Davranışları Öğrenme ve Şekillendirme Süreci İçerisinde Obezite Hastalığı
Toplumda bireyler diğer insanları seyrederek ve gözlem yaparak; onların yaptığı davranışın pekiştirildiğini veya cezalandırıldığını gözlemleyerek öğrenirler. Bu nedenle sosyal öğrenme “başkalarını seyrederek çevreden öğrenme” veya “toplum içinde ve toplum için öğrenme” olarak da tanımlanabilir. Bisiklet sürme; yüzme; yemek yeme; üzülme; sevinme gibi pekçok becerileri deneme-yanılma ile öğrenirken; bazı becerileri ise başkalarını gözlemleyerek öğreniriz. Her zaman her davranışı deneme-yanılma ile öğrenmek mümkün olmamaktadır. Örneğin zehirli bir yılanın tanınmasında deneme-yanılma ile öğrenemeyiz. Çevreden gelen uyarılar ile anlatılan kötü tecrübeler ile bu yılanların zehirli olduğunu öğrenir ve daha sonrasında o yılanları gördüğümüzde ortamdan kaçma gerçekleştiririz.
Bireylerin toplum içerisindeki davranışlarına bakıldığı zaman aşağıdaki görmekte olduğumuz üçgen ilişkisine ulaşmaktayız ;
Birey
Çevre Davranış
Çevre koşulları obezite gelişimini etkileyen en önemli faktörlerdendir. Çünkü obezite; çoğu kez öğrenilmiş bir yeme davranışının sonucu olup birey ve ailenin yeme alışkanlıkları; öğün düzeni; en fazla tüketilen besinler ve egzersiz gibi yaşam tarzı ile ilgili faktörlerden ve kültürel faktörlerden etkilenir. Ayrıca ailede başka obezlerin olması; genetik etkilerin yanı sıra bireyin kabul gördüğü bir çevre de yaratarak obeziteyi tetikleyebilir.
Obezite; görüldüğü toplumun özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Toplumun yeme alışkanlıkları; içinde yaşanılan ortam; çalışma koşulları ve genetik faktörler epidemiyolojiye etki eden faktörlerdir. Ancak tüm toplumlar için kabul edilen gerçek; yaşla birlikte obezitenin arttığı ve kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görüldüğüdür.
Obezitede genel olarak izlenmesi gereken yol
Kapsamlı tıbbi muayene gerekli tetkik ve konsültasyonlar
Kapsamlı psikiyatrik muayene; risk faktörlerinin ve karakter özelliklerinin belirlenmesi
Hastaya en uygun tedavi planına karar verilmesi; planın oluşturulması
Tedavinin bireyselleştirilmesi için kilo sorununa odaklı ayrıntılı değerlendirme
Tedavi; Danışmanlık…
Obez bireylere; obezitenin fiziksel ve psikososyal sorunlara yol açan; ciddi ve kronik bir sağlık sorunu olduğu yönünde bilgi verilmesi; stresle baş etmede riskli grup olarak belirlenenlere stresle etkili baş etme konusunda bilgilendirilme yapılması faydalı olmaktadır.
Psikolojik tedavilerde önemli noktalar;
Kilo sorununun öyküsü
(gelişimi; seyri; kilo kaybetmek için girişimleri ve sonuçları)
Şu anki durum
(beslenme; aktiviteler; tedaviyi isteme nedeni; görünüşü hakkındaki tutumu; kilo hedefi; sağlık durumu; sigara alkol kullanımı vb.)
Tedaviyle ilgili olabilecek diğer bilgiler
(sosyal durum; öngörülebilen engeller; aile öyküsü)
Hastanın önemli gördüğü diğer konular
Davranış değişikliği tedavisinin basamakları;
Uyaran kontrolü
Alternatif davranış geliştirme
Pekiştirme; kendi kendini ödüllendirme
Bilişsel yeniden yapılandırma
Sosyal destek
Davranış değişikliği tedavisi ile;
• Fazla kiloya neden olan yemek yeme ve fiziksel aktivite ile ilgili olumsuz davranışları olumlu yönde değiştirme veya azaltma
• Olumlu davranışları ise pekiştirerek yaşam biçimi haline getirme amaçlanmaktadır
Nelerden Vazgeçilmeli;
Uygun olmayan beslenme alışkanlıklarından vazgeçmek (kola içmeyi bırakmak)
Vazgeçilemeyen beslenme alışkanlıklarını azaltmak (kola içmeyi azaltmak)
Uygun beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıklarını sağlamak ve tekrarlamak (kola içmek yerine süt içmeyi tercih etmek)
Uygun olmayan beslenme alışkanlıklarının olumsuz sonuçlarını görmek ve düzeltmek (kola mide yanmasına neden oluyorsa vazgeçmek)
Uygun beslenme ve fiziksel aktivite davranışlarını günlük yaşantı içine sokmak ve sürekliliğini sağlamak (süt içmeyi alışkanlık haline getirmek)
Obezite tedavisi;
• Hekim
• Diyetisyen
• Psikolog
• Fizyoterapist
işbirliği içerinde olmalıdır..
