Hıçkırık Neden Olur? Nasıl Geçer?
Hıçkırık neden olur?
“Hıçkırık; göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran ve diyafram adı verilen kasın istem dışı kasılmasını takiben ses tellerinin bulunduğu gırtlak bölgesinin aniden kapanmasıyla oluşur ve bu sırada bir ses duyulur. 2-6 saniyede bir kez tekrarlayabilen bu kasılmalar diyaframdan başka kaburgalar arasındaki kaslarda da saptanabilir. Hıçkırık frenik sinir dediğimiz diafragmayı etkileyen sinirin uyarılması ile oluşur. Bebekler dahil her yaşta ve cinste hıçkırık görülebilir.
Hıçkırık genellikle kısa sürelidir ve böyle kısa süreli hıçkırıklar bir hastalığa işaret etmez. Örneğin bebeklerde görülen hıçkırık; ya da çok hızlı yemek yiyip hava yutan kişilerde görülen hıçkırık; aşırı gülme ile fazla sigara ve alkol kullanılması; aşırı stresse bağlı hava yutulması gibi organik bir hastalığa bağlı olmayan durumlardaki kısa süreli; geçici hıçkırıktır. Hıçkırık bazen sık tekrarlayabilir; uzun sürebilir. Hıçkırık 2 gün-1 ay arası sürerse inatçı; 1 aydan uzun sürerse dirençli hıçkırık olarak tanımlanır.
3 haftayı geçen öksürükler genel olarak kronik hıçkırık olarak adlandırılır. Kronik hıçkırık erkeklerde daha sık görülür; nedeni de diafram kasının erkeklerde daha kalın olmasıdır.
• Aşırı yemek yemek; Acılı baharatlı gıdalar tüketmek; Gastroözofajial reflü.
• Bazı ilaçlar- Kortizon; bazı tansiyon ilaçları; romatizma ilaçları; benzodiazepinler
• Kronik böbrek yetersizliği- Üre yüksekliği arttıkça hıçkırık sıklığı da artar; Diabet
• Nörolojik hastalıklar; menenjit; beyin içi kanama; beyin tümörleri gibi merkezi sinir sistemini ilgilendiren hastalıkların bir bulgusu olabilir
• Kalp hastalıkları- Kalp yetmezliğine bağlı aşırı kalp büyümesi hıçkırığa neden olabilir. Bazen kalp krizi geçiren hastalarda hıçkırık ortaya çıkabilir; perikardit (kalp zarı iltihabı) hastalarında hıçkırık görülebilir
• Akciğer hastalıkları- Zatürre ve akciğer zarları arasında sıvı toplanması da hıçkırığa neden olabilir. Yerleşme yerine göre bazı akciğer kanserlerinde hıçkırık görülebilir. Her iki akciğer arasında kalan ve içinde kalbin de bulunduğu “mediyasten” ismi verilen bölgenin hastalıklarında hıçkırık gelişebilir. Buradaki lenf bezlerinin tüberküloz; sarkoidoz kanser veya başka nedenlerle büyümelerinde hıçkırık görülebilir;
• frenik sinirin travması; yemek borusu tıkanıkları bu hastalıkların başlıcalarıdır.
• Diyafrağma kasının fıtıkları; karaciğer tümör ve apseleri; mide kanseri; dalak enfarktüsü;
• bağırsak tıkanıklığı; akut pankreatit gibi hastalıklarda hıçkırık saptanabilir.
Ayrıca; üst karın bölgesindeki organların ameliyat edilmesi sonrasında da hıçkırık ortaya çıkabilir. Fazla yemek yemek ve tamamen dolu mide hıçkırığa neden olabilir. Çok fazla alkol tüketmek; Çok fazla hava yutmak; Sigara içmek; Stres ve duygusal değişimler.Midede meydana gelen ani sıcaklık değişimi örneğin çok sıcak ya da soğuk sıvıların tüketilmesi; Glokom (göz tansiyonu); Guatr; Kulakta yabancı cisim gibi pek çok etken vagal siniri uyararak hıçkırık sebebi olabilir.
Hıçkırığın psikolojik nedenleri nelerdir?
