Ağrısız Rahim Filmi Nasıl Çekilir?
Rahim filmi çekilmesi sırasında ağrı; acı meydana getirebilecek üç şey söz konusu olabilir.
1- Muayene aletinin verebileceği rahatsızlık.
2- Rahim kasının istemsiz kasılması.
3- Karın zarının kullanılan ilaca karşı tepki vermesi.
Eğer rahim filmi çekilmesi sırasında bu üç faktör ortadan kaldırılabilir veya en az seviyeye düşürülebilirse ağrısız rahim filmi çekebilmek mümkün olur.
Öte yandan tek amacın rahim filmini ağrısız çekmek olmadığını; asıl istenen şeyin yüksek kalitede; doğru sonuç veren rahim filmini ağrısız olarak çekmek olduğunu gözden kaçırmamamız gerekir.
Şimdi yukarıda sayılan faktörleri tek tek ele alalım:
Muayene Aleti:
Her insanın yapısı az da olsa birbirinden farklıdır. Vajina girişi; vajina derinliği ve esnekliği her kadında aynı değildir. Tecrübeli bir hekim dıştan baktığında ve hastasıyla konuştuğunda nasıl ve ne büyüklükte bir muayene aleti kullanması gerektiğini kestirebilir. Hastanın yapısının elverdiği en küçük muayene aleti kullanılır; aletin üzeri özel kayganlaştırıcı ile kaplanır; yavaş hareket edilerek vajinanın esnemesine fırsat tanınırsa muayene aletinin verebileceği rahatsızlıklar en az seviyeye düşürülmüş olur. Rahim ağzının sıkıntı vermeden bulunması ve ilaç verilebilir bir konumda sabitlenmesi tecrübe gerektirir. Hekimin tutumu ve güven veren yaklaşımları da işin bu aşamasını oldukça kolaylaştıracaktır. Hafif vajinismus ve panik atak olgularında özel psikolojik hazırlık gereklidir. Cinsel ilişkiyi ve muayeneyi tamamen imkansız kılan ağır vajinismus durumunda ise incelemeyi anestezi altında yapmaktan başka yol kalmaz.
Rahim kasının istemsiz kasılması:
İnceleme sırasında rahmin maruz kaldığı bazı fiziksel etkiler rahim kasının istemsiz kasılmasına (kramp; spazm) yol açarak şiddetli ağrıların meydana gelmesini tetikleyebilir. Bu kasılmalar sadece şiddetli ağrıdan sorumlu olmakla kalmaz; aynı zamanda tüplerin giriş deliklerini büzerek gerçekte açık olan bir tüpün rahim filminde kapalı gibi çıkmasına neden olabilir. Keşke basit bir hap yutarak veya fitil koyarak bu ağrı ve spazmları yok etmek mümkün olsaydı. Ancak ne yazık ki ağrı kesici ve kas gevşetici ilaçlar bu mekanizma üzerinde pek de etkili olmaz.
Ağrı meydana gelmesini tetikleyen fiziksel etkiler şunlardır:
a) Rahme poz verdirmek için rahmin çengelle tutularak çekilmesi.
b) Verilen ilacın tüplerde ilerleyebilmesi için uygulanan basınç.
c) Verilen ilacın viskozitesi; osmolaritesi vb fiziksel özellikleri.
d) İlacın geri gelmesini önlemek için şişirilen balonun çapı ve yeri.
Rahim ağzına çengel geçirilmesi fazla acı veren bir işlem olmamakla birlikte bu çengelli alet ile rahmin aşağı doğru çekilmesi ilaç basıncıyla birlikte şiddetli ağrıları tetikleyebilmektedir. Yeni jenerasyon C kollu röntgen makineleri sayesinde artık rahme poz verdirmek için onu rahim ağzından çengelli alet ile tutup çekmek veya itmek gerekmemektedir. C kolu röntgen cihazı; rahmin yüzü öne veya arkaya; ne tarafa dönük olursa olsun onun tam karşısına hareket edebilmekte ve rahme dokunmadan uygun açıda film çekebilmektedir.
Tecrübeli bir hekim ilacın tüplerden geçebilmesi için gereken basıncı mümkün olan en düşük seviyede tutabilir ve bunu sürekli sağlayarak gereksiz basıncın yol açabileceği ağrılardan kaçınabilir. Aynı zamanda tecrübeli bir hekim hangi hastada nasıl bir kateter kullanması gerektiğine; balonlu kateter kullanacaksa balonu nerede ve ne kadar şişirmesi gerektiğine karar verir. Bu kararları adım adım vererek ağrı ve spazm oluşturmadan incelemeyi yapabilir.
