Depresyonda mıyım?
Depresyon;
Duygudurum: Kişinin kendisini hüzünlü; çökkün; boşlukta; umutsuz; tahammülsüz hissettiği;
İlgisizlik: Normalde yapmaktan hoşlandığı etkinliklerden artık zevk alamadığı ve bunlara karşı isteksiz olduğu;
İştah: İştahsızlık ve kilo vermenin veya tersine aşırı yeme ve kilo almanın geliştiği;
Uyku: Uykusuzluk çekilen (geç uykuya dalma; sık uyanma) veya sürekli yatma-uyuma isteği yaşanan; uykuların artık dinlendirici olmadığı;
Beden aktivitesi: Hareketlerde yavaşlama; eylemi başlatmada güçlük veya huzursuzluk nedeniyle yerinde duramamanın gözlendiği;
Enerji düşüklüğü: Kişinin üzerinden atamadığı bir bitkinlik; yorgunluk hissinin olduğu;
Değersizlik hissi: Kendini değersiz hissettiği; olanlardan kendini suçladığı;
Kararsızlık: Sadece hayatın dönüm noktaları ile ilgili değil (iş değişikliği; ayrılma gibi); günlük hayat ile ilgili basit kararları almanın bile güçleştiği (ne yemek pişirileceği; e-postada ne yazılacağı vs);
Ölme isteği: Yaşamak yerine ölmüş olmanın tercih edilebildiği belli bir süredir yerleşmiş bir tablo olarak tanımlanabilir.
Depresyonda yukarıda sıralanan duygusal; fiziksel ve bilişsel belirti kümelerinin sonucunda bireyin işlevselliği de geçici olarak etkilenir:
Sosyal işlevsellikte azalma: Sadece mecbur olunan kişilerle görüşme ve yerlere gitme; aile bireyleri ile bir araya gelmekten kaçınma; arayanların telefonunu açmama; rutin görüşülen kişilerin sayısını ve görüşme sıklığını giderek azaltma;
Mesleki işlevsellikte azalma: İşe karşı motivasyonun düşmesi; düşük performansla çalışma; aktif sorumluluk almaktan kaçınma; işe geç gitme-erken çıkma; sağlık problemleri nedeniyle işe gidilemeyen günlerde artış;
Akademik işlevsellikte azalma: Derslere dikkatini verememe; dinlediğini ve okuduğunu aklında tutamama nedeniyle öğrencide kendisinden beklenen başarı düzeyinin altına düşme; okula gitmek istememe; devamsızlık yapma görülür.
Ne zaman başvurmalı?
Günlük işlevsellik bozulduğunda; kendini geri çekme veya tahammülsüzlük nedeniyle ilişkilerde güçlükler yaşanmaya başladığında; hayatın anlamsız olduğundan başlayıp kendi yaşamını sonlandırma isteğine varan intihar düşünceleri olduğunda destek alınmalıdır.
Başvuruyu geciktirenler:
Başvuru depresyonun şiddetine; başlama hızına; kişinin duygusal farkındalığına; çevresinden gelen geri bildirimlere açık olup olmamasına göre değişkenlik gösterir. Kişi içinden geçtiği karamsar dönemi yaşadığı olaylara bağlıyor ve stresör ortadan kalkınca bu duygusal durumunun düzeleceğini düşünerek zaman kaybediyor olabilir. Dışarıdan profesyonel destek almayı zaaf olarak algılıyor olabilir. Depresyon yavaş ilerlemişse kendisi veya yakınları değişikliğin farkına varamamış olabilir.
Tedaviye başvurmamanın olumsuz sonuçları:
Tedaviye başvurmama durumunda depresyon tablosu tam düzelmeyip dalgalı seyir alabilir veya kronikleşebilir; yineleme olasılığı yükselebilir. Stresle ilişkili tıbbi hastalıklara yatkınlık artar. En önemlisi intihar girişiminde bulunma riski artar.
Kişi depresyonun etkisindeyken hayatının düzeni ile ilgili mantıklı kararlar yerine; hatalı duygusal kararlar alabilir. İşlevselliğin ve kişilerarası ilişkilerin bozulması ile birlikte yaşam kalitesinde genel bir düşüklük gelişir.
Tedavi:
Depresyona yaklaşımda depresyonun süresi; şiddeti; kendiliğinden mi yoksa bir stresöre bağlı olarak mı başladığı; kalıtsal yatkınlık; tetikleyen ilişkiler ve aile/iş ortamı; kişilik özellikleri; baş etme mekanizmaları değerlendirilir. Buna göre kişiye özel süreyle ve aralıklarla ilaç tedavisi-psikoterapi önerilir.
İlaç tedavisi: İlaç seçimi kişinin depresyonunun şiddetine; eşlik eden kaygı düzeyine ve uyku/iştah durumuna göre seçilir. Sanılanın aksine antidepresan ilaçlar yan etki olarak sersemlik ve uyku hali yapan; kilo aldıran ilaçlardan ibaret değildir. Yeni kuşak antidepresan ilaçlar arasında günlük yaşamı ve aktif çalışma hayatını etkilemeyen; gün içinde uyku hali yapmayan; kilo aldırmayan ilaçlar mevcuttur. İlaçların dozu ve kullanım süresi; tedaviye alınan yanıta ve geçmişte depresyon ataklarının bulunup bulunmamasına göre her kişide değişir.