Stres sırasında çok derin nefes alıp vermek kanda karbondioksit oranını düşürür ve vücudun metabolik dengelerinde bozulmaya yol açar. Çok hızlı ve derin nefes alıp verme sonrasında vücutta kasılmalar olabilir; hatta ellerde ebe eli dediğimiz istemsiz bir büzülme hali ortaya çıkabilir; aynı şeklide diafragma da gerilerek hıçkırık ortaya çıkabilir. Ayrıca derin nefes alma sırasında bolca hava yutulması midede şişkinliğe; gaza ve diaframın gerilmesine yol açacağından bu da hıçkırığa neden olur. En sık psişik hıçkırık kadınlarda görülür. Kadınlarda hıçkırığın sebebinin yüzde 93 ü psikolojik kökenli iken bu oran erkeklerde yüzde 7 kadardır. Bu şekilde strese bağlı derin nefes alımıyla oluşmuş psişik hıçkırıklarda yapılması gereken kişinin bir kese kağıdı içine solutulmasıdır. Böylece kanda karbondioksit artacak ve kasılmalar; dolayısıyla da hıçkırık duracaktır.
Yeni doğan bebeklerde hıçkırık nedenleri nelerdir?
Hıçkırık; göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran diyafram kasının birden kasılması sonucunda gırtlakta ani bir kapanma olması ve sonrasında ani soluk alınması ile de bir sesin çıkmasıdır. Hıçkırık frenik sinir dediğimiz diafragmayı etkileyen sinirin uyarılması ile oluşur. Bebeklerde 1 yaşına kadar görülen hıçkırık çoğunlukla normal bir reflekstir. Bebeklerde hıçkırığın nedenleri emzirme sonrasında midenin şişmesi; özellikle hızlı beslenen bebeklerde beslenirken bebeğin hava yutması; bebeğin ani heyecanlanması ve ortam ısısının ani düşüşü olarak özetlenebilir. Ayrıca emziren annenin gaz yapacak besinler tüketmesi bebekte hıçkırığı artırabileceği gibi; alerjik bebeklerde; örneğin inek sütü alerjisi olan bebekte annenin süt ve süt ürünleri tüketmesi de bebekte gaz oluşumuna dolayısıyla da hıçkırık artışına neden olabilecektir. Bebeklerde hıçkırık varlığında yapılabilecekler şunlardır. Öncelikle beslemeye dikkat edilmesi gerekir. Bebek; emzirme sırasında bir miktar havayı da beraberinde yutar. Midede hapsolmuş havayı her 5-6 dakikada bir bebeği geğirterek ağızdan çıkarmak gerekir; yani gazın çıkması için emzirmenin sonunu beklemek yetersiz olacaktır. Böylece midedeki gerginlik azalır ve hıçkırık refleksinin başlaması önlenmiş olur. Özellikle hıçkırığın çok fazla olduğu bebeklerde buna dikkat etmek gerekir. Hıçkırık olduğu zaman emzirme sonrasında dik tutma haricinde ortam değişikliği olabilir. Ortamın ani soğuması hıçkırığı arttırdığı için soğuk ortamda tutulmamasının faydası olabilir. Annenin tekrar emzirmesi de genellikle hıçkırığın durmasını sağlar. Eğer hıçkırık basit yöntemlerle geçmiyorsa bebeğe birkaç çay kaşığı su vermek hıçkırığın giderilmesinde iyi bir yardımcıdır. Ağza damlatılan 1-2 damla limon suyu; hıçkırığı geçirmek için kullanılan bir diğer yöntemdir. Limon bir damla verildiği zaman bebek bir anda nefesini tutar ve diyafram irritasyonu engellenmiş olur ve hıçkırığı geçirir. Hıçkırığı çok hızlı keser; ancak ph’sı çocuklar için çok uygun olmadığından pratikte çok uygulanmasına rağmen fazlaca önerilmez; bebeğin kusmasına yol açabilir. Çok uzun süreli bebeğin beslenmesine engel olacak hıçkırıklarda nadiren hekimin önereceği ilaçları kullanmak da gerekebilir. Eğer bebeğin hıçkırığı bir saati geçtiyse; bebeğin emmesine engel olacak düzeyde çok yoğun hıçkırık varsa doktorunu arayıp danışmak uygun olacaktır.
Hıçkırık nasıl geçer?
