Gluten Enteropatisi
ÇÖLYAK HASTALIĞINDA BESLENME
( GLUTEN ENTEROPATİSİ)
Çölyak ülkemizde 100 kişiden 1 kişide görülen; çevresel ve genetik faktörlerin etkileşimi ile ortaya çıkan; ince barsak mukozasının tutulumu ile karakterize olan; duyarlı kişilerde gluten içeren besinlerin alımından sonra glutenin bir parçası olan gliadine intolerans nedeniyle oluşan; bu yüzden ‘’glutene duyarlı enteropati’’ olarak da adlandırılan bir malabsorpsiyon sendromudur.
Çölyağın ortaya çıkması için; kalıtımsal olarak geni taşımak ve gluten içeren besinlerden birini veya birkaçını tüketmek gerekmektedir.
Hastalığın Nedeni Nedir?
• Gluten içeren gıdalar alındığı zaman; gliadini hidrolize eden bir peptidazın ince barsak mukozası hücrelerinin zarlarında eksikliği sonucunda; uzun zincirli peptidler dipeptit ve amino asitlere parçalanamadığı için mukozada toksik peptidlerin birikmesidir.
Gluten İçeren ve Dikkat Edilmesi Gereken Ürünler Nelerdir?
• Buğday; arpa; çavdar; yulaf ve bunlardan yapılan her türlü yiyecek; içecek
• Un; bulgur; irmik; makarna; şehriye; kuskus; kepek
• Galeta unu
• Malt içecekler
• Hazır çorbalar
• Hazır salça; konserve ve tüm hazır gıdalar
• Gluten içeren çikolata; sakızlar; sirke; ketçap; mayonez; soslar ve her türlü gıda
• Kozmetik ürünler; şampuan; ev temizleme ürünleri; makyaj malzemeleri; kremlere de dikkat edilmesi gerekir
Çölyak Hastası Olduğumu Nasıl Anlarım?
• Yaşa göre ciddi ağırlık kaybı
• Karın bölgesinde öne doğru şişkinlik
• Bulantı
• Kusma
• Karın ağrısı
• Halsizlik
• İshal
• Anemi
• Prefiral ödem
• Mide; barsak ve yemek borusunda tümör
• Büyüme geriliği
• Tetani ( kaslarda ani ve aşırı kasılmalar; kramp ve spazm)
• Romatizma
• Artrit
• Eklem ağrıları
• Gece körlüğü
• Konsantrasyon eksikliği; hafıza zayıflığı; huzursuzluk
• Anksiyete bozuklukları
• İnfertilite(kısırlık)
• Steatore ( yağlı dışkı)
• Rikets ( raşitizm)
• Hipoprotromninemia ( kan pıhtılaşma sorunu)
• Diş mine defektleri ve dş çürükleri
• Aftöz
• Karaciğer hastalıkları
• Parmakların çomaklaşması
• A. D; E; K; B12 vitaminlerinde eksiklik
Diyet Tedavisi Nasıl Olmalı?
• Çölyak hastalığının tedavisinde önerilen glutensiz diyettir. Bu diyet sadece yenilen besinlere dikkat edilerek yapılmalıdır. Çölyak hastalığı ancak diyetle kontrol altına alınabilir.
• Diyetisyene danışarak beslenme stili planlanmalı ve bu konuda kişi bilinçlendirilmeli.
• Özellikle çevrenin çölyak hastası kişiye karşı duyarlı ve anlayışlı olması lazım. Çevrede ki kişilerinde bu konu hakkında eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi gerekir.
• Yaşam tarzı değiştirilmeli.
• Gluten içeren besinler yaşamdan çıkartılmalı. Bunlar; buğday; arpa; çavdar ve bunları içeren tüm gıdalar.
• Marketten ürün alırken içeriği çok iyi okunmalıdır
• Eczaneden alınan ürünler doktora danışılmadan alınmamalıdır
• Başlangıçta süt ve süt ürünleri 2 ay kadar kullanılmamalıdır. Çünkü bazı hastalarda lakoz intoleransı gelişebilir. Keçi sütü ve ürünleri kullanmakta bir sıkıntı yoktur.
• Mutfakta gluten içeren ve içermeyen gıdalar ayrı yerlerde saklanmalıdır. Gluten içeren besinlerle kullanılan çatal; kaşık; doğrama tahtası; tost makinası gibi mutfak araç ve gereçlerinin tümü ayrılmalı ve glutensiz besinler hazırlanırken kullanılmamalıdır.
Gluten İçermeyen Sağlıklı Gıdalar Nelerdir?