Psikoterapi:
Bilişsel Davranışçı Terapi:
Not .Bu yazı ;Psikolog İlkten Çetin ve Uzman Doktor Aylan Gımzal Gönentür Tarafından hazırlanmıştır
Duygudurum: Kişinin kendisini hüzünlü; çökkün; boşlukta; umutsuz; tahammülsüz hissettiği;
İlgisizlik: Normalde yapmaktan hoşlandığı etkinliklerden artık zevk alamadığı ve bunlara karşı isteksiz olduğu;
İştah: İştahsızlık ve kilo vermenin veya tersine aşırı yeme ve kilo almanın geliştiği;
Uyku: Uykusuzluk çekilen (geç uykuya dalma; sık uyanma) veya sürekli yatma-uyuma isteği yaşanan; uykuların artık dinlendirici olmadığı;
Beden aktivitesi: Hareketlerde yavaşlama; eylemi başlatmada güçlük veya huzursuzluk nedeniyle yerinde duramamanın gözlendiği;
Enerji düşüklüğü: Kişinin üzerinden atamadığı bir bitkinlik; yorgunluk hissinin olduğu;
Değersizlik hissi: Kendini değersiz hissettiği; olanlardan kendini suçladığı;
Kararsızlık: Sadece hayatın dönüm noktaları ile ilgili değil (iş değişikliği; ayrılma gibi); günlük hayat ile ilgili basit kararları almanın bile güçleştiği (ne yemek pişirileceği; e-postada ne yazılacağı vs);
Ölme isteği: Yaşamak yerine ölmüş olmanın tercih edilebildiği belli bir süredir yerleşmiş bir tablo olarak tanımlanabilir.
Depresyonda yukarıda sıralanan duygusal; fiziksel ve bilişsel belirti kümelerinin sonucunda bireyin işlevselliği de geçici olarak etkilenir:
Sosyal işlevsellikte azalma: Sadece mecbur olunan kişilerle görüşme ve yerlere gitme; aile bireyleri ile bir araya gelmekten kaçınma; arayanların telefonunu açmama; rutin görüşülen kişilerin sayısını ve görüşme sıklığını giderek azaltma;
Mesleki işlevsellikte azalma: İşe karşı motivasyonun düşmesi; düşük performansla çalışma; aktif sorumluluk almaktan kaçınma; işe geç gitme-erken çıkma; sağlık problemleri nedeniyle işe gidilemeyen günlerde artış;
Akademik işlevsellikte azalma: Derslere dikkatini verememe; dinlediğini ve okuduğunu aklında tutamama nedeniyle öğrencide kendisinden beklenen başarı düzeyinin altına düşme; okula gitmek istememe; devamsızlık yapma görülür.
Ne zaman başvurmalı?
Günlük işlevsellik bozulduğunda; kendini geri çekme veya tahammülsüzlük nedeniyle ilişkilerde güçlükler yaşanmaya başladığında; hayatın anlamsız olduğundan başlayıp kendi yaşamını sonlandırma isteğine varan intihar düşünceleri olduğunda destek alınmalıdır.
Başvuruyu geciktirenler:
Başvuru depresyonun şiddetine; başlama hızına; kişinin duygusal farkındalığına; çevresinden gelen geri bildirimlere açık olup olmamasına göre değişkenlik gösterir. Kişi içinden geçtiği karamsar dönemi yaşadığı olaylara bağlıyor ve stresör ortadan kalkınca bu duygusal durumunun düzeleceğini düşünerek zaman kaybediyor olabilir. Dışarıdan profesyonel destek almayı zaaf olarak algılıyor olabilir. Depresyon yavaş ilerlemişse kendisi veya yakınları değişikliğin farkına varamamış olabilir.
Tedaviye başvurmamanın olumsuz sonuçları:
Tedaviye başvurmama durumunda depresyon tablosu tam düzelmeyip dalgalı seyir alabilir veya kronikleşebilir; yineleme olasılığı yükselebilir. Stresle ilişkili tıbbi hastalıklara yatkınlık artar. En önemlisi intihar girişiminde bulunma riski artar.
Kişi depresyonun etkisindeyken hayatının düzeni ile ilgili mantıklı kararlar yerine; hatalı duygusal kararlar alabilir. İşlevselliğin ve kişilerarası ilişkilerin bozulması ile birlikte yaşam kalitesinde genel bir düşüklük gelişir.
Tedavi:
Depresyona yaklaşımda depresyonun süresi; şiddeti; kendiliğinden mi yoksa bir stresöre bağlı olarak mı başladığı; kalıtsal yatkınlık; tetikleyen ilişkiler ve aile/iş ortamı; kişilik özellikleri; baş etme mekanizmaları değerlendirilir. Buna göre kişiye özel süreyle ve aralıklarla ilaç tedavisi-psikoterapi önerilir.
İlaç tedavisi: İlaç seçimi kişinin depresyonunun şiddetine; eşlik eden kaygı düzeyine ve uyku/iştah durumuna göre seçilir. Sanılanın aksine antidepresan ilaçlar yan etki olarak sersemlik ve uyku hali yapan; kilo aldıran ilaçlardan ibaret değildir. Yeni kuşak antidepresan ilaçlar arasında günlük yaşamı ve aktif çalışma hayatını etkilemeyen; gün içinde uyku hali yapmayan; kilo aldırmayan ilaçlar mevcuttur. İlaçların dozu ve kullanım süresi; tedaviye alınan yanıta ve geçmişte depresyon ataklarının bulunup bulunmamasına göre her kişide değişir.
Psikoterapi:
Bilişsel Davranışçı Terapi:
Not .Bu yazı ;Psikolog İlkten Çetin ve Uzman Doktor Aylan Gımzal Gönentür Tarafından hazırlanmıştır