Basit hıçkırık ataklarının çoğu kendiliğinden sonlanır. Daha uzun süren hıçkırıklar için halka arasında uygulanan birçok yöntem mevcuttur. 1- Çeşitli manevralar: Bunların en bilineni nefes tutmak olup; mantıklı ve genellikle işe yarayabilen bir uygulamadır. Nefes alınıp tutulduğunda diaframın solunum işi sırasında kasılması; hareketi engellenmiş olacağından yükü azalacak; sadece hıçkırık nedeniyle kasılması kalacak; bir süre sonra o da duracaktır. Ayrıca kanda karbondioksit birikimi de metabolik yoldan hıçkırığın durmasına neden olacaktır. Benzer mekanizma kese kağıdına soluma işinde de söz konusudur. Bu yöntemde de kanda karbondioksit artışı hıçkırığın durmasına yol açacaktır. Soluk elden geldiğince tutularak; diyafram yanıltılır ve yeniden normal soluklanma ritmine dönmesi sağlanır.
Buzlu su; limon suyu veya sirke içmekle; gırtlaktaki spazm çözülebilir.
2-3 adet kesme şeker veya 1 kahve kaşığı tuz yemek de olumlu sonuç verebilir.
Aç karnına birkaç karanfil çiğnemek; özellikle yaşlılarda iyi sonuç verir. Geçmediği takdirde hekime başvurulmalıdır.
2-İlaç tedavisi: Bu yöntemlerle giderilemeyen hıçkırık için sakinleştiriciler; kas gevşeticiler gibi çeşitli ilaçlar etkili olabilir. İlgili hekim tarafından düzenlenmesi uygundur.
3-Diğer yöntemler: Boyundaki karotis damarına hekim tarafından masaj yapılması da denebilir. Durdurulamayan hıçkırık için son çare frenik sinirin bir anestezik ilaçla veya cerrahi olarak blokajıdır.
Yapılan bazı bilindik yöntemler uygulanması sakıncalı yöntemlerdir. Örneğin; ıkınmak; korkutmak; dış kulak yolunu tıkamak; göze bastırmak ve limon suyu içmek gibi. Bu yöntemlerin her biri hastaya zarar verme potansiyeli yüksek olan uygulamalardır.
“Hıçkırık; göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran ve diyafram adı verilen kasın istem dışı kasılmasını takiben ses tellerinin bulunduğu gırtlak bölgesinin aniden kapanmasıyla oluşur ve bu sırada bir ses duyulur. 2-6 saniyede bir kez tekrarlayabilen bu kasılmalar diyaframdan başka kaburgalar arasındaki kaslarda da saptanabilir. Hıçkırık frenik sinir dediğimiz diafragmayı etkileyen sinirin uyarılması ile oluşur. Bebekler dahil her yaşta ve cinste hıçkırık görülebilir.
Hıçkırık genellikle kısa sürelidir ve böyle kısa süreli hıçkırıklar bir hastalığa işaret etmez. Örneğin bebeklerde görülen hıçkırık; ya da çok hızlı yemek yiyip hava yutan kişilerde görülen hıçkırık; aşırı gülme ile fazla sigara ve alkol kullanılması; aşırı stresse bağlı hava yutulması gibi organik bir hastalığa bağlı olmayan durumlardaki kısa süreli; geçici hıçkırıktır. Hıçkırık bazen sık tekrarlayabilir; uzun sürebilir. Hıçkırık 2 gün-1 ay arası sürerse inatçı; 1 aydan uzun sürerse dirençli hıçkırık olarak tanımlanır.
3 haftayı geçen öksürükler genel olarak kronik hıçkırık olarak adlandırılır. Kronik hıçkırık erkeklerde daha sık görülür; nedeni de diafram kasının erkeklerde daha kalın olmasıdır.
• Aşırı yemek yemek; Acılı baharatlı gıdalar tüketmek; Gastroözofajial reflü.
