Çocukluk Çağında ve Gençlerde Obezite
Yetişkinler arasında yaygın olarak görülen; diyabet; yüksek tansiyon ve obezite’ye bağlı diğer kronik hastalıklar; gençler arasında; son zamanlarda çok sık görülmeye başlamıştır. Çocuklar ve ergenlik çağındaki gençler arasında; fazla kilolu olmak yada obezite rahatsızlığı; son zamanlarda; her zamankinden çok daha fazla görülmektedir. Gençlerdeki obezitenin sebepleri arasında; kötü ve yanlış beslenme alışkanlığı ve hareketsizlik görülmektedir.
Çocukluk ve ergenlik çağındaki; fazla kilo; yetişkinlikteki fazla kilonun işaretidir. 10-14 yaş arası ve en azından ailesinde fazla kilolu yada obez bir anne babaya sahip olan çocukların; % 79’nun kilosunun yetişkinlikte de kalıcı olduğu görülmüştür.
Cinsiyet ve Obezite
Çocuklarda ve ergenlikte; fazla kilolu olmanın yada obez olmanın pek çok olumsuz etkisi vardır. Çocukluk boyunca ve özellikle ergenlik döneminde görülen bu iki durumda; ileriki yıllarda; marazi ve ölümle ilgili düşüncelere sebep olmaktadır.
Astım:
Astımlı çocuklarda; fazla kilolu olma yüzdesi; diğerlerine göre daha fazladır.
Diabet (2.Tip):
Son zamanlarda; 2.Tip şeker hastalığı; çocuklarda ve ergenlik çağındaki gençlerde belirgin bir şekilde artış göstermiştir. Aynı yaş grubunda; bu artışa paralel olarak; obezitenin artmasının; şeker hastalığının neden daha çok görülmeye başlandığını açıklayabilir. Obez çocukların; obez olmayanlara göre; daha yüksek açlık insülin seviyesine sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu durum; 2. Tip şeker hastalığı riskinin var olduğunu gösterir.
Yüksek tansiyon:
5-18 yaş arası obez gençlerde; obez olmayanlara göre 9 kat daha fazla; devamlı bir yüksek kan basıncı görülmüştür. Ayrıca; obez gençlerin; obez olmayanlara göre 2.5 kat daha fazla; yüksek diyastolik kan basıncı ve 4.5 kat daha fazla sistolik kan basıncına sahip oldukları tespit edilmiştir.
Ortopedik komplikasyonlar
Gelişme çağında olan çocukların; kemikleri ve kıkırdakları ; fazla kiloyu taşımaya müsait değildir. Sonuç olarak; obeziteye bağlı çeşitli ortopedik rahatsızlıklar görülmektedir. Daha küçük çocuklarda; fazla kilolu olmak eğik durmaya ve bacak kemiklerinin fazla büyümesine sebep olabilir. Gelişmekte olan kalça kemiklerinde; fazla kilo ağrıya sebep olabilir ve hareket kabiliyetini kısıtlar.
Psikolojik etkileri
Fazla kilolu çocuklar; normal çocuklardan daha uzun boyludur. Genellikle arkadaşları arasında; şaka yapılan ve dalga geçilen çocuklardır. Bu tip kişiler; başkalarının kendileri hakkında aşağılayıcı konuşmalarından rahatsız olurlar. Örneğin; hareketsiz; tembel ve diğerlerinden daha kuvvetli gibi; yada duygularının olmadığı ve pis oldukları gibi sözler sarf edilmesinden şikayet ederler.
Uyku sırasında nefes alamama
Uyku sırasında; nefes almanın bir süreliğine durması; obez çocukların yaklaşık % 7’sinde görülür. Obezitede ve uyku sırasında nefes alamama durumunda; normal düşünebilme yeteneğinde azalma görülür.
Çocuklardaki obezite
Ergenlik çağındakilerin yaklaşık 15.5’i obezdir. Obezite; son yirmi yıldır çok fazla artış göstermektedir. Çocukluktaki ve ergenlikteki çocuklardaki obezitenin çeşitli nedenleri vardır. Bu sebeplerden bazıları değiştirilebilir ; bazıları ise değiştirilemez sebeplerdir.
Değiştirilebilir sebepler:
Çocukluk ve ergenlik çağındaki; fazla kilo; yetişkinlikteki fazla kilonun işaretidir. 10-14 yaş arası ve en azından ailesinde fazla kilolu yada obez bir anne babaya sahip olan çocukların; % 79’nun kilosunun yetişkinlikte de kalıcı olduğu görülmüştür.