İnceleme için yeni jenerasyon suda çözünebilir; uygun osmotik özelliklere sahip düşük viskoziteli; organik iyotlu kontrast maddeler biraz daha pahalı olmakla birlikte diğerlerinden çok daha üstündür.
Karın zarının kullanılan ilaca tepki vermesi:
Yabancı bir sıvının tüplerden geçerek karın boşluğu içine akması sinir uçları açısından zengin olan karın zarının bunu hissetmesine yol açabilir. Bunun için normal vücut sıvılarının fiziksel özelliklerine en yakın özellikteki kontrast maddeler tercih edilmelidir. Bu ilaçlar ya hissedilmez veya hafif bir şekilde hissedilebilirler.
Şimdi ağrısız rahim filminin (HSG) nasıl çekildiğini hastalar açısından özetleyelim:
1- İnceleme öncesinde yardımcı sağlık personeli; hemşire veya hekim tarafından bilgilendirme yapılır.
2- Muayene önlüğü giydirilir.
3- C kollu röntgen cihazının masasına sırtüstü yatılır.
4- Hekim uygun büyüklükte muayene aleti seçer ve kullanır.
5- Hekim rahim ağzının yapısına göre balonlu veya balonsuz; uygun bir yumuşak kateter seçer ve onu uygun bir lokalizasyona yerleştirir.
6- Hekim mümkün olan en düşük basınçla ilacı rahim boşluğuna doldurur.
7- C kollu röntgen cihazı hareket ederek rahmin ön yüzünü ve tüpleri gösterecek şekilde hareket eder ve filmleri çeker.
8- İlacın verilmesi ve bu sırada filmlerin çekilmesi genellikle 1 dakikadan kısa sürer.
9- Tüm bu işlemler sırasında genellikle hiç ağrı olmaz. Bazen adet sancısına benzer hafif bir his söz konusu olabilir. Genellikle hiç kanama olmaz. Bazen en fazla bir gün süren hafif lekelenmeler meydana gelebilir. İnceleme sırasında şiddetli ağrılar ve kanamalar hiç olmaz.
10- Film çektiren kadın; incelemeden sonra hiç bir şey olmamış gibi hayatına devam edebilir. Araba kullanmak; cinsel ilişki; banyo vb. her şey serbesttir.
Ağrısız rahim filmi çekilebilen merkezlerde C kollu röntgen cihazı ve ağrısız rahim filmi tekniğini bilen tecrübeli bir ekip bulunur.
1- Muayene aletinin verebileceği rahatsızlık.
2- Rahim kasının istemsiz kasılması.
3- Karın zarının kullanılan ilaca karşı tepki vermesi.
Eğer rahim filmi çekilmesi sırasında bu üç faktör ortadan kaldırılabilir veya en az seviyeye düşürülebilirse ağrısız rahim filmi çekebilmek mümkün olur.
Öte yandan tek amacın rahim filmini ağrısız çekmek olmadığını; asıl istenen şeyin yüksek kalitede; doğru sonuç veren rahim filmini ağrısız olarak çekmek olduğunu gözden kaçırmamamız gerekir.
Şimdi yukarıda sayılan faktörleri tek tek ele alalım:
Muayene Aleti:
Her insanın yapısı az da olsa birbirinden farklıdır. Vajina girişi; vajina derinliği ve esnekliği her kadında aynı değildir. Tecrübeli bir hekim dıştan baktığında ve hastasıyla konuştuğunda nasıl ve ne büyüklükte bir muayene aleti kullanması gerektiğini kestirebilir. Hastanın yapısının elverdiği en küçük muayene aleti kullanılır; aletin üzeri özel kayganlaştırıcı ile kaplanır; yavaş hareket edilerek vajinanın esnemesine fırsat tanınırsa muayene aletinin verebileceği rahatsızlıklar en az seviyeye düşürülmüş olur. Rahim ağzının sıkıntı vermeden bulunması ve ilaç verilebilir bir konumda sabitlenmesi tecrübe gerektirir. Hekimin tutumu ve güven veren yaklaşımları da işin bu aşamasını oldukça kolaylaştıracaktır. Hafif vajinismus ve panik atak olgularında özel psikolojik hazırlık gereklidir. Cinsel ilişkiyi ve muayeneyi tamamen imkansız kılan ağır vajinismus durumunda ise incelemeyi anestezi altında yapmaktan başka yol kalmaz.
