Şeker Hastalığı
ŞEKER HASTALIĞI-DIYABET
Şeker hastalığı nedir?
Türk Diyabet Vakfının tanımıyla: "Diyabet; vücudunuzunda pankreas adlı salgı bezinin yeterli miktarda insülin hormonu üretmemesi ya da ürettiği insulin hormonunun etkili bir şekilde kullanılamaması durumun da gelişen ve ömür boyu süren bir hastalıktır. Sonuç olarak kişi; yediği besinlerden kana geçen şekeri yani glukozu kullanamaz ve kan şekeri yükselir (hiperglisemi)."
Kısaca
Aşağı yukarı 50 çeşit şeker hastalığı vardır
En sık görünen çeşitler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tip 1
Tip 2
genelde 40 yaşın altında
Eskiden genelde 40 yaşın üstünde→artık her yaşta teşhis edilebilir
zayıf
şişman
insülin üreten hücrelerin yıkımı
insülin eksikliği veya etkisizliği
insüline bağımlı
insüline bağımlı değil
insülin tedavisi
hareket; dogru beslenme; ilaç tedavisi; insülin
Tip 1 diyabet hastalığı neden oluşur ?
Sağlıklı bireylerde vücudu dışarıdan gelen yabancı etkenlere karşı korumakta görevli bir bağışıklık sistemi bulunur. Bu bağışıklık sistemi pankreasta bulunan kendi beta hücrelerini kendi tanıyamıyor ve yabancı olarak algılayıp saldırıyor. Böylelikle bu hücreleri kötü zannedip yıkıyor. Buna “otoimmün hastalıklar” denir. Pankreas bir daha insülin üretememektedir.
Tip 2 diyabet hastalığı neden oluşur?
Hem insülin eksikliği hem de etkisizliği görülür. Bunların sebepleri:
· Sık idrara çıkma
· Ağız kuruluğu
· Çok su içme
· Açlık hissi
· Cilt yaralarının geç iyileşmesi
· Kuru ve kaşıntılı bir cilt
· Sık sık infeksiyon gelişmesi
· Ellerde ve ayaklarda uyuşma; karıncalanma görülür. Ancak bu belirtiler zaman içinde yavaş yavaş ortaya çıkar
Diyabetin Komplikasyonları Nelerdir?
Bunlar akut ve kronik komplikasyon diye ikiye ayrılır.
Akut Komplikasyonları:
Hipolisemi (düşük kan şekeri): Kan şekeri fazla düştüğünde (çok fazla insülin; çok fazla egzersiz ya da yetersiz enerji alımı sonucu) kişi normal fonksiyonlarını yapamaz. Eğer doğru zamanda kan şekerini yükseltecek birşeyler yemez ise düşük bayılabilir.
Ketoasidoz: Diyabetik koma da denen ketoasidoz insülin yokluğuna bağlı ağır bir durumdur. Esas olarak sıklıkla tip 1 diyabetli kişilerde sık görülür. Nefeste aseton kokusu oluşur.
Laktik asidoz: Laktik asidoz; vücutta laktik asit birikmesidir. Hücreler enerji olarak glukoz dışı yakıt kullandıklarında (protein; yağ) laktik asit oluşur. Eğer çok fazla laktik asit vücutta kalırsa; denge bozulur ve kişi kendini rahatsız hissetmeye başlar.
Bakteriyel / fungal (mantar ) enfeksiyonlar: Diyabetli hastalar daha çabuk enfeksiyon kaparlar.
Kronik Komplikasyonlar:
Uzun bir süre kan şekerinin yüksek olması; büyük ve küçük damarları(makroanjiopati ve mikroanjiopati) ve sinirleri tahrip eder. Tahribat hangi organda ise ona ait sorunlar görülür.
Egzersiz: Kan şekeri kontrolünde önemli rol oynar. Ayrıca; şişman tip 2 diyabetli kişilerin kilo kaybetmesine yardımcı olur.
İlaç/ İnsülin: Kan şekerinin ayarını sağlamak için ağızdan alınan ilaçlara veya insüline ihtiyaç duyulabilir. Hangisinin tedavinin size uygun olduğunda doktorunuz karar verecektir.
Diyetisyen Yelda Özel Dağcı
Şeker hastalığı nedir?
Türk Diyabet Vakfının tanımıyla: "Diyabet; vücudunuzunda pankreas adlı salgı bezinin yeterli miktarda insülin hormonu üretmemesi ya da ürettiği insulin hormonunun etkili bir şekilde kullanılamaması durumun da gelişen ve ömür boyu süren bir hastalıktır. Sonuç olarak kişi; yediği besinlerden kana geçen şekeri yani glukozu kullanamaz ve kan şekeri yükselir (hiperglisemi)."
Kısaca
- İnsülin eksikliği
- İnsülin etkisizliği
Aşağı yukarı 50 çeşit şeker hastalığı vardır
En sık görünen çeşitler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tip 1
Tip 2
Yaş
Eskiden genelde 40 yaşın üstünde→artık her yaşta teşhis edilebilir
Kilo
şişman
Pankreas
insülin eksikliği veya etkisizliği
İnsülin
insüline bağımlı değil
Tedavi
hareket; dogru beslenme; ilaç tedavisi; insülin
Tip 1 diyabet hastalığı neden oluşur ?