Cinsiyet ve Obezite
- Fazla kilolu olma durumu; erkek çocuklarda; kız çocuklarından daha fazla yaygındır. Ergenlik çağında ise durum; hemen hemen eşittir.
- Ergenlik çağındaki çocuklardaki obezite veya fazla kilolu olma durumu; son yirmi beş yıl içerisinde; neredeyse iki mislinden fazla artmıştır.
Çocuklarda ve ergenlikte; fazla kilolu olmanın yada obez olmanın pek çok olumsuz etkisi vardır. Çocukluk boyunca ve özellikle ergenlik döneminde görülen bu iki durumda; ileriki yıllarda; marazi ve ölümle ilgili düşüncelere sebep olmaktadır.
Astım:
Astımlı çocuklarda; fazla kilolu olma yüzdesi; diğerlerine göre daha fazladır.
Diabet (2.Tip):
Son zamanlarda; 2.Tip şeker hastalığı; çocuklarda ve ergenlik çağındaki gençlerde belirgin bir şekilde artış göstermiştir. Aynı yaş grubunda; bu artışa paralel olarak; obezitenin artmasının; şeker hastalığının neden daha çok görülmeye başlandığını açıklayabilir. Obez çocukların; obez olmayanlara göre; daha yüksek açlık insülin seviyesine sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu durum; 2. Tip şeker hastalığı riskinin var olduğunu gösterir.
Yüksek tansiyon:
5-18 yaş arası obez gençlerde; obez olmayanlara göre 9 kat daha fazla; devamlı bir yüksek kan basıncı görülmüştür. Ayrıca; obez gençlerin; obez olmayanlara göre 2.5 kat daha fazla; yüksek diyastolik kan basıncı ve 4.5 kat daha fazla sistolik kan basıncına sahip oldukları tespit edilmiştir.
Ortopedik komplikasyonlar
Gelişme çağında olan çocukların; kemikleri ve kıkırdakları ; fazla kiloyu taşımaya müsait değildir. Sonuç olarak; obeziteye bağlı çeşitli ortopedik rahatsızlıklar görülmektedir. Daha küçük çocuklarda; fazla kilolu olmak eğik durmaya ve bacak kemiklerinin fazla büyümesine sebep olabilir. Gelişmekte olan kalça kemiklerinde; fazla kilo ağrıya sebep olabilir ve hareket kabiliyetini kısıtlar.
Psikolojik etkileri
Fazla kilolu çocuklar; normal çocuklardan daha uzun boyludur. Genellikle arkadaşları arasında; şaka yapılan ve dalga geçilen çocuklardır. Bu tip kişiler; başkalarının kendileri hakkında aşağılayıcı konuşmalarından rahatsız olurlar. Örneğin; hareketsiz; tembel ve diğerlerinden daha kuvvetli gibi; yada duygularının olmadığı ve pis oldukları gibi sözler sarf edilmesinden şikayet ederler.
Uyku sırasında nefes alamama
Uyku sırasında; nefes almanın bir süreliğine durması; obez çocukların yaklaşık % 7’sinde görülür. Obezitede ve uyku sırasında nefes alamama durumunda; normal düşünebilme yeteneğinde azalma görülür.
Çocuklardaki obezite
Ergenlik çağındakilerin yaklaşık 15.5’i obezdir. Obezite; son yirmi yıldır çok fazla artış göstermektedir. Çocukluktaki ve ergenlikteki çocuklardaki obezitenin çeşitli nedenleri vardır. Bu sebeplerden bazıları değiştirilebilir ; bazıları ise değiştirilemez sebeplerdir.
Değiştirilebilir sebepler:
- Fiziksel aktivitenin azlığı yada düzgün egzersiz yapmama gibi
- Oturarak yapılan alışkanlıklar; örneğin televizyon izlemek; bilgisayar oynamak yada kullanmak gibi alışkanlıklar
- Sosyo ekonomik durum; düşük aile geliri ve çalışmayan anne baba
- Yüksek kalorili gıdaları fazla tüketme alışkanlığı. Aç değilken; televizyon izlerken veya başka şeyler yaparken; bir şeyler yemek
- Çevresel faktörler; yani yüksek kalorili gıdaların reklamlarının kişiyi; fazla yemeye teşvik etmesi gibi
Değiştirilemeyen sebepler:
Genetik. Obezitenin; en büyük sebepleri; fazla kilolu anne baba’ya sahip olmak ve çocuklukta fazla kilolu olmaktır.
