Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi
ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ TERAPİ
Çözüm odaklı kısa terapi; Mental Researsch Instute’de geliştirilen stratejik terapi oryantasyonundan ortaya çıkmıştır. Bu terapi yöntemi; sorunu çözmeye odaklanmaktansa; çözümün kendisi üzerine odaklanır (Nichols ve Schwartz; 2001; 2002; akt. Corey; 2005:420).
Çözüm odaklı kısa terapi; problemin ortaya çıkışıyla ilgili olduğu farz edilen her deneyim; düşünce ve duygu ile uğraşmaktan ziyade çözüme odaklı ve danışanın başarılı bir yaşam ve gelecek kurmasını sağlayacak olan yaklaşımı geliştirmeyi öngörür (De Shazer; 1985: 7). Çözüm zaten danışanın dağarcığında vardır. Sorunlara nelerin yol açtığıyla uğraşmaktan çok sorunların nasıl aşılabileceği üzerinde durulur (www.dbe.com.tr; 12 Temmuz. 2007). Başarılara odaklanmak; yararlı değişimlerin gerçekleşmesini sağlar. Bu nedenle; hatalar ve sorunlara odaklanmak yerine doğru yapılanlara odaklanmalıdır (Dölek; Kurter; 2005: 4). Her sorun yaşanan durumda sorunun görülmediği istisnai durumlar vardır. Her zaman danışanın çözümün bir parçasını gerçekleştiriyor olduğu zamanlar mevcuttur. (Cade; O’Hanlon 1993: 96-98). Problemlerin çözüme ulaşması için gereken hareketlendirmeyi en küçük değişiklikler sağlayabilmektedir (George; Iveson; Ratner; 2003:23).
Çözüm odaklı terapinin özünde şunlar yatmaktadırr:
• İnsanın sahip olduğu problemlerden daha fazlası olduğunu bilmek;
• Eksikliklerden çok kaynakları aramak;
• Olası ve arzu edilen gelecekleri incelemek;
• Bu gelecek hayallerinin gerçekleşmesine şimdiden katkıda bulunan şeyleri araştırmak;
• Danışanları kendi hayatlarının her alanında uzman kişiler olarak görmek (George; Iveson; Ratner; 2008: 6).
De Shazer’e (1985); Berg ve Miller (1992)’e göre çözüm odaklı kısa terapi üç temel kurala dayanmaktadır:
1. Bozulmamışsa Onarma: Danışanın gerçekten bir yakınması yoksa herhangi bir müdahaleye gerek yoktur. Başka bir deyişle; danışan halen işlevde bulunuyorsa işlevde bulunmasına engel olmamak gerekir. Danışan bir güçlükle karşı karşıya kaldığında; içinde bulunduğu güç durumdan kurtulmak için çözüm üretmelidir.
2. İşleyen Çözüm Yollarına Başvurmada Israrlı Oma: Sorunların çözümünde izlenen yöntem ya da yöntemler etkili ise bu yöntemleri daha çok kullanmak gerekir. Başarılı olmanın yolu; daha önce işlerliği kanıtlanan bu yöntemi yeniden uygulamaktan geçer.
3. İşlemeyen Çözüm Yollarına Başvurmama; Farklı Çözüm Yolları Deneme: İşlemediği kanıtlanan bir yöntemi yeniden uygulamanın bir yararı yoktur. Sorunu çözmek açısından önemli olan nokta; işlemediği kanıtlanan çözüm yollarından farklı birtakım çözüm yöntemlerini devreye sokmaktır (Miller ve Berg; 1995;Akt. Doğan; 2000: 60).
Seansların Yapısı
Açılış: Çözüm odaklı çalışan uzman; danışanların terapiye geldiklerinde işe koyulmaya hazır; hayatla ve onun zorluklarıyla baş edebilecek kaynaklara sahip olduklarını varsayar. Uygulamayla ilgili halledilmesi gereken şeyleri hallettikten sonra; danışanın problematik olmayan tarafları ile ilgilenmeye başlar. Bu; sadece danışanın getirdiği problemle değil; danışanın içindeki kişi ile ilgilenmeye başlamak anlamına gelir.
Gelecek Odağı: En iyi ümitler ve arzu edilen gelecek; ilk ÇOT seansının odağı danışanın terapiden ne istediği; yani danışanın ‘’en büyük ümidi’’dir.
Geçmiş ve Şu an Odağı: Uzman; danışanın arzu ettiği gelecek ile bağlantılı; halihazırda hayatında var olan örnekleri fark etmesini sağlayacak sorular sorar. Bu; danışanın arzu ettiği geleceğe uygun olarak yaptığı ya da geçmişte yapmış olduğu ve kolaylıkla ‘’daha fazlasını’’ yapabileceği herhangi bir şey olabilir.
