Çocuklarda Tuvalet Eğitimi
ÇOCUĞUN TUVALET EĞİTİMİNE HAZIR OLDUĞU NASIL ANLAŞILIR?
Öncelikle çocuğun yürüyebilmesi; kolay kıyafetlerini tek başına giyip çıkarabilmesi; basit isteklerini yerine getirebiliyor olması gerekir. Çocuk günde 2 saatten fazla kuru kalabiliyorsa; bağırsak hareketleri belirli bir düzendeyse ve bunu tahmin edebiliyorsa; bezinin kirli ya da ıslak olmasından rahatsızlık duyduğunu ifade ediyorsa tuvalet eğitimi için hazır demektir. Bu dönem normal gelişim gösteren çocuklarda genelde 20 ay civarındadır. Tuvalet eğitimine başlama yaşı her çocukta farklılık gösterir. Çocuktan çocuğa değişebilmesine rağmen ilkokul çağına kadar tamamlanmış olması gerekir. Israrla altına kaçıran çocuklarda ise başka fizyolojik ve psikolojik nedenler olabileceği de göz önüne alınarak uzmanlardan yardım istenmelidir.
Çocuk hazır olmadan tuvalet eğitimine başlanmamalıdır. Ancak hazır olduğuna dair tüm sinyaller olmasına karşın çocukta direnç görülüyorsa çocuğa baskı yapılmamalıdır. Bu durumda eğitime biraz ara vermek ve daha sonra denemek gerekir.
TUVALET EĞİTİMİNDE ADIMLAR
- Tuvalet eğitimine; çocukla birlikte lazımlık seçmekle başlanabilir. Lazımlık başta çocuğun oyun oynadığı alana konularak; benimsemesi ve alışması sağlanmalıdır. Çocuk gün içinde kıyafetleriyle lazımlığa oturmak için cesaretlendirilmelidir. Bu süreçte çocuğun anne veya baba tuvaletteyken gözlemlemesine ya da sifonu çekmesine izin verilebilir. Bu aşamada çocuğa tuvalette ne yapması gerektiğiyle ilgili açıklamada bulunmak ve anlamasını sağlamak faydalı olacaktır. Çocuk lazımlığa alıştıktan sonra; çamaşırını çıkararak lazımlığa oturması için cesaretlendirilmelidir. Alıştıktan sonra tuvaletini lazımlığa nasıl yapacağı açıklanmalıdır. Hoşlanacağı bazı ufak ödülleri önceden hazırlamak ve tuvaletini lazımlığa yaptığı zaman vermek faydalı olacaktır.
- Çocuğa sadece başlangıçta açıklayıp; kaç dakika boyunca lazımlıkta oturması gerektiğini söylemek gerekir. Örneğin ‘’tuvaletini yapana kadar burada oturacaksın’’ gibi cümleler kurulmamalı; oturması gereken süre belirtilmelidir. Yanında kalarak hoşlanacağı şeyler yapmak (kitap okumak; masal anlatmak gibi) çocuğun lazımlıkta oturmasını sağlayacaktır. Çocuk tuvaletini lazımlığa yaptığında ona sarılmalı; onu övmeli ve belirlenmiş olan ödül çocuğa verilmelidir. Örneğin; ‘’ sen artık ağabey; abla oldun; tuvaletini artık beze değil; lazımlığa yapıyorsun’’ gibi cümleler çocuk için teşvik edici olabilir.
- Onun yanında lazımlığı tuvalete boşaltıp nereye gittiğini basitçe açıklamakta fayda vardır. Eğer lazımlığa dışkılama sağlanamamışsa kesinlikle kızgınlık belirtisi göstermemek; sakin davranmak gerekir. Bir dahaki sefere tekrar denemesi söylenebilir. Çocuk 1-2 saatte bir tuvalete götürülmeli ve bu işlemler gün içerisinde sürekli tekrar edilmelidir. Bu süreçte çocuğun altına kaçırmaları hoş görülmeli; kızma ve cezalandırmalardan kaçınılmalıdır. Çocuk altına yaptıktan sonra size haber veriyorsa; bir dahaki sefere daha erken haber vermesini söyleyin. Çocuk; bezine kakasını yaptıysa; onun göreceği şekilde kakayı önce lazımlığa; sonra tuvalete boşaltarak; lazımlık-dışkı ilişkisini kurmasını sağlamak gerekir.
ÇOCUĞA BU SÜREÇTE NASIL DAVRANMAK GEREKİR?
- Çocuğun korktuğu veya direnç gösterdiği noktada kesinlikle üstüne gidilmemelidir. Onun yerine biraz zaman tanımak gerekir.
- Anne-baba bu süreçte çok sabırlı olmalı; küçük kaçamak ve başarısızlıkları hoş görmelidir. Çocuğa kızmak yerine doğru davranış alternatifleri üretmek ve ona örnek olmak gerekir.
- Çocuğun ufak bir başarısı bile desteklenmeli ve övülmelidir. Başlarda çocuğun lazımlığa oturması bile takdir edilmeli; ‘’bir dahaki sefere tuvaletini de yaparsın’’ şeklinde desteklenmelidir.
- Sevgi hiçbir çocuk eğitiminde olmadığı gibi tuvalet eğitiminde de ödül ya da ceza olarak kullanılmamalıdır. ‘’tuvaletini yapmazsan seni sevmeyeceğim’’ ya da ‘’tuvaletini yaparsan seni seveceğim’’ gibi cümleler çocuklara asla kullanılmamalıdır.
- Çocuğun lazımlığa dışkılamasının ardından tuvaletinden iğrenmesine neden olacak ‘’çok kötü koktu’’; ‘’ne pis’’ gibi cümleler kullanılmamaya özen gösterilmelidir.