Çocukluk obezitesinin önlenmesi
Çocuklukta; sağlıklı beslenme alışkanlığının kazanılması çok önemlidir; çünkü ileriki yaşlarda bu alışkanlıkları değiştirmek çok zordur. Çocukluktaki ve ergenlikteki obezitenin; önlenmesinin temel esasları; fiziksel aktivite ve beslenmedir. Aileler ve okullara bu konuda çok iş düşmektedir.
Aile ; çocuğa en iyi örnektir ve fiziksel aktivitenin çocuğun sağlığı üzerindeki olumlu etkilerini kabul etmelidirler. Fakat; genelde aileler çocuklarının fazla kilolu yada obez olmasının; onlar için ne kadar büyük bir tehlike oluşturduğunu çoğunlukla görmezden gelirler.
Hareketli bir ortam yaratın:
- Bütün aile fertlerinin de katılabileceği fiziksel aktiviteler için fırsatlar yaratın. Yürüyüş; bisiklete binmek gibi.
- Aile ile birlikte yapılacak özel durumlar organize edin; örneğin; dağa tırmanmak veya kayak yapmak gibi.
- Komşularınızla yada akrabalarınızla beraber; futbol; voleybol gibi oyunlar oynayabileceğiniz ortamlar yaratın.
- Evde iş bölümü yaparak mecburi hareketler sağlayayın ; örneğin; elektrik süpürgesi yapmak; otomobili yıkamak gibi.
- Çocuğunuzu; gitmek isteyeceği bir kursa yazdırabilirsiniz örneğin; tenis; jimnastik; basketbol kursları gibi.
- Çocuğunuzun; televizyon izlediği ve bilgisayar başında geçirdiği saatleri azaltabilirsiniz.
Sağlıklı beslenme ortamı yaratın:
- Uyguladığınız diyete; ailedeki sadece bazı kişilerin değil; herkesin uymasını sağlayın
- Birlikte yemek yapmaya çalışın. Çocuklar; yemek pişirmeyi severler ve sağlıklı beslenmenin nasıl olduğunu ve sağlıklı gıdaların nasıl hazırlandığını; öğrenebilirler.
- Her zaman yemekleri; masaya oturarak ve birlikte yemeye çalışın.
- Yemeği hızlı yiyip bitirmekten kaçının. Hızlı yemek yemek; sindirime fazla vakit bırakmaz ve doyduğunuzu hissetmeye fırsatınız olmaz.
- Yemek sırasında; televizyon izlemek gibi başka şeylerle ilgilenmemelisiniz.
- Yağ ve şeker gibi; yüksek kalorili gıdalardan kaçınmalısınız.
- Az kalorili ve beslenme değeri yüksek gıdalarla besleniniz. Örneğin; sebze ve yoğurt gibi.
- Yemeklerinizi küçük porsiyonlar halinde yemeye çalışmalısınız.
- Çocuklarınıza; yemeleri için ısrar etmemelisiniz.
- Fast-food gıdaları azaltıp ve haftada 1’den fazla çocuğunuzun yemesine izin vermemelisiniz.
- Cezalandırma yöntemi olarak yemek vermemek gibi veya ödüllendirmek için yemek vermek gibi davranışlarda bulunmaktan kaçınmalısınız.
Okullar:
Çocuklar; evlerinin dışındaki vakitlerinin çoğunu okulda geçirirler. Bu yüzden okul ; sağlıklı beslenme ortamı sağlamalıdır ve fiziksel hareket alışkanlığı kazandırmalıdır.
Çocukların ve gençlerin kilo verme yöntemleri:
Egzersiz: Çocukların çoğu; egzersiz yapmanın; kilo vermede ve kilo almayı önlemekte oldukça faydalı olduğunu söylemişlerdir.
Yeme alışkanlıklarının değişmesi: Çocukların çoğu; kilo vermek yada kilo almayı önlemek için; daha az yediklerini yada daha az yağ tükettiklerini söylemektedirler.
Aç kalmak: Bazı çocuklar; daha çok kız çocukları; hiç yemeyerek kilo vermeye çalıştıklarını söylemişlerdir.
Zayıflatıcı ürünler: Gençlerin bazıları; doktor tavsiyesi olmadan; bazı zayıflatıcı ilaçlar aldıklarını söylemişlerdir. İlaç kullanan gençler arasında; kızlar yine fazladır.