Rahim kasının istemsiz kasılması:
İnceleme sırasında rahmin maruz kaldığı bazı fiziksel etkiler rahim kasının istemsiz kasılmasına (kramp; spazm) yol açarak şiddetli ağrıların meydana gelmesini tetikleyebilir. Bu kasılmalar sadece şiddetli ağrıdan sorumlu olmakla kalmaz; aynı zamanda tüplerin giriş deliklerini büzerek gerçekte açık olan bir tüpün rahim filminde kapalı gibi çıkmasına neden olabilir. Keşke basit bir hap yutarak veya fitil koyarak bu ağrı ve spazmları yok etmek mümkün olsaydı. Ancak ne yazık ki ağrı kesici ve kas gevşetici ilaçlar bu mekanizma üzerinde pek de etkili olmaz.
Ağrı meydana gelmesini tetikleyen fiziksel etkiler şunlardır:
a) Rahme poz verdirmek için rahmin çengelle tutularak çekilmesi.
b) Verilen ilacın tüplerde ilerleyebilmesi için uygulanan basınç.
c) Verilen ilacın viskozitesi; osmolaritesi vb fiziksel özellikleri.
d) İlacın geri gelmesini önlemek için şişirilen balonun çapı ve yeri.
Rahim ağzına çengel geçirilmesi fazla acı veren bir işlem olmamakla birlikte bu çengelli alet ile rahmin aşağı doğru çekilmesi ilaç basıncıyla birlikte şiddetli ağrıları tetikleyebilmektedir. Yeni jenerasyon C kollu röntgen makineleri sayesinde artık rahme poz verdirmek için onu rahim ağzından çengelli alet ile tutup çekmek veya itmek gerekmemektedir. C kolu röntgen cihazı; rahmin yüzü öne veya arkaya; ne tarafa dönük olursa olsun onun tam karşısına hareket edebilmekte ve rahme dokunmadan uygun açıda film çekebilmektedir.
Tecrübeli bir hekim ilacın tüplerden geçebilmesi için gereken basıncı mümkün olan en düşük seviyede tutabilir ve bunu sürekli sağlayarak gereksiz basıncın yol açabileceği ağrılardan kaçınabilir. Aynı zamanda tecrübeli bir hekim hangi hastada nasıl bir kateter kullanması gerektiğine; balonlu kateter kullanacaksa balonu nerede ve ne kadar şişirmesi gerektiğine karar verir. Bu kararları adım adım vererek ağrı ve spazm oluşturmadan incelemeyi yapabilir.
İnceleme için yeni jenerasyon suda çözünebilir; uygun osmotik özelliklere sahip düşük viskoziteli; organik iyotlu kontrast maddeler biraz daha pahalı olmakla birlikte diğerlerinden çok daha üstündür.
Karın zarının kullanılan ilaca tepki vermesi:
Yabancı bir sıvının tüplerden geçerek karın boşluğu içine akması sinir uçları açısından zengin olan karın zarının bunu hissetmesine yol açabilir. Bunun için normal vücut sıvılarının fiziksel özelliklerine en yakın özellikteki kontrast maddeler tercih edilmelidir. Bu ilaçlar ya hissedilmez veya hafif bir şekilde hissedilebilirler.
Şimdi ağrısız rahim filminin (HSG) nasıl çekildiğini hastalar açısından özetleyelim:
1- İnceleme öncesinde yardımcı sağlık personeli; hemşire veya hekim tarafından bilgilendirme yapılır.
2- Muayene önlüğü giydirilir.
3- C kollu röntgen cihazının masasına sırtüstü yatılır.
4- Hekim uygun büyüklükte muayene aleti seçer ve kullanır.
5- Hekim rahim ağzının yapısına göre balonlu veya balonsuz; uygun bir yumuşak kateter seçer ve onu uygun bir lokalizasyona yerleştirir.
6- Hekim mümkün olan en düşük basınçla ilacı rahim boşluğuna doldurur.
7- C kollu röntgen cihazı hareket ederek rahmin ön yüzünü ve tüpleri gösterecek şekilde hareket eder ve filmleri çeker.
8- İlacın verilmesi ve bu sırada filmlerin çekilmesi genellikle 1 dakikadan kısa sürer.
9- Tüm bu işlemler sırasında genellikle hiç ağrı olmaz. Bazen adet sancısına benzer hafif bir his söz konusu olabilir. Genellikle hiç kanama olmaz. Bazen en fazla bir gün süren hafif lekelenmeler meydana gelebilir. İnceleme sırasında şiddetli ağrılar ve kanamalar hiç olmaz.
10- Film çektiren kadın; incelemeden sonra hiç bir şey olmamış gibi hayatına devam edebilir. Araba kullanmak; cinsel ilişki; banyo vb. her şey serbesttir.
Ağrısız rahim filmi çekilebilen merkezlerde C kollu röntgen cihazı ve ağrısız rahim filmi tekniğini bilen tecrübeli bir ekip bulunur.