Öncelikle çocuğun yürüyebilmesi; kolay kıyafetlerini tek başına giyip çıkarabilmesi; basit isteklerini yerine getirebiliyor olması gerekir. Çocuk günde 2 saatten fazla kuru kalabiliyorsa; bağırsak hareketleri belirli bir düzendeyse ve bunu tahmin edebiliyorsa; bezinin kirli ya da ıslak olmasından rahatsızlık duyduğunu ifade ediyorsa tuvalet eğitimi için hazır demektir. Bu dönem normal gelişim gösteren çocuklarda genelde 20 ay civarındadır. Tuvalet eğitimine başlama yaşı her çocukta farklılık gösterir. Çocuktan çocuğa değişebilmesine rağmen ilkokul çağına kadar tamamlanmış olması gerekir. Israrla altına kaçıran çocuklarda ise başka fizyolojik ve psikolojik nedenler olabileceği de göz önüne alınarak uzmanlardan yardım istenmelidir.
Çocuk hazır olmadan tuvalet eğitimine başlanmamalıdır. Ancak hazır olduğuna dair tüm sinyaller olmasına karşın çocukta direnç görülüyorsa çocuğa baskı yapılmamalıdır. Bu durumda eğitime biraz ara vermek ve daha sonra denemek gerekir.
TUVALET EĞİTİMİNDE ADIMLAR
- Tuvalet eğitimine; çocukla birlikte lazımlık seçmekle başlanabilir. Lazımlık başta çocuğun oyun oynadığı alana konularak; benimsemesi ve alışması sağlanmalıdır. Çocuk gün içinde kıyafetleriyle lazımlığa oturmak için cesaretlendirilmelidir. Bu süreçte çocuğun anne veya baba tuvaletteyken gözlemlemesine ya da sifonu çekmesine izin verilebilir. Bu aşamada çocuğa tuvalette ne yapması gerektiğiyle ilgili açıklamada bulunmak ve anlamasını sağlamak faydalı olacaktır. Çocuk lazımlığa alıştıktan sonra; çamaşırını çıkararak lazımlığa oturması için cesaretlendirilmelidir. Alıştıktan sonra tuvaletini lazımlığa nasıl yapacağı açıklanmalıdır. Hoşlanacağı bazı ufak ödülleri önceden hazırlamak ve tuvaletini lazımlığa yaptığı zaman vermek faydalı olacaktır.
- Çocuğa sadece başlangıçta açıklayıp; kaç dakika boyunca lazımlıkta oturması gerektiğini söylemek gerekir. Örneğin ‘’tuvaletini yapana kadar burada oturacaksın’’ gibi cümleler kurulmamalı; oturması gereken süre belirtilmelidir. Yanında kalarak hoşlanacağı şeyler yapmak (kitap okumak; masal anlatmak gibi) çocuğun lazımlıkta oturmasını sağlayacaktır. Çocuk tuvaletini lazımlığa yaptığında ona sarılmalı; onu övmeli ve belirlenmiş olan ödül çocuğa verilmelidir. Örneğin; ‘’ sen artık ağabey; abla oldun; tuvaletini artık beze değil; lazımlığa yapıyorsun’’ gibi cümleler çocuk için teşvik edici olabilir.
- Onun yanında lazımlığı tuvalete boşaltıp nereye gittiğini basitçe açıklamakta fayda vardır. Eğer lazımlığa dışkılama sağlanamamışsa kesinlikle kızgınlık belirtisi göstermemek; sakin davranmak gerekir. Bir dahaki sefere tekrar denemesi söylenebilir. Çocuk 1-2 saatte bir tuvalete götürülmeli ve bu işlemler gün içerisinde sürekli tekrar edilmelidir. Bu süreçte çocuğun altına kaçırmaları hoş görülmeli; kızma ve cezalandırmalardan kaçınılmalıdır. Çocuk altına yaptıktan sonra size haber veriyorsa; bir dahaki sefere daha erken haber vermesini söyleyin. Çocuk; bezine kakasını yaptıysa; onun göreceği şekilde kakayı önce lazımlığa; sonra tuvalete boşaltarak; lazımlık-dışkı ilişkisini kurmasını sağlamak gerekir.
ÇOCUĞA BU SÜREÇTE NASIL DAVRANMAK GEREKİR?
- Çocuğun korktuğu veya direnç gösterdiği noktada kesinlikle üstüne gidilmemelidir. Onun yerine biraz zaman tanımak gerekir.
- Anne-baba bu süreçte çok sabırlı olmalı; küçük kaçamak ve başarısızlıkları hoş görmelidir. Çocuğa kızmak yerine doğru davranış alternatifleri üretmek ve ona örnek olmak gerekir.
- Çocuğun ufak bir başarısı bile desteklenmeli ve övülmelidir. Başlarda çocuğun lazımlığa oturması bile takdir edilmeli; ‘’bir dahaki sefere tuvaletini de yaparsın’’ şeklinde desteklenmelidir.
- Sevgi hiçbir çocuk eğitiminde olmadığı gibi tuvalet eğitiminde de ödül ya da ceza olarak kullanılmamalıdır. ‘’tuvaletini yapmazsan seni sevmeyeceğim’’ ya da ‘’tuvaletini yaparsan seni seveceğim’’ gibi cümleler çocuklara asla kullanılmamalıdır.
- Çocuğun lazımlığa dışkılamasının ardından tuvaletinden iğrenmesine neden olacak ‘’çok kötü koktu’’; ‘’ne pis’’ gibi cümleler kullanılmamaya özen gösterilmelidir.