Vurgulanan İlerleme: İlk seansın sonlarına doğru çözüm odaklı çalışan uzman; danışanın zaten kaydetmiş olduğu ilerlemeyi yerleştirmek ve bundan sonraki ilerlemelerin küçük göstergelerinin ne olabileceğini anlamak için bunlar hakkında sorular sorar. Bunun için genelde 0 ile 10 arasında bir ölçek kullanılır.
Kapanış: Görüşmenin bitmesinden kısa bir süre önce; uzman danışanın söylediği ve faydalı olabilecek şeyler üzerine düşünmek için kısa bir ‘’ara’’ verebilir. Dönüşte; danışanın söyledikleri içerisinden onun ilerlemesini sağlayabilecek noktaları vurgulayarak; görüşmenin bir kısa özetini yapar. Ender olarak danışana bir öneride bulunabilir. (George; Iveson; Ratner; 2008: 6-7).
İkinci ve takip eden seanslarda ise değişim incelenir; değişim ve iyileşmeye vurgu yapılır; ilerlemenin sonraki işaretleri ile ilgili sorular sorulmaya devam edilir.
Çözüm odaklı kısa terapi; psikolojik danışmanların okul ortamlarında yaşadıkları bir çok sıkıntıya alternatif bir yaklaşım olarak; okul ortamlarında rahatlıkla kullanılabilecek bir terapi yöntemi olarak kullanılıyor. Okulda özellikle bireysel çalışmalardan çok grup çalışmaları daha pratik olabiliyor ve zaman kazandırıyor; ergenler birbirlerinden çok daha fazla etkileniyor ve birbirlerini etkiliyorlar.
Murphy (1997); çözüm odaklı kısa terapinin okullarda uygulanabilir olmasını; şu şekilde özetlemektedir:
1. Sorunun çözümüne ilişkin karmaşık yöntemler yerine; ‘’işine yarayanı yap’’ yaklaşımı; terapiyi daha etkili hale getirmektedir.
2. Çözüm odaklı kısa terapi; küçük değişimler ve makul amaçlar üzerine odaklandığından; okul ortamlarında ki terapi gerçekliğine daha uygundur.
3. Çözüm odaklı kısa terapi; kavramsal olarak basit ve terapi alanında çok yoğun bir artalan (background) gerektirmediğinden; aileler; öğretmenler ve okul idaresi için daha cazip olmaktadır.
4. Çözüm odaklı kısa terapi; danışanın güçlü yanlarına; sahip olduğu kaynaklara; başarılarına ve umuda vurgu yapar.
5. Çözüm odaklı kısa terapi; farklı ve çeşitli fikirlerin ve inançların kabulünü destekler.
6. Çözüm odaklı kısa terapi; hiçbir şeyin işe yaramaz göründüğü durumlarda bile sayısız strateji ve fikir geliştirmeye yardımcı olur.
Çözüm odaklı kısa süreli terapi yöntemi; eğitim kurumlarında yaygınlaşarak psikolojik danışmanlar ve bir yaklaşım ve çözüm odaklı dil olarak öğretmenler tarafından kullanıldığında oldukça mucizevi sonuçlar alınabileceği görülecektir.
Kaynakça
Cade; B. ve O’ Hanlon; W. (1993); A Brief Guide To Brief Therapy; New York: W. W. Norton & Company.
Corey; G.; (2005); Psikolojik Danışma; Psikoterapi Kuram ve Uygulamaları; (Çev. Tuncay Ergene); Mentis Yayıncılık; Ankara.
De Shazer; S. (1985); Keys To Solution in Brief Therapy; New York: W. W. Norton & Company.
Doğan; S. (2000); “Okul Psikolojik Danışmanları İçin Yeni ve Pratik Bir Yaklaşım: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışma’’; Eğitim ve Bilim Dergisi; 25(116); 59-66.
Dölek; N. ve Kurter; F. (2005); Çözüm Odaklı Kısa Danışmanlık Yaklaşımı Seminer Notları; Bahçeşehir Üniversitesi Kariyer Merkezi; İstanbul.
George; E.; Iveson; C. ve Ratner H. (2003); Solution Focused Brief Therapy; Course Notes; Brief Therapy Practice; London.
George; E.; Iveson; C. ve Ratner H. (2008); Çözüm Odaklı Uygulama Kitapçığı; Brief; London.
www.dbe.com.tr (Erişim Tarihi: 12 Temmuz 2007). Davranış Bilimleri Enstitüsü; İstanbul.
