Fobiler - Aşırı Korkular
Korku insanın doğuştan sahip olduğu en temel duygulardan biridir. Hepimizin yaşamında bir miktar korkuya ihtiyacı vardır ve bu korkunun çevremizde bizi tehdit eden unsurlar karşısında uyarılmamızı ve kendimizi korumamızı sağlar. Böylece kendimizi tehlikeli durumlar içine sokmayıp gerekli önlemleri sahip olduğumuz bu “korku” duygusu sayesinde alırız. Ancak kimi zaman mevcut korkumuz; içinde bulunduğumuz ya da maruz kaldığımız uyaran ile paralellik göstermez ve kaçma/kaçınma davranışı aşırı bir boyuta ulaşıp günlük yaşantımızdaki işleyişi ve düzeni bozar. Bu durum doğal ve sağlıklı olarak kabul edilen korkunun normal olamayan bir boyuta ulaştığının ve kaygının da bu korkulara eşlik ettiğinin göstergesidir.
Fobi; normalde korkulmayacak; tehdit edici olmayan bir nesneye ya da duruma karşı hissedilen aşırı ve sürekli devam eden bir korkudur. Bu korku zihinsel olarak değerlendirildiğinde anlamlı bulunmasa da korku ve buna eşlik eden kaçınma durdurulamaz.
Normal korku ile fobik korkuları birbirinden ayırırken korkunun şiddeti; korku nesnesi ve verilen tepkinin boyutuna bakılmalıdır. Fobik korkular kişinin yaşamını kısıtlar ve bu korkular kişinin baş edemeyeceği bir boyuttadır ve kişi fobi uyarana maruz kaldığında kendi kendini sakinleştirmeyi başaramaz.
Fobiler agorafobi;özgün fobiler ve sosyal fobi olmak üzere üç alt grupta incelenir.
Agorafobi; kişinin kendini güvende hissettiği ve bildiği bir ortamın dışına çıktığı zaman hissettiği yoğun korkulardır. Bu korkuların altında; kalabalık içinde kontrolünü kaybetme; kalabalıkta sıkışıp kalma ve bayılma gibi düşünceler vardır. Çeşitli kalabalık ortamlar; sinema; tiyatro; otobüs; uçak gibi toplu yerler ya da kimsenin olmadığı geniş alanlar; Pazar ve alışverişmerkezi gibi yerlere de gitmekten kaçınırlar. Kendilerini güvende hissettikleri yerlerin dışına çıktıkları zaman büyük zorluklar yaşayan agorafobikler bu ortamlara girmekten korkarlar; bu ortamlara girdiklerinde kapıya yakın yerlerde; hemen çıkabilecekleri yerlere oturmayı tercih ederle ve bu ortamlara girecekleri zaman tanıdıkları ve güvendikleri birinin olmasını isterler.
Özgün fobiler; yükseklik; kapalı alan; çeşitli hayvan korkuları; kan aldırma; enjeksiyon; gök gürültüsü gibi belirli bir duruma ya da nesneye karşı olan korkulardır. Korkulan bu nesne ya da durumla karşılaşma düşüncesi anksiyeteye sebep olur. Fobik uyaran terleme; kalp atışlarının hızlanmasına ve kontrolü kaybedecek veya bayılacakmış gibi hissetmeye sebep olabilir.
Sosyal fobi; kişinin belirli bir sosyal ortamdan korkması ve bu ortamdan kaçınmasıdır. Sosyal fobisi olan kişiler girdikleri sosyal ortamda küçük düşme korkusu yaşarlar. Yalnızca kalabalık önünde konuşmaktan korkma; karşı cinsle konuşma ya da kalabalık içinde yemek yemekten korkma şeklinde belirli durumlarda olabileceği gibi kişinin farklı kişi ve grupların bulunduğu tüm ortamlardan kaçınması şeklinde de olabilir.
Fobik korkuları olan kişilerin bilinmesi gereken; korkulan nesne ya da durum ile karşı karşıya kalındığında ortaya çıkan anksiyete hemen uzaklaşması istenen rahatsız edici bir duygu olsa da zarar verici değildir ve geçicidir. Diğer tüm duygular gibi anksiyete de zamanla azalıp yerini rahatlamaya ve diğer duygulara bırakacaktır.