Bazı gençler kusarak yada bağırsakları yumuşatıcı ilaçlar alarak zayıflamaya çalıştıklarını belitmişlerdir.
Okulda sağlıklı beslenme ortamı yaratmak
Gençlerin çoğu; yemeleri gereken miktarlarda meyve ve sebze yememektedirler. Son zamanlarda; içmeleri gerekenden daha az süt içmektedirler. Öğrencilerin kendileri; aileler ve okul yönetimi bu konuda hassas davranıp; beslenmeye gereken önemi vermelidirler.
Fiziksel aktivite konusunda yapılabilecekler:
- Fiziksel aktiviteyi özendirmek ve yaşam boyunca yapılmasını sağlamak
- Gençlerin; rahatlıkla spor yapabilecekleri çok sayıda spor salonu açılmasını sağlamak.
- Sadece takım sporları değil; dans; yürüyüş gibi aktivitelerin yapılmasını teşvik etmek.
- Ailelerin; çocuklarının herhangi bir fiziksel aktivitede bulunmasına yardımcı olmaları.
- Fiziksel aktivite hakkında; öğretmenleri; sağlık elemanlarını ve koçları eğitmek.
Çocuklukta obezite:
Bir çocuğun yada ergenin kilo problemi olup olmadığına kara vermek; zor bir iştir. Çocuğunuzdaki fazla kilonun ; onun gelişiminden kaynaklanıp kaynaklanmadığını yada çocuğunuzun sadece normal bir şekilde büyüdüğünü nasıl anlarsınız? Fazla kilonun çocuğunuzu olumsuz etkileyip etkilemediğini nasıl anlarsınız?
Sağlıkla ilgili riskler
Obezitenin daha sık görülmesi ile birlikte; pek çok sorunda ortaya çıkmıştır. Çocuk hastalığı uzmanları ve obezite araştırıcıları; obeziteye bağlı 2.Tip şeker hastalığının; astım ve yüksek tansiyonun; eskiye oranla daha çok görüldüğünü söylemektedirler.
Çocuğunuzun; obez olup olmadığına karar verebilmeniz için bazı işaretler vardır:
- Daha önce ailede obezite hastalığının görülmüş olması.
- Daha önce obeziteye bağlı bazı sağlık sorunlarının örneğin; erken yaşta kalp-damar rahatsızlıklarının; yüksek kolesterol; yüksek kan basıncı seviyeleri ve 2.Tip şeker hastalıklarının görülmüş olması.
- Ailede sigara içenlerin bulunması ve oturarak yapılan hareketlerin fazlalığı.
- Kalple ilgili riskler. Obez çocuklarla yapılan çalışmalarda; diğer çocuklara göre; daha yüksek kan basıncı ve kalp atışı görülmüştür.
2. Tip şeker hastalığı; glikoz toleransının olmaması ve insülin seviyelerinin normalin üzerinde olmasıdır.
Ortopedik sorunlar. Kaval kemiğinde eğrilme; eğri bacaklar ve kalça kemiğinde bozukluklar.
Derideki bozukluklar. Sıcak havalarda; fazla kilodan dolayı deride meydana gelen; isilik gibi kızarıklıklar ve çeşitleri.
Psikolojik sorunlar.Kendine güven eksikliği; kendini beğenmeme; depresyon ve yalnızlık.
- Oturarak çalışma yada fiziksel hareket azlığı
- Uzun boyluluk; obez çocuklarda görülmektedir.
- Gençlerle yapılan çalışmalarda; sigara içmenin; kilo vermek için bir araç olarak kullanıldığını göstermektedir.
Obezitenin tedavisi:
Tedavide ; en önemli şey gençlere dikkat etmektir. Küçük ve başarılabilecek hedefler koymak lazımdır; aksi taktirde hevesleri kırılabilir. Ailedeki bireylerin katılımı sağlanırsa; tedaviyi uygulamak; çocuk açısından daha kolay olur.
Diyetisyenle işbirliği yapmak:
Diyetisyenler; çocuğunuzun özel beslenme programını çıkartabilir ve sağlıklı beslenmesi ve büyümesi devam edebilir. Gıda uzmanlarının bu konudaki tavsiyeleri; küçük lokmalar halinde yemek; yemeği uzun bir süre çiğnemek ve hızlı yemekten kaçınmaktır.
Fiziksel aktivite:
Çocuk; her gün 30 dakika fiziksel aktivitede bulunmalıdır.