyü kesin. ( )
8- Bir arkadaşınız sizden sık sık borç para istiyor.
Cevap: “Bugün sadece kendime yetecek kadar param var” ( )
9- Her gece oda arkadaşınız oda kapısını durmadan çarpıyor.
Cevap: “Lütfen kapıyı çarpmamaya çalış. Bu beni rahatsız ediyor. Korkarak uyanıyorum ve uyuyamıyorum.” ( )
10- Bir komitede çalışmanız önerildi; ama size uygun değil.
Cevap: “Özür dilerim; bu komitenin çalışma şartları bana uymuyor.” ( )
11- Saat 16.00-17.00 arası meşgulsünüz. Bir arkadaşınız sizi bu saatlerde görmek istiyor.
Cevap: “İyi görüşelim. Saat 16 da değimli? Senin için uygunsa?” ( )
12- Yukarı kattan gelen müzik sesi sizi rahatsız ediyor
Cevap: “Yeter artık daha fazla gürültüye devam ederseniz sizi şikayet edeceğim” (
13- Bir arkadaşınız yaptığınız bir ödevi sizden istiyor; vermek istemiyorsunuz.
Cevap: “Bende yapmadım; şimdi yapacağım” ( )
14- Anneniz yada babanız yine size öğüt veriyor.Ama siz artık istemiyorsunuz.
Cevap: “Benim iyiliğim için öğüt verdiğini biliyorum. Ama hata yapsam bile kendi kendime bazı kararları almayı öğrenmeliyim.” ( )
15- Oda arkadaşınız odayı her zaman ki gibi dağınık bırakıyor.
Cevap: “Ne kadar dağınıksın; odanın şu haline bak Allah aşkına.” ( )
16- Bir arkadaşınız sizinle görüşmek istiyor; ama siz bu arkadaşınızla görüşmek istemiyorsunuz.
Cevap: “Özür dilerim bu günlerde de o kadar meşgulüm ki; görüşmemiz mümkün değil.” ( )
17- Size önemli bir soru soruluyor.Hemen cevap vermek için hazırlıklı değilsiniz.
Cevap. “Düşünmem için birkaç dakika verir misiniz?” ( )
18- Kütüphanede iki kişi durmadan konuşuyor. Rahatsız oluyorsunuz. Kendinizi derse veremiyorsunuz.
Cevap: “Lütfen; sessiz olurmusunuz. Çalışamıyorum.” ( )
Cevaplar: 1+ 2Ç 3+ 4- 5Ç 6+ 7- 8Ç 9+ 10+ 11Ç 12- 13Ç 14+ 15- 16Ç 17+ 18+
Atılganlık
İnsan ilişkilerinde eşitliği gözetmek; İlgili insanları eşit görmek; zayıf olan tarafı kişisel
güçle donatarak güç dengesini sağlamak ve herkesin kazanmasını mümkün kılmaktır. Diğer insanları kendinden daha üstün görmemektir.
Kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmek; Kariyer; ilişkiler; hayat tarzı; zaman
programlama ile ilgili kararlar verebilme; sohbetler başlatma ve etkinlikler planlama; kendi
düşüncesine güvenme; hedefler belirleme ve onlara ulaşmak için çaba gösterme;
insanlardan yardım isteme ve sosyal etkinliklere katılma anlamına gelmektedir. Hayat hedefinde odak noktası “kendi” si olmalıdır.
Endişe duymadan kendini savunmak; Hayır diyebilmeyi; zaman ve enerji ile ilgili sınırlar
koymayı; eleştirilere; küçümsemelere ve öfke krizlerine tepki göstermeyi; bir fikri ifade
etmeyi; desteklemeyi veya savunmayı kapsar.
Duyguları dürüstçe ve rahatlıkla ifade etmek; Karşı bir görüşü dile getirebilmek; öfkeyi
dışa vurmak; arkadaşlık veya ilgi göstermek; korku veya endişeyi kabul etmek;
kendiliğinden davranmak ve bütün bunların hepsini rahatça yapmak demektir.
Haklarını kullanmak ise; Bir vatandaş; bir tüketici; bir örgüt; okul ya da çalışma grubu
üyesi veya sosyal olaylara görüş belirtmek için katılan bir katılımcı olarak değişiklik için
uğraş vermek; kendinin ve başkalarının haklarına yapılan saldırılara tepki göstermektir.
Başkalarının haklarını çiğnememek; Yukarıdaki kişisel hedeflere başka insanların
eleştirisine maruz kalmadan; onlara zarar vermeden; kontrol altına almadan ve
korkutmadan ulaşmak anlamını taşımaktadır.
Uzman Klinik Psikolog Merve Ekşi