Şerife AKSOY
Çözüm odaklı kısa terapi; Mental Researsch Instute’de geliştirilen stratejik terapi oryantasyonundan ortaya çıkmıştır. Bu terapi yöntemi; sorunu çözmeye odaklanmaktansa; çözümün kendisi üzerine odaklanır (Nichols ve Schwartz; 2001; 2002; akt. Corey; 2005:420).
Çözüm odaklı kısa terapi; problemin ortaya çıkışıyla ilgili olduğu farz edilen her deneyim; düşünce ve duygu ile uğraşmaktan ziyade çözüme odaklı ve danışanın başarılı bir yaşam ve gelecek kurmasını sağlayacak olan yaklaşımı geliştirmeyi öngörür (De Shazer; 1985: 7). Çözüm zaten danışanın dağarcığında vardır. Sorunlara nelerin yol açtığıyla uğraşmaktan çok sorunların nasıl aşılabileceği üzerinde durulur (www.dbe.com.tr; 12 Temmuz. 2007). Başarılara odaklanmak; yararlı değişimlerin gerçekleşmesini sağlar. Bu nedenle; hatalar ve sorunlara odaklanmak yerine doğru yapılanlara odaklanmalıdır (Dölek; Kurter; 2005: 4). Her sorun yaşanan durumda sorunun görülmediği istisnai durumlar vardır. Her zaman danışanın çözümün bir parçasını gerçekleştiriyor olduğu zamanlar mevcuttur. (Cade; O’Hanlon 1993: 96-98). Problemlerin çözüme ulaşması için gereken hareketlendirmeyi en küçük değişiklikler sağlayabilmektedir (George; Iveson; Ratner; 2003:23).
Çözüm odaklı terapinin özünde şunlar yatmaktadırr:
• İnsanın sahip olduğu problemlerden daha fazlası olduğunu bilmek;
• Eksikliklerden çok kaynakları aramak;
• Olası ve arzu edilen gelecekleri incelemek;
• Bu gelecek hayallerinin gerçekleşmesine şimdiden katkıda bulunan şeyleri araştırmak;
• Danışanları kendi hayatlarının her alanında uzman kişiler olarak görmek (George; Iveson; Ratner; 2008: 6).
De Shazer’e (1985); Berg ve Miller (1992)’e göre çözüm odaklı kısa terapi üç temel kurala dayanmaktadır:
1. Bozulmamışsa Onarma: Danışanın gerçekten bir yakınması yoksa herhangi bir müdahaleye gerek yoktur. Başka bir deyişle; danışan halen işlevde bulunuyorsa işlevde bulunmasına engel olmamak gerekir. Danışan bir güçlükle karşı karşıya kaldığında; içinde bulunduğu güç durumdan kurtulmak için çözüm üretmelidir.
2. İşleyen Çözüm Yollarına Başvurmada Israrlı Oma: Sorunların çözümünde izlenen yöntem ya da yöntemler etkili ise bu yöntemleri daha çok kullanmak gerekir. Başarılı olmanın yolu; daha önce işlerliği kanıtlanan bu yöntemi yeniden uygulamaktan geçer.
3. İşlemeyen Çözüm Yollarına Başvurmama; Farklı Çözüm Yolları Deneme: İşlemediği kanıtlanan bir yöntemi yeniden uygulamanın bir yararı yoktur. Sorunu çözmek açısından önemli olan nokta; işlemediği kanıtlanan çözüm yollarından farklı birtakım çözüm yöntemlerini devreye sokmaktır (Miller ve Berg; 1995;Akt. Doğan; 2000: 60).
Seansların Yapısı
Açılış: Çözüm odaklı çalışan uzman; danışanların terapiye geldiklerinde işe koyulmaya hazır; hayatla ve onun zorluklarıyla baş edebilecek kaynaklara sahip olduklarını varsayar. Uygulamayla ilgili halledilmesi gereken şeyleri hallettikten sonra; danışanın problematik olmayan tarafları ile ilgilenmeye başlar. Bu; sadece danışanın getirdiği problemle değil; danışanın içindeki kişi ile ilgilenmeye başlamak anlamına gelir.
Gelecek Odağı: En iyi ümitler ve arzu edilen gelecek; ilk ÇOT seansının odağı danışanın terapiden ne istediği; yani danışanın ‘’en büyük ümidi’’dir.
Geçmiş ve Şu an Odağı: Uzman; danışanın arzu ettiği gelecek ile bağlantılı; halihazırda hayatında var olan örnekleri fark etmesini sağlayacak sorular sorar. Bu; danışanın arzu ettiği geleceğe uygun olarak yaptığı ya da geçmişte yapmış olduğu ve kolaylıkla ‘’daha fazlasını’’ yapabileceği herhangi bir şey olabilir.
