Çocuklarda Uyku Düzeni
Çocuk ve Uyku
Erken çocukluk yıllarında ilk temel alışkanlıkların kazanılması ve devamlılığının sağlanması önemlidir.
Uyku düzeni oluşturulmasındaki temel amaç; çocuğa kendi başına uykuya dalmasını öğretmek; kendi yatağında uyumaya alıştırmak ve uyuyacağı saatleri bilmesini sağlayarak her gün ve akşam aynı saatlerde uykuya hazırlanmasını sağlamaktır.
Uyku düzeni olmayan çocuk; tek başına uykuya dalamadığından anne-babasının özel olması gereken odasına girebilir; sürekli annesinin onun odasında onu uyutmasını isteyebilir; uykuya koşullanamayacağı için enerjisinin son damlasına kadar uyumaya direnip ailenin bir araya geldiği akşam saatlerini anne-baba için eziyete dönüştürebilir.
Yaşamın ilk 6 ayından itibaren uyku düzeni oturtmak için çabalamalısınız. İlk aylarda çoğu kez küçük müdahalelerde oturtulan uyku düzeni; çocuğun artan yaşıyla birlikte oluşturulması daha zor bir hale gelebilir.
Her etkinlik gibi uyku saatinin yaklaştığını da önceden haber verip her gün ve akşam uyku saatinin geldiğinin işareti olan rutinlerin tekrarlanmasında fayda var. Uyku düzenini oturturken katı değil tutarlı tutumları öneriyoruz.
Uyku Düzeni için Öneriler
Yatağa Girmeye Hazırlık
30 dk önceden çocuğa haber vererek aklında kalanları tamamlaması için fırsat verilmelidir. Saatiniz uykuya geçmeye 15 dk kaldığını gösterdiğinde pijamalar giyilerek; uyku öncesi temizlik yapılmalı; belki ılık sütünü ve sevdiği kitabını alıp yatağına geçmesi gerekmektedir. Tüm bunlar birkaç gün ard arda tekrarlandığında uykuyu çağırıcı bir etkiye sahip olacaklardır.
Uyumaya Hazırlanma
Çocuk yatağa girdikten sonra yanındaki koltukta oturan anne veya baba ona hikâye kitabını okumaya başlamalı ve çocuk hikâyenin bitmesiyle birlikte güzel rüyalar göreceği uykuya geçmesi gerektiğini bilmelidir. Hikâyenin bitmesinin ardından anne-baba çocuğun üzerini örterek yanağına öpücük kondurur ve “iyi geceler; tatlı rüyalar. Biz odamıza gidiyoruz; sabaha görüşürüz” gibi cümlelerle uyumaya hazırlanma aşaması tamamlanmalıdır. Bunların ardından çocuğa sımsıkı sarılmak veya onunla sohbete başlamak bu rutini bozabilir.
Uykunun İlk Birkaç Saati
Çocuğunuz uykuya daldıktan sonra gece ara ara uyanıp size çağırabilir veya yanınıza gelebilir. Yanınıza gelmesinin doğru olmadığını; çağırdığı zaman yanına gideceğinizi bilmesi gerekir. Çocuğunuzun yanına gittiğiniz zaman; yada onu yatak odasına geri götürdüğünüz zaman yanındaki koltuğa oturarak uykuya dalmasını bekleyin. Bu arada onunla sohbet edip; uykusunun dağılmasına izin vermeyin. Uyku düzenini oturttuktan sonra yatak odanıza gelen çocuğunuza “Yatağında kalman gerekiyor; yatağından çıktığın takdirde; seni tekrar yerine yatıracağım” deyip bu davranışınızda tutarlı olmanız gerekir. Gecenin yorgunluğuna veya uykunun ağırlığına yenik düşüp; çocuğunuza göz yumduğunuz durumların yaşanması halinde çocuğunuz onu yatağınıza kabul etme ihtimali için şansını ısrarla denemeye devam edecektir ve bu süreç uyku düzenini oturtmaya çalışırken sizi zorlayacak ve bu eğitimin uzamasına yol açacaktır.