Sağlıklı bireylerde vücudu dışarıdan gelen yabancı etkenlere karşı korumakta görevli bir bağışıklık sistemi bulunur. Bu bağışıklık sistemi pankreasta bulunan kendi beta hücrelerini kendi tanıyamıyor ve yabancı olarak algılayıp saldırıyor. Böylelikle bu hücreleri kötü zannedip yıkıyor. Buna “otoimmün hastalıklar” denir. Pankreas bir daha insülin üretememektedir.
Tip 2 diyabet hastalığı neden oluşur?
Hem insülin eksikliği hem de etkisizliği görülür. Bunların sebepleri:
- Fazla kilo
- Hareketsizlik
- Yanlış beslenme alışkanlıkları
- Genler
- İnsülin direnci yaş ilerledikçe artıyor
· Sık idrara çıkma
· Ağız kuruluğu
· Çok su içme
· Açlık hissi
· Cilt yaralarının geç iyileşmesi
· Kuru ve kaşıntılı bir cilt
· Sık sık infeksiyon gelişmesi
· Ellerde ve ayaklarda uyuşma; karıncalanma görülür. Ancak bu belirtiler zaman içinde yavaş yavaş ortaya çıkar
Diyabetin Komplikasyonları Nelerdir?
Bunlar akut ve kronik komplikasyon diye ikiye ayrılır.
Akut Komplikasyonları:
Hipolisemi (düşük kan şekeri): Kan şekeri fazla düştüğünde (çok fazla insülin; çok fazla egzersiz ya da yetersiz enerji alımı sonucu) kişi normal fonksiyonlarını yapamaz. Eğer doğru zamanda kan şekerini yükseltecek birşeyler yemez ise düşük bayılabilir.
Ketoasidoz: Diyabetik koma da denen ketoasidoz insülin yokluğuna bağlı ağır bir durumdur. Esas olarak sıklıkla tip 1 diyabetli kişilerde sık görülür. Nefeste aseton kokusu oluşur.
Laktik asidoz: Laktik asidoz; vücutta laktik asit birikmesidir. Hücreler enerji olarak glukoz dışı yakıt kullandıklarında (protein; yağ) laktik asit oluşur. Eğer çok fazla laktik asit vücutta kalırsa; denge bozulur ve kişi kendini rahatsız hissetmeye başlar.
Bakteriyel / fungal (mantar ) enfeksiyonlar: Diyabetli hastalar daha çabuk enfeksiyon kaparlar.
Kronik Komplikasyonlar:
Uzun bir süre kan şekerinin yüksek olması; büyük ve küçük damarları(makroanjiopati ve mikroanjiopati) ve sinirleri tahrip eder. Tahribat hangi organda ise ona ait sorunlar görülür.
- Kardiyovasküler hastalık :Diyabetli kişilerde çok sık görülüyor. Bacaklardaki damarlar da etkilenir ve bu nöropatiyle beraber amputasyona yol açabilir.
- Retinopati (Gözlerin hasar görmesi): Yetişkinlerdeki körlük ve görme bozukluğunun önde gelen sebebidir. Şeker kontrole alınmaz ise ağır görme bozukluğu gelişir.
- Nefropati (Böbreklerin hasar görmesi): Diyabetli kişiler için büyük bir tehdittir. Şeker ayarlanmaz ise diyaliz ve/veya böbrek nakli gerektirebilecek; ağır böbrek hastalığı gelişebilir.
- Nöropati (Sinirlerin hasar görmesi): Diyabetli kişilerde çok sık görülür. Diyabetik sinir hastalığı; bacaklarda ve ayaklarda duyu kaybına yol açabilir. Bacak kesilmesi ile (amputasyon) sonuçlanabilir.
- Ayak komplikasyonları oluşabilir.
- İmpotans (Cinsel güçsüzlük) oluşabilir.
Diyabet Nasıl Tedavi Edilir?
Sağlıklı Beslenme: Kan şekeri kontrolünün sağlanması tedavide önemlidir. Bunun yanı sıra eğer kişide fazla kilo var ise kilolardan kurtulması gerekir. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanılması çok önemlidir.
Diyetisyeniniz size aşağıdaki konularda yardımcı olacaktır:
- Hangi besinlerin şekerinizi yükselteceğini anlatır.
- Günde ne kadar kalori almanız gerektiğini hesaplar.
- Hangi besin gruplarından ne kadar tüketmeniz gerektiğini konusunda sizi aydınlatır.
- İlaçlarınıza göre bir beslenme planı hazırlar.
- Uygun ara öğün ve saatleri belirler.
- Gereken kilo kaybını planlar.
- Yeterli vitamin ve mineral alımınızı sağlar.
- Hipoglisemide yapmanız gerekenleri size öğretir.
- Egzersiz yapıldığında nasıl beslenmeniz gerektiği konusunda size yardımcı olur.
- Başka hastalıklarınız var ise beslenme tedavisinde onları da göz önünde bulundur ve size tedavisinde yardımcı olur.
- …. ve daha birçok şeyi size öğretecektir.
Egzersiz: Kan şekeri kontrolünde önemli rol oynar. Ayrıca; şişman tip 2 diyabetli kişilerin kilo kaybetmesine yardımcı olur.
İlaç/ İnsülin: Kan şekerinin ayarını sağlamak için ağızdan alınan ilaçlara veya insüline ihtiyaç duyulabilir. Hangisinin tedavinin size uygun olduğunda doktorunuz karar verecektir.
Diyetisyen Yelda Özel Dağcı