Boşanma Sonrası Yaşama Uyumda Karşılaşılan Güçlükler
Boşanmaya bireyin uyum sağlamasını kolaylaştırmak için; boşanma döneminde bireye sunulan psikososyal destekleyici yaklaşımlar önemlidir ve bu destekleyici yaklaşımların koruyucu ruh sağlığı işlevi gördüğü öne sürülmektedir (Uçan; Yazar & Sayıl; 2005; s.27).
Uyum ve sosyal yeterliği kolaylaştırmak için planlanacak müdahalenin; kişilerin karşılaştığı özgü güçlükler; bunların strese katkısı; kullanılabilecek başa çıkma stratejilerinin çeşitliliği ve göreceli etkililiği hakkında bilgiyi kullanması gereklidir. Boşanmışlar tarafından karşılaşılan problemler ve stresler üç büyük kategoriye ayrılmaktadır; pragmatik konular; kişiler arası ve sosyal problemler; aileyle ilişkili stres. Problemlerin çoğunluğu pragmatik konular alanında meydana çıkmaktadır. Hem kadın hem de erkekler; ev tamir ve bakımı; çalışma yeterliliği ve performansı; ev işlerinin organizasyonu ve finans konusunda güçlüklerle karşılaşmaktadır. Kişisel-sosyal alan ise boşanmışlar için ikinci büyük alandır. Eski arkadaşlar ilk başta destekleyici ve yardımcı olsalar da eski eşlere bağlılıkların çelişmesinin bir sonucu olarak araya mesafe koymakta ve kişi sayısında bir azalma bildirilmektedir. Boşanmış kişilerin kendileri de kişiler arası katılımla ilgili duygu ve tutumlarında değişim yaşamaktadırlar. Aile etkileşimleri boşanma sonrası strese katkıda bulunan üçüncü büyük problem alanını oluşturmaktadır. Boşanma öncesi; esnası ve sonrasında eşler arasında uzamış olumsuz nitelikli temas etkili şekilde uyum sağlamayı engellemektedir (Berman & Turk; 1981; s. 179-180).
Boşanma sonrası yaşama uyum sürecinin temel bir bileşeni de bireyin boşanma ve sonrası yaşama duygusal tepkileridir. Boşanma sonrası ilk yıl boyunca hem kadın hem de erkekler düşük benlik saygısı; sosyal ve cinsel rollerde karışıklık; öfke; kaygı; ambivalans ve depresyon duyguları bildirmektedir. Bu duygusal tepkiler boşanma sonrası yaşamın diğer problemlerinden bağımsız ayrı deneyimler olarak düşünülmemelidir. Aksine; duygusal tepkiler diğer alanlardaki problemlerden etkilenmekte ve daha sonraki kişiler arası; ailesel ve uygulamalı problemleri etkilemektedir (Berman & Turk; 1981; s. 180).
Boşanmaya uyum sürecini kolaylaştıran uyumsal mekanizmalar ve stratejiler hakkında çok az şey bilinmektedir. Boşanmayla ilişkili problemlerin ve çeşitli başa çıkma stratejilerinin algılanan stres üzerindeki etkisini ortaya koymayı amaçlayan araştırma bulgularına göre Berman ve Turk; (1981) problem alanlarını; eski eşle temas; ebeveyn-çocuk etkileşimleri; kişilerarası ilişkiler; yalnızlık; uygulamalı problemler; finansal kaygılar olarak ve başa çıkma stratejilerini; sosyal aktiviteler; öğrenme; kişisel anlayış; duygu ifadesi; özerklik; ev ve aile etkinlikleri olarak ele almıştır. Araştırma bulgularına göre; karşılaşılan problemler ve kullanılan başa çıkma stratejilerinin boşanma sonrası uyuma oldukça katkıda bulunduğu bildirilmiş ve ne sadece problemlerin ne de sadece başa çıkmanın tek başına boşanma sonrası uyumu açıklamakta yeterli olmadığı; aksine boşanmaya uyum sürecinin yeterince anlaşılabilmesi için her iki yönün de hesaba katılması gerektiği vurgulanmıştır. Duygu durum dağınıklığı ve düşük yaşam doyumu ile en ilişkili problem alanının sosyal ilişkiler olduğu; duygu durum dağınıklığının problemli aile etkileşimleri ile ve yaşam doyumunun finansal ve uygulamalı konular ile daha ilişkili bulunduğu; sosyal ve kişilerarası katılım ile özerklik ve bağımsızlığın daha az duygu durum dağınıklığı ve daha yüksek benlik saygısı ile ilişkili bulunduğu bildirilmiştir (Berman & Turk; 1981; s. 184-187).