Uyanma Zamanı- Davranışçı Tabloların Kullanılması
Önceden haftanın günlerinin yazılı olduğu bir tablo oluşturarak bir süre gece uykusunun değerlendirmesini gülen yüz ve üzgün yüzlerle tabloya işaretleyerek yapın. Uykudan önce çocuğunuzun sabah kalktığında elde edebileceği ödülleri belirlemesine izin verin. Sabah yatağında uyanan çocuğunuzla birlikte tablosuna işaretleme yapın. Gülen yüzler için belirlediğiniz ödülleri kullanın. Üzgün yüz için “bugün ödün kazanamadın ama ben sana güveniyorum ve yarın kazanacağını biliyorum” deyin.
Uyku düzeni oluşturmaya çalıştığınız çocuğunuz geceleri yoğun kaygı yaşayıp; ağlamalarla uyanıyor ve yanınızda kalmak istiyorsa bir uzmana danışıp onun yönlendirmeleriyle hareket etmenizde fayda var.
0-6 Yaş Çocukların Ortalama Uyku İhtiyacı
Gündüz
Gece
1 Haftalık
8 saat
8 saat 30 dk.
4 Haftalık
6 saat 45 dk.
8 saat 45 dk.
3-4 Aylık
5 saat
10 saat
6 Aylık
4 saat
10 saat
9 Aylık
2 saat 45 dk.
11 saat 15 dk.
1 Yaş
2 saat 30 dk.
11 saat 30 dk.
1.5 Yaş
2 saat
11 saat 30 dk.
2 Yaş
1 saat 15 dk.
11 saat 45 dk.
3 Yaş
1 saat
11 saat
4 Yaş
11 saat 30 dk.
5 Yaş
11 saat
6 Yaş
10 saat 45 dk.
Kaynak: Yavuzer; H.; 2003
Yukarıdaki tabloda gösterilen gece ve gündüz uyku süreleri bebek ve çocukların büyük bir kısmına uymakla birlikte bazı bebek ve çocukları kapsamayabilir. Fiziksel olarak daha fazla veya daha az uykuya ihtiyaç hissedilebilir. Özellikle Üstün Yetenekli/Zekâlı ve Hiperaktivite Tanısı olan çocuklar bebeklik döneminden başlayarak daha az uyurlar.
Erken çocukluk yıllarında ilk temel alışkanlıkların kazanılması ve devamlılığının sağlanması önemlidir.
Uyku düzeni oluşturulmasındaki temel amaç; çocuğa kendi başına uykuya dalmasını öğretmek; kendi yatağında uyumaya alıştırmak ve uyuyacağı saatleri bilmesini sağlayarak her gün ve akşam aynı saatlerde uykuya hazırlanmasını sağlamaktır.
Uyku düzeni olmayan çocuk; tek başına uykuya dalamadığından anne-babasının özel olması gereken odasına girebilir; sürekli annesinin onun odasında onu uyutmasını isteyebilir; uykuya koşullanamayacağı için enerjisinin son damlasına kadar uyumaya direnip ailenin bir araya geldiği akşam saatlerini anne-baba için eziyete dönüştürebilir.
Yaşamın ilk 6 ayından itibaren uyku düzeni oturtmak için çabalamalısınız. İlk aylarda çoğu kez küçük müdahalelerde oturtulan uyku düzeni; çocuğun artan yaşıyla birlikte oluşturulması daha zor bir hale gelebilir.
Her etkinlik gibi uyku saatinin yaklaştığını da önceden haber verip her gün ve akşam uyku saatinin geldiğinin işareti olan rutinlerin tekrarlanmasında fayda var. Uyku düzenini oturturken katı değil tutarlı tutumları öneriyoruz.
Uyku Düzeni için Öneriler
Yatağa Girmeye Hazırlık
30 dk önceden çocuğa haber vererek aklında kalanları tamamlaması için fırsat verilmelidir. Saatiniz uykuya geçmeye 15 dk kaldığını gösterdiğinde pijamalar giyilerek; uyku öncesi temizlik yapılmalı; belki ılık sütünü ve sevdiği kitabını alıp yatağına geçmesi gerekmektedir. Tüm bunlar birkaç gün ard arda tekrarlandığında uykuyu çağırıcı bir etkiye sahip olacaklardır.