• Bazı ilaçlar- Kortizon; bazı tansiyon ilaçları; romatizma ilaçları; benzodiazepinler
• Kronik böbrek yetersizliği- Üre yüksekliği arttıkça hıçkırık sıklığı da artar; Diabet
• Nörolojik hastalıklar; menenjit; beyin içi kanama; beyin tümörleri gibi merkezi sinir sistemini ilgilendiren hastalıkların bir bulgusu olabilir
• Kalp hastalıkları- Kalp yetmezliğine bağlı aşırı kalp büyümesi hıçkırığa neden olabilir. Bazen kalp krizi geçiren hastalarda hıçkırık ortaya çıkabilir; perikardit (kalp zarı iltihabı) hastalarında hıçkırık görülebilir
• Akciğer hastalıkları- Zatürre ve akciğer zarları arasında sıvı toplanması da hıçkırığa neden olabilir. Yerleşme yerine göre bazı akciğer kanserlerinde hıçkırık görülebilir. Her iki akciğer arasında kalan ve içinde kalbin de bulunduğu “mediyasten” ismi verilen bölgenin hastalıklarında hıçkırık gelişebilir. Buradaki lenf bezlerinin tüberküloz; sarkoidoz kanser veya başka nedenlerle büyümelerinde hıçkırık görülebilir;
• frenik sinirin travması; yemek borusu tıkanıkları bu hastalıkların başlıcalarıdır.
• Diyafrağma kasının fıtıkları; karaciğer tümör ve apseleri; mide kanseri; dalak enfarktüsü;
• bağırsak tıkanıklığı; akut pankreatit gibi hastalıklarda hıçkırık saptanabilir.
Ayrıca; üst karın bölgesindeki organların ameliyat edilmesi sonrasında da hıçkırık ortaya çıkabilir. Fazla yemek yemek ve tamamen dolu mide hıçkırığa neden olabilir. Çok fazla alkol tüketmek; Çok fazla hava yutmak; Sigara içmek; Stres ve duygusal değişimler.Midede meydana gelen ani sıcaklık değişimi örneğin çok sıcak ya da soğuk sıvıların tüketilmesi; Glokom (göz tansiyonu); Guatr; Kulakta yabancı cisim gibi pek çok etken vagal siniri uyararak hıçkırık sebebi olabilir.
Hıçkırığın psikolojik nedenleri nelerdir?
Stres sırasında çok derin nefes alıp vermek kanda karbondioksit oranını düşürür ve vücudun metabolik dengelerinde bozulmaya yol açar. Çok hızlı ve derin nefes alıp verme sonrasında vücutta kasılmalar olabilir; hatta ellerde ebe eli dediğimiz istemsiz bir büzülme hali ortaya çıkabilir; aynı şeklide diafragma da gerilerek hıçkırık ortaya çıkabilir. Ayrıca derin nefes alma sırasında bolca hava yutulması midede şişkinliğe; gaza ve diaframın gerilmesine yol açacağından bu da hıçkırığa neden olur. En sık psişik hıçkırık kadınlarda görülür. Kadınlarda hıçkırığın sebebinin yüzde 93 ü psikolojik kökenli iken bu oran erkeklerde yüzde 7 kadardır. Bu şekilde strese bağlı derin nefes alımıyla oluşmuş psişik hıçkırıklarda yapılması gereken kişinin bir kese kağıdı içine solutulmasıdır. Böylece kanda karbondioksit artacak ve kasılmalar; dolayısıyla da hıçkırık duracaktır.
Yeni doğan bebeklerde hıçkırık nedenleri nelerdir?