*Sayan-Karahan; A. (2012). Boşanma Sonrası Yaşama Uyum. Doktora Tezi.Hacettepe Üniversitesi.
Uyum ve sosyal yeterliği kolaylaştırmak için planlanacak müdahalenin; kişilerin karşılaştığı özgü güçlükler; bunların strese katkısı; kullanılabilecek başa çıkma stratejilerinin çeşitliliği ve göreceli etkililiği hakkında bilgiyi kullanması gereklidir. Boşanmışlar tarafından karşılaşılan problemler ve stresler üç büyük kategoriye ayrılmaktadır; pragmatik konular; kişiler arası ve sosyal problemler; aileyle ilişkili stres. Problemlerin çoğunluğu pragmatik konular alanında meydana çıkmaktadır. Hem kadın hem de erkekler; ev tamir ve bakımı; çalışma yeterliliği ve performansı; ev işlerinin organizasyonu ve finans konusunda güçlüklerle karşılaşmaktadır. Kişisel-sosyal alan ise boşanmışlar için ikinci büyük alandır. Eski arkadaşlar ilk başta destekleyici ve yardımcı olsalar da eski eşlere bağlılıkların çelişmesinin bir sonucu olarak araya mesafe koymakta ve kişi sayısında bir azalma bildirilmektedir. Boşanmış kişilerin kendileri de kişiler arası katılımla ilgili duygu ve tutumlarında değişim yaşamaktadırlar. Aile etkileşimleri boşanma sonrası strese katkıda bulunan üçüncü büyük problem alanını oluşturmaktadır. Boşanma öncesi; esnası ve sonrasında eşler arasında uzamış olumsuz nitelikli temas etkili şekilde uyum sağlamayı engellemektedir (Berman & Turk; 1981; s. 179-180).
Boşanma sonrası yaşama uyum sürecinin temel bir bileşeni de bireyin boşanma ve sonrası yaşama duygusal tepkileridir. Boşanma sonrası ilk yıl boyunca hem kadın hem de erkekler düşük benlik saygısı; sosyal ve cinsel rollerde karışıklık; öfke; kaygı; ambivalans ve depresyon duyguları bildirmektedir. Bu duygusal tepkiler boşanma sonrası yaşamın diğer problemlerinden bağımsız ayrı deneyimler olarak düşünülmemelidir. Aksine; duygusal tepkiler diğer alanlardaki problemlerden etkilenmekte ve daha sonraki kişiler arası; ailesel ve uygulamalı problemleri etkilemektedir (Berman & Turk; 1981; s. 180).
Boşanmaya uyum sürecini kolaylaştıran uyumsal mekanizmalar ve stratejiler hakkında çok az şey bilinmektedir. Boşanmayla ilişkili problemlerin ve çeşitli başa çıkma stratejilerinin algılanan stres üzerindeki etkisini ortaya koymayı amaçlayan araştırma bulgularına göre Berman ve Turk; (1981) problem alanlarını; eski eşle temas; ebeveyn-çocuk etkileşimleri; kişilerarası ilişkiler; yalnızlık; uygulamalı problemler; finansal kaygılar olarak ve başa çıkma stratejilerini; sosyal aktiviteler; öğrenme; kişisel anlayış; duygu ifadesi; özerklik; ev ve aile etkinlikleri olarak ele almıştır. Araştırma bulgularına göre; karşılaşılan problemler ve kullanılan başa çıkma stratejilerinin boşanma sonrası uyuma oldukça katkıda bulunduğu bildirilmiş ve ne sadece problemlerin ne de sadece başa çıkmanın tek başına boşanma sonrası uyumu açıklamakta yeterli olmadığı; aksine boşanmaya uyum sürecinin yeterince anlaşılabilmesi için her iki yönün de hesaba katılması gerektiği vurgulanmıştır. Duygu durum dağınıklığı ve düşük yaşam doyumu ile en ilişkili problem alanının sosyal ilişkiler olduğu; duygu durum dağınıklığının problemli aile etkileşimleri ile ve yaşam doyumunun finansal ve uygulamalı konular ile daha ilişkili bulunduğu; sosyal ve kişilerarası katılım ile özerklik ve bağımsızlığın daha az duygu durum dağınıklığı ve daha yüksek benlik saygısı ile ilişkili bulunduğu bildirilmiştir (Berman & Turk; 1981; s. 184-187).
*Sayan-Karahan; A. (2012). Boşanma Sonrası Yaşama Uyum. Doktora Tezi.Hacettepe Üniversitesi.