Korkulan nesne ya da durumdan sürekli olarak kaçınmak korkuları pekiştirerek daha da yerleşik hale gelmesine sebep olacaktır. Kaçınma yerine üstüne gidildiğinde anksiyete giderek azalacak ve sonunda tamamen ortadan kalkacaktır. Ancak bu fobi yaşayan kişiler için en zor olan kısımdır ve bunu başarabilmek için bir uzman desteğine ihtiyaç vardır. Terapi sürecinde fobinin ne zaman hangi olay tarafından tetiklenerek ortaya çıktığı; nasıl geliştiği araştırılır ve fobinin seyrine göre uygun yöntem seçilir. Terapide amaç; doğru yöntemler ile kişinin korkusunun üstüne giderek fobik uyaran ile baş edebilmesi sağlamaktır.
Fobi; normalde korkulmayacak; tehdit edici olmayan bir nesneye ya da duruma karşı hissedilen aşırı ve sürekli devam eden bir korkudur. Bu korku zihinsel olarak değerlendirildiğinde anlamlı bulunmasa da korku ve buna eşlik eden kaçınma durdurulamaz.
Normal korku ile fobik korkuları birbirinden ayırırken korkunun şiddeti; korku nesnesi ve verilen tepkinin boyutuna bakılmalıdır. Fobik korkular kişinin yaşamını kısıtlar ve bu korkular kişinin baş edemeyeceği bir boyuttadır ve kişi fobi uyarana maruz kaldığında kendi kendini sakinleştirmeyi başaramaz.
Fobiler agorafobi;özgün fobiler ve sosyal fobi olmak üzere üç alt grupta incelenir.
Agorafobi; kişinin kendini güvende hissettiği ve bildiği bir ortamın dışına çıktığı zaman hissettiği yoğun korkulardır. Bu korkuların altında; kalabalık içinde kontrolünü kaybetme; kalabalıkta sıkışıp kalma ve bayılma gibi düşünceler vardır. Çeşitli kalabalık ortamlar; sinema; tiyatro; otobüs; uçak gibi toplu yerler ya da kimsenin olmadığı geniş alanlar; Pazar ve alışverişmerkezi gibi yerlere de gitmekten kaçınırlar. Kendilerini güvende hissettikleri yerlerin dışına çıktıkları zaman büyük zorluklar yaşayan agorafobikler bu ortamlara girmekten korkarlar; bu ortamlara girdiklerinde kapıya yakın yerlerde; hemen çıkabilecekleri yerlere oturmayı tercih ederle ve bu ortamlara girecekleri zaman tanıdıkları ve güvendikleri birinin olmasını isterler.
Özgün fobiler; yükseklik; kapalı alan; çeşitli hayvan korkuları; kan aldırma; enjeksiyon; gök gürültüsü gibi belirli bir duruma ya da nesneye karşı olan korkulardır. Korkulan bu nesne ya da durumla karşılaşma düşüncesi anksiyeteye sebep olur. Fobik uyaran terleme; kalp atışlarının hızlanmasına ve kontrolü kaybedecek veya bayılacakmış gibi hissetmeye sebep olabilir.
Sosyal fobi; kişinin belirli bir sosyal ortamdan korkması ve bu ortamdan kaçınmasıdır. Sosyal fobisi olan kişiler girdikleri sosyal ortamda küçük düşme korkusu yaşarlar. Yalnızca kalabalık önünde konuşmaktan korkma; karşı cinsle konuşma ya da kalabalık içinde yemek yemekten korkma şeklinde belirli durumlarda olabileceği gibi kişinin farklı kişi ve grupların bulunduğu tüm ortamlardan kaçınması şeklinde de olabilir.
Fobik korkuları olan kişilerin bilinmesi gereken; korkulan nesne ya da durum ile karşı karşıya kalındığında ortaya çıkan anksiyete hemen uzaklaşması istenen rahatsız edici bir duygu olsa da zarar verici değildir ve geçicidir. Diğer tüm duygular gibi anksiyete de zamanla azalıp yerini rahatlamaya ve diğer duygulara bırakacaktır.
Korkulan nesne ya da durumdan sürekli olarak kaçınmak korkuları pekiştirerek daha da yerleşik hale gelmesine sebep olacaktır. Kaçınma yerine üstüne gidildiğinde anksiyete giderek azalacak ve sonunda tamamen ortadan kalkacaktır. Ancak bu fobi yaşayan kişiler için en zor olan kısımdır ve bunu başarabilmek için bir uzman desteğine ihtiyaç vardır. Terapi sürecinde fobinin ne zaman hangi olay tarafından tetiklenerek ortaya çıktığı; nasıl geliştiği araştırılır ve fobinin seyrine göre uygun yöntem seçilir. Terapide amaç; doğru yöntemler ile kişinin korkusunun üstüne giderek fobik uyaran ile baş edebilmesi sağlamaktır.