Hıçkırık; göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran diyafram kasının birden kasılması sonucunda gırtlakta ani bir kapanma olması ve sonrasında ani soluk alınması ile de bir sesin çıkmasıdır. Hıçkırık frenik sinir dediğimiz diafragmayı etkileyen sinirin uyarılması ile oluşur. Bebeklerde 1 yaşına kadar görülen hıçkırık çoğunlukla normal bir reflekstir. Bebeklerde hıçkırığın nedenleri emzirme sonrasında midenin şişmesi; özellikle hızlı beslenen bebeklerde beslenirken bebeğin hava yutması; bebeğin ani heyecanlanması ve ortam ısısının ani düşüşü olarak özetlenebilir. Ayrıca emziren annenin gaz yapacak besinler tüketmesi bebekte hıçkırığı artırabileceği gibi; alerjik bebeklerde; örneğin inek sütü alerjisi olan bebekte annenin süt ve süt ürünleri tüketmesi de bebekte gaz oluşumuna dolayısıyla da hıçkırık artışına neden olabilecektir. Bebeklerde hıçkırık varlığında yapılabilecekler şunlardır. Öncelikle beslemeye dikkat edilmesi gerekir. Bebek; emzirme sırasında bir miktar havayı da beraberinde yutar. Midede hapsolmuş havayı her 5-6 dakikada bir bebeği geğirterek ağızdan çıkarmak gerekir; yani gazın çıkması için emzirmenin sonunu beklemek yetersiz olacaktır. Böylece midedeki gerginlik azalır ve hıçkırık refleksinin başlaması önlenmiş olur. Özellikle hıçkırığın çok fazla olduğu bebeklerde buna dikkat etmek gerekir. Hıçkırık olduğu zaman emzirme sonrasında dik tutma haricinde ortam değişikliği olabilir. Ortamın ani soğuması hıçkırığı arttırdığı için soğuk ortamda tutulmamasının faydası olabilir. Annenin tekrar emzirmesi de genellikle hıçkırığın durmasını sağlar. Eğer hıçkırık basit yöntemlerle geçmiyorsa bebeğe birkaç çay kaşığı su vermek hıçkırığın giderilmesinde iyi bir yardımcıdır. Ağza damlatılan 1-2 damla limon suyu; hıçkırığı geçirmek için kullanılan bir diğer yöntemdir. Limon bir damla verildiği zaman bebek bir anda nefesini tutar ve diyafram irritasyonu engellenmiş olur ve hıçkırığı geçirir. Hıçkırığı çok hızlı keser; ancak ph’sı çocuklar için çok uygun olmadığından pratikte çok uygulanmasına rağmen fazlaca önerilmez; bebeğin kusmasına yol açabilir. Çok uzun süreli bebeğin beslenmesine engel olacak hıçkırıklarda nadiren hekimin önereceği ilaçları kullanmak da gerekebilir. Eğer bebeğin hıçkırığı bir saati geçtiyse; bebeğin emmesine engel olacak düzeyde çok yoğun hıçkırık varsa doktorunu arayıp danışmak uygun olacaktır.
Hıçkırık nasıl geçer?
Basit hıçkırık ataklarının çoğu kendiliğinden sonlanır. Daha uzun süren hıçkırıklar için halka arasında uygulanan birçok yöntem mevcuttur. 1- Çeşitli manevralar: Bunların en bilineni nefes tutmak olup; mantıklı ve genellikle işe yarayabilen bir uygulamadır. Nefes alınıp tutulduğunda diaframın solunum işi sırasında kasılması; hareketi engellenmiş olacağından yükü azalacak; sadece hıçkırık nedeniyle kasılması kalacak; bir süre sonra o da duracaktır. Ayrıca kanda karbondioksit birikimi de metabolik yoldan hıçkırığın durmasına neden olacaktır. Benzer mekanizma kese kağıdına soluma işinde de söz konusudur. Bu yöntemde de kanda karbondioksit artışı hıçkırığın durmasına yol açacaktır. Soluk elden geldiğince tutularak; diyafram yanıltılır ve yeniden normal soluklanma ritmine dönmesi sağlanır.
Buzlu su; limon suyu veya sirke içmekle; gırtlaktaki spazm çözülebilir.
2-3 adet kesme şeker veya 1 kahve kaşığı tuz yemek de olumlu sonuç verebilir.
Aç karnına birkaç karanfil çiğnemek; özellikle yaşlılarda iyi sonuç verir. Geçmediği takdirde hekime başvurulmalıdır.
2-İlaç tedavisi: Bu yöntemlerle giderilemeyen hıçkırık için sakinleştiriciler; kas gevşeticiler gibi çeşitli ilaçlar etkili olabilir. İlgili hekim tarafından düzenlenmesi uygundur.
3-Diğer yöntemler: Boyundaki karotis damarına hekim tarafından masaj yapılması da denebilir. Durdurulamayan hıçkırık için son çare frenik sinirin bir anestezik ilaçla veya cerrahi olarak blokajıdır.
Yapılan bazı bilindik yöntemler uygulanması sakıncalı yöntemlerdir. Örneğin; ıkınmak; korkutmak; dış kulak yolunu tıkamak; göze bastırmak ve limon suyu içmek gibi. Bu yöntemlerin her biri hastaya zarar verme potansiyeli yüksek olan uygulamalardır.