Uyumaya Hazırlanma
Çocuk yatağa girdikten sonra yanındaki koltukta oturan anne veya baba ona hikâye kitabını okumaya başlamalı ve çocuk hikâyenin bitmesiyle birlikte güzel rüyalar göreceği uykuya geçmesi gerektiğini bilmelidir. Hikâyenin bitmesinin ardından anne-baba çocuğun üzerini örterek yanağına öpücük kondurur ve “iyi geceler; tatlı rüyalar. Biz odamıza gidiyoruz; sabaha görüşürüz” gibi cümlelerle uyumaya hazırlanma aşaması tamamlanmalıdır. Bunların ardından çocuğa sımsıkı sarılmak veya onunla sohbete başlamak bu rutini bozabilir.
Uykunun İlk Birkaç Saati
Çocuğunuz uykuya daldıktan sonra gece ara ara uyanıp size çağırabilir veya yanınıza gelebilir. Yanınıza gelmesinin doğru olmadığını; çağırdığı zaman yanına gideceğinizi bilmesi gerekir. Çocuğunuzun yanına gittiğiniz zaman; yada onu yatak odasına geri götürdüğünüz zaman yanındaki koltuğa oturarak uykuya dalmasını bekleyin. Bu arada onunla sohbet edip; uykusunun dağılmasına izin vermeyin. Uyku düzenini oturttuktan sonra yatak odanıza gelen çocuğunuza “Yatağında kalman gerekiyor; yatağından çıktığın takdirde; seni tekrar yerine yatıracağım” deyip bu davranışınızda tutarlı olmanız gerekir. Gecenin yorgunluğuna veya uykunun ağırlığına yenik düşüp; çocuğunuza göz yumduğunuz durumların yaşanması halinde çocuğunuz onu yatağınıza kabul etme ihtimali için şansını ısrarla denemeye devam edecektir ve bu süreç uyku düzenini oturtmaya çalışırken sizi zorlayacak ve bu eğitimin uzamasına yol açacaktır.
Uyanma Zamanı- Davranışçı Tabloların Kullanılması
Önceden haftanın günlerinin yazılı olduğu bir tablo oluşturarak bir süre gece uykusunun değerlendirmesini gülen yüz ve üzgün yüzlerle tabloya işaretleyerek yapın. Uykudan önce çocuğunuzun sabah kalktığında elde edebileceği ödülleri belirlemesine izin verin. Sabah yatağında uyanan çocuğunuzla birlikte tablosuna işaretleme yapın. Gülen yüzler için belirlediğiniz ödülleri kullanın. Üzgün yüz için “bugün ödün kazanamadın ama ben sana güveniyorum ve yarın kazanacağını biliyorum” deyin.
Uyku düzeni oluşturmaya çalıştığınız çocuğunuz geceleri yoğun kaygı yaşayıp; ağlamalarla uyanıyor ve yanınızda kalmak istiyorsa bir uzmana danışıp onun yönlendirmeleriyle hareket etmenizde fayda var.
0-6 Yaş Çocukların Ortalama Uyku İhtiyacı
Gündüz
Gece
1 Haftalık
8 saat
8 saat 30 dk.
4 Haftalık
6 saat 45 dk.
8 saat 45 dk.
3-4 Aylık
5 saat
10 saat
6 Aylık
4 saat
10 saat
9 Aylık
2 saat 45 dk.
11 saat 15 dk.
1 Yaş
2 saat 30 dk.
11 saat 30 dk.
1.5 Yaş
2 saat
11 saat 30 dk.
2 Yaş
1 saat 15 dk.
11 saat 45 dk.
3 Yaş
1 saat
11 saat
4 Yaş
11 saat 30 dk.
5 Yaş
11 saat
6 Yaş
10 saat 45 dk.
Kaynak: Yavuzer; H.; 2003
Yukarıdaki tabloda gösterilen gece ve gündüz uyku süreleri bebek ve çocukların büyük bir kısmına uymakla birlikte bazı bebek ve çocukları kapsamayabilir. Fiziksel olarak daha fazla veya daha az uykuya ihtiyaç hissedilebilir. Özellikle Üstün Yetenekli/Zekâlı ve Hiperaktivite Tanısı olan çocuklar bebeklik döneminden başlayarak daha az uyurlar.
Uzm. Psk. Duygu KARAKULAK TAKVİM
Çocuk; Ergen ve Oyun Terapisti