• Mısır; pirinç; patates; kurubaklagil; gluteni ayrılmış buğday nişastası; kestane unu; nohut unu; soya unu; üzüm çekirdeği unu
• Yumurta; bal; glutensiz reçel
• Deniz ürünleri ( una batırılmadan pişirilmiş)
• Tüm sebze ve meyveler
• İşlenmemiş kabuklu yemişler
• Kümes ve büyükbaş hayvanlar
• Tüm katı; sıvı yağ çeşitleri
• Toz şeker; pudra şekeri gibi şekerler
DİYETİSYEN AYŞE DURAN
( GLUTEN ENTEROPATİSİ)
Çölyak ülkemizde 100 kişiden 1 kişide görülen; çevresel ve genetik faktörlerin etkileşimi ile ortaya çıkan; ince barsak mukozasının tutulumu ile karakterize olan; duyarlı kişilerde gluten içeren besinlerin alımından sonra glutenin bir parçası olan gliadine intolerans nedeniyle oluşan; bu yüzden ‘’glutene duyarlı enteropati’’ olarak da adlandırılan bir malabsorpsiyon sendromudur.
Çölyağın ortaya çıkması için; kalıtımsal olarak geni taşımak ve gluten içeren besinlerden birini veya birkaçını tüketmek gerekmektedir.
Hastalığın Nedeni Nedir?
• Gluten içeren gıdalar alındığı zaman; gliadini hidrolize eden bir peptidazın ince barsak mukozası hücrelerinin zarlarında eksikliği sonucunda; uzun zincirli peptidler dipeptit ve amino asitlere parçalanamadığı için mukozada toksik peptidlerin birikmesidir.
Gluten İçeren ve Dikkat Edilmesi Gereken Ürünler Nelerdir?
• Buğday; arpa; çavdar; yulaf ve bunlardan yapılan her türlü yiyecek; içecek
• Un; bulgur; irmik; makarna; şehriye; kuskus; kepek
• Galeta unu
• Malt içecekler
• Hazır çorbalar
• Hazır salça; konserve ve tüm hazır gıdalar
• Gluten içeren çikolata; sakızlar; sirke; ketçap; mayonez; soslar ve her türlü gıda
• Kozmetik ürünler; şampuan; ev temizleme ürünleri; makyaj malzemeleri; kremlere de dikkat edilmesi gerekir
Çölyak Hastası Olduğumu Nasıl Anlarım?
• Yaşa göre ciddi ağırlık kaybı
• Karın bölgesinde öne doğru şişkinlik
• Bulantı
• Kusma
• Karın ağrısı
• Halsizlik
• İshal
• Anemi
• Prefiral ödem
• Mide; barsak ve yemek borusunda tümör
• Büyüme geriliği
• Tetani ( kaslarda ani ve aşırı kasılmalar; kramp ve spazm)
• Romatizma
• Artrit
• Eklem ağrıları
• Gece körlüğü
• Konsantrasyon eksikliği; hafıza zayıflığı; huzursuzluk
• Anksiyete bozuklukları
• İnfertilite(kısırlık)
• Steatore ( yağlı dışkı)
• Rikets ( raşitizm)
• Hipoprotromninemia ( kan pıhtılaşma sorunu)
• Diş mine defektleri ve dş çürükleri
• Aftöz
• Karaciğer hastalıkları
• Parmakların çomaklaşması
• A. D; E; K; B12 vitaminlerinde eksiklik
Diyet Tedavisi Nasıl Olmalı?
• Çölyak hastalığının tedavisinde önerilen glutensiz diyettir. Bu diyet sadece yenilen besinlere dikkat edilerek yapılmalıdır. Çölyak hastalığı ancak diyetle kontrol altına alınabilir.
• Diyetisyene danışarak beslenme stili planlanmalı ve bu konuda kişi bilinçlendirilmeli.
• Özellikle çevrenin çölyak hastası kişiye karşı duyarlı ve anlayışlı olması lazım. Çevrede ki kişilerinde bu konu hakkında eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi gerekir.
• Yaşam tarzı değiştirilmeli.
• Gluten içeren besinler yaşamdan çıkartılmalı. Bunlar; buğday; arpa; çavdar ve bunları içeren tüm gıdalar.
• Marketten ürün alırken içeriği çok iyi okunmalıdır
• Eczaneden alınan ürünler doktora danışılmadan alınmamalıdır
• Başlangıçta süt ve süt ürünleri 2 ay kadar kullanılmamalıdır. Çünkü bazı hastalarda lakoz intoleransı gelişebilir. Keçi sütü ve ürünleri kullanmakta bir sıkıntı yoktur.
• Mutfakta gluten içeren ve içermeyen gıdalar ayrı yerlerde saklanmalıdır. Gluten içeren besinlerle kullanılan çatal; kaşık; doğrama tahtası; tost makinası gibi mutfak araç ve gereçlerinin tümü ayrılmalı ve glutensiz besinler hazırlanırken kullanılmamalıdır.
Gluten İçermeyen Sağlıklı Gıdalar Nelerdir?
• Mısır; pirinç; patates; kurubaklagil; gluteni ayrılmış buğday nişastası; kestane unu; nohut unu; soya unu; üzüm çekirdeği unu
• Yumurta; bal; glutensiz reçel
• Deniz ürünleri ( una batırılmadan pişirilmiş)
• Tüm sebze ve meyveler
• İşlenmemiş kabuklu yemişler
• Kümes ve büyükbaş hayvanlar
• Tüm katı; sıvı yağ çeşitleri
• Toz şeker; pudra şekeri gibi şekerler
DİYETİSYEN AYŞE DURAN