Vurgulanan İlerleme: İlk seansın sonlarına doğru çözüm odaklı çalışan uzman; danışanın zaten kaydetmiş olduğu ilerlemeyi yerleştirmek ve bundan sonraki ilerlemelerin küçük göstergelerinin ne olabileceğini anlamak için bunlar hakkında sorular sorar. Bunun için genelde 0 ile 10 arasında bir ölçek kullanılır.
Kapanış: Görüşmenin bitmesinden kısa bir süre önce; uzman danışanın söylediği ve faydalı olabilecek şeyler üzerine düşünmek için kısa bir ‘’ara’’ verebilir. Dönüşte; danışanın söyledikleri içerisinden onun ilerlemesini sağlayabilecek noktaları vurgulayarak; görüşmenin bir kısa özetini yapar. Ender olarak danışana bir öneride bulunabilir. (George; Iveson; Ratner; 2008: 6-7).
İkinci ve takip eden seanslarda ise değişim incelenir; değişim ve iyileşmeye vurgu yapılır; ilerlemenin sonraki işaretleri ile ilgili sorular sorulmaya devam edilir.
Çözüm odaklı kısa terapi; psikolojik danışmanların okul ortamlarında yaşadıkları bir çok sıkıntıya alternatif bir yaklaşım olarak; okul ortamlarında rahatlıkla kullanılabilecek bir terapi yöntemi olarak kullanılıyor. Okulda özellikle bireysel çalışmalardan çok grup çalışmaları daha pratik olabiliyor ve zaman kazandırıyor; ergenler birbirlerinden çok daha fazla etkileniyor ve birbirlerini etkiliyorlar.
Murphy (1997); çözüm odaklı kısa terapinin okullarda uygulanabilir olmasını; şu şekilde özetlemektedir:
1. Sorunun çözümüne ilişkin karmaşık yöntemler yerine; ‘’işine yarayanı yap’’ yaklaşımı; terapiyi daha etkili hale getirmektedir.
2. Çözüm odaklı kısa terapi; küçük değişimler ve makul amaçlar üzerine odaklandığından; okul ortamlarında ki terapi gerçekliğine daha uygundur.
3. Çözüm odaklı kısa terapi; kavramsal olarak basit ve terapi alanında çok yoğun bir artalan (background) gerektirmediğinden; aileler; öğretmenler ve okul idaresi için daha cazip olmaktadır.
4. Çözüm odaklı kısa terapi; danışanın güçlü yanlarına; sahip olduğu kaynaklara; başarılarına ve umuda vurgu yapar.
5. Çözüm odaklı kısa terapi; farklı ve çeşitli fikirlerin ve inançların kabulünü destekler.
6. Çözüm odaklı kısa terapi; hiçbir şeyin işe yaramaz göründüğü durumlarda bile sayısız strateji ve fikir geliştirmeye yardımcı olur.
Çözüm odaklı kısa süreli terapi yöntemi; eğitim kurumlarında yaygınlaşarak psikolojik danışmanlar ve bir yaklaşım ve çözüm odaklı dil olarak öğretmenler tarafından kullanıldığında oldukça mucizevi sonuçlar alınabileceği görülecektir.
Kaynakça
Cade; B. ve O’ Hanlon; W. (1993); A Brief Guide To Brief Therapy; New York: W. W. Norton & Company.
Corey; G.; (2005); Psikolojik Danışma; Psikoterapi Kuram ve Uygulamaları; (Çev. Tuncay Ergene); Mentis Yayıncılık; Ankara.
De Shazer; S. (1985); Keys To Solution in Brief Therapy; New York: W. W. Norton & Company.
Doğan; S. (2000); “Okul Psikolojik Danışmanları İçin Yeni ve Pratik Bir Yaklaşım: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışma’’; Eğitim ve Bilim Dergisi; 25(116); 59-66.
Dölek; N. ve Kurter; F. (2005); Çözüm Odaklı Kısa Danışmanlık Yaklaşımı Seminer Notları; Bahçeşehir Üniversitesi Kariyer Merkezi; İstanbul.
George; E.; Iveson; C. ve Ratner H. (2003); Solution Focused Brief Therapy; Course Notes; Brief Therapy Practice; London.
George; E.; Iveson; C. ve Ratner H. (2008); Çözüm Odaklı Uygulama Kitapçığı; Brief; London.
www.dbe.com.tr (Erişim Tarihi: 12 Temmuz 2007). Davranış Bilimleri Enstitüsü; İstanbul.
Şerife AKSOY