Davranış değişikliği kararlarınızda yanınızda olabilmek dilekleri ile..
Psk. Merve PEHLİVAN
Bireylerin toplum içerisindeki davranışlarına bakıldığı zaman aşağıdaki görmekte olduğumuz üçgen ilişkisine ulaşmaktayız ;
Birey
Çevre Davranış
Çevre koşulları obezite gelişimini etkileyen en önemli faktörlerdendir. Çünkü obezite; çoğu kez öğrenilmiş bir yeme davranışının sonucu olup birey ve ailenin yeme alışkanlıkları; öğün düzeni; en fazla tüketilen besinler ve egzersiz gibi yaşam tarzı ile ilgili faktörlerden ve kültürel faktörlerden etkilenir. Ayrıca ailede başka obezlerin olması; genetik etkilerin yanı sıra bireyin kabul gördüğü bir çevre de yaratarak obeziteyi tetikleyebilir.
Obezite; görüldüğü toplumun özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Toplumun yeme alışkanlıkları; içinde yaşanılan ortam; çalışma koşulları ve genetik faktörler epidemiyolojiye etki eden faktörlerdir. Ancak tüm toplumlar için kabul edilen gerçek; yaşla birlikte obezitenin arttığı ve kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görüldüğüdür.
Obezitede genel olarak izlenmesi gereken yol
Kapsamlı tıbbi muayene gerekli tetkik ve konsültasyonlar
Kapsamlı psikiyatrik muayene; risk faktörlerinin ve karakter özelliklerinin belirlenmesi
Hastaya en uygun tedavi planına karar verilmesi; planın oluşturulması
Tedavinin bireyselleştirilmesi için kilo sorununa odaklı ayrıntılı değerlendirme
Tedavi; Danışmanlık…
Obez bireylere; obezitenin fiziksel ve psikososyal sorunlara yol açan; ciddi ve kronik bir sağlık sorunu olduğu yönünde bilgi verilmesi; stresle baş etmede riskli grup olarak belirlenenlere stresle etkili baş etme konusunda bilgilendirilme yapılması faydalı olmaktadır.
Psikolojik tedavilerde önemli noktalar;
Kilo sorununun öyküsü
(gelişimi; seyri; kilo kaybetmek için girişimleri ve sonuçları)
Şu anki durum
(beslenme; aktiviteler; tedaviyi isteme nedeni; görünüşü hakkındaki tutumu; kilo hedefi; sağlık durumu; sigara alkol kullanımı vb.)
Tedaviyle ilgili olabilecek diğer bilgiler
(sosyal durum; öngörülebilen engeller; aile öyküsü)
Hastanın önemli gördüğü diğer konular
Davranış değişikliği tedavisinin basamakları;
Uyaran kontrolü
Alternatif davranış geliştirme
Pekiştirme; kendi kendini ödüllendirme
Bilişsel yeniden yapılandırma
Sosyal destek
Davranış değişikliği tedavisi ile;
• Fazla kiloya neden olan yemek yeme ve fiziksel aktivite ile ilgili olumsuz davranışları olumlu yönde değiştirme veya azaltma
• Olumlu davranışları ise pekiştirerek yaşam biçimi haline getirme amaçlanmaktadır
Nelerden Vazgeçilmeli;
Uygun olmayan beslenme alışkanlıklarından vazgeçmek (kola içmeyi bırakmak)
Vazgeçilemeyen beslenme alışkanlıklarını azaltmak (kola içmeyi azaltmak)
Uygun beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıklarını sağlamak ve tekrarlamak (kola içmek yerine süt içmeyi tercih etmek)
Uygun olmayan beslenme alışkanlıklarının olumsuz sonuçlarını görmek ve düzeltmek (kola mide yanmasına neden oluyorsa vazgeçmek)
Uygun beslenme ve fiziksel aktivite davranışlarını günlük yaşantı içine sokmak ve sürekliliğini sağlamak (süt içmeyi alışkanlık haline getirmek)
Obezite tedavisi;
• Hekim
• Diyetisyen
• Psikolog
• Fizyoterapist
işbirliği içerinde olmalıdır..
Davranış değişikliği kararlarınızda yanınızda olabilmek dilekleri ile..
Psk. Merve PEHLİVAN