Öğrenme Bozukluğu
Öğrenme Bozukluğu
Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB) bireysel olarak uygulanan standart testlerde; kişinin kronolojik yaşı; ölçülen zekâ düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda; okuma; matematik ve yazılı anlatımın; beklenenin önemli ölçüde altında olmasıdır.
Özgül Öğrenme Bozukluğu terimi; “disleksi” (okuma alanında güçlük); “disgrafi”( yazı alanında güçlük) ve “diskalkuli” (matematik alanında güçük) terimlerinin hepsini kapsamaktadır. Öğrenme bozukluğu eğer düşünülmezse kolaylıkla atlanılabilecek bir bozukluktur.
Eşlik eden bozuklukların başında Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukuluğu (DEHB) vardır. Okuma bozukluğu olan çocukların -25’inde DEHB olduğu; DEHB olan çocuklarda ise % 10-60 oranında öğrenme bozukluğu olduğu bildirilmektedir. ÖÖB olan olan çocuklar kliniklere çoğunlukla okul başarısızlığı nedeniyle getirilmekle birlikte çok farklı bir klinik görünüm de sergileyebilmektedirler. Okul korkusu; somatik yakınmalar; sosyal fobi; gece korkuları; konuşma bozuklukları gibi nedenlerle gelen çocuklarda öğrenme bozukluğu da düşünülmeli ve ayırt edilmelidir.
Belirtiler:
Birçok alanda zeki görünmelerine karşın akademik açıdan başarısızlık yaşarlar.Başarı durumu değişkendir; bazı derslerde başarısı normal/normal üstü iken; bazı derslerde düşüktür)
Okuma / Yazma Becerisi: Disleksisi olan çocuklar 1. sınıfta okumayı öğrenmede zorlanırlar ve gecikirler. Diğer sınıflarda ise okumaları hız ve nitelik açısından yaşıtlarından geridir. Bazı harflerin seslerini öğrenemez; harfin şekli ile sesini birleştiremez; kelimeleri hecelerken ya da harflerine ayırırken zorlanır; sınıf düzeyinde bir parçayı okuduğunda anlamakta zorlanır; başkasının okuduklarını daha iyi anlar.
Bazı harf; sayı ve kelimeleri ters yazar ya da karıştırırlar. “Çok” yerine “koç”; “ev” yerine “ve”; “soba” yerine “sopa”; b-d; m-n; ı-i; 2-5; d-t; ğ-g gibi. Yazarken bazı harfleri; heceleri atlar ya da harf/hece ekler; sınıf düzeyine göre yazılı imla ve noktalama hataları yapar; küçük-büyük harf; noktalama; hece bölme hataları; yazarken kelimeler arasında hiç boşluk bırakmaz ya da bir kelimeyi iki-üç parçaya bölerek yazarlar. Yaşıtlarına oranla el yazıları okunaksız ve çirkindir; yavaş yazarlar; tahtadaki yazıyı defterine çekerken ya da öğretmenin okuduğunu defterine yazarken zorlanırlar.
Aritmetik Becerileri: Sayı ve matematik sembollerini öğrenmede güçlük çekerler. Bazı aritmetik sembolleri öğrenmekte zorlanır; karıştırırlar. Sınıf düzeyine göre çarpım tablosunu öğrenmekte geri kalırlar. Dört işlemi yaparken yavaştırlar. Problemi çözüme götürecek işleme karar veremezler; yaşına uygun seviyedeki matematik problemlerini yaparken otomatik olarak tepki vermekte zorlanırlar.
Diğer alanlar: Sağ-sol; doğu-batı;kuzey-güney kavramlarını öğrenmede zorlanırlar. Zamana ilişkin kavramları (dün-bugün; önce-sonra; gün; ay; yıl; mevsim gibi) kavramlarını karıştırırlar. Hangi aydayız denilince salı; hangi mevsimdeyiz denilince şubat diyebilirler. Saati öğrenmekte zorlanırlar.
Haftanın günlerini; ayları; mevsimleri doğru saysa bile aradan sorulduğunda (cumadan önce hangi gün gelir; marttan sonra hangi ay gelir; haftanın dördüncü günü hangisidir gibi) yanıtlamakta zorluk çeker ya da yanlış yanıtlarlar.
ÖÖB yaşam boyu devam eden bir bozukluktur. Özgül Öğrenme Bozukluğunun tedavisi psikoeğitimdir. Bu eğitim; bu alanda uzmanlaşmış kişiler tarafından verilmelidir. Özellikle Özgül Öğrenme Güçlüğü ve Dikkat Eksikliği alanlarında eğitim almış kişiler tarafından uygulanması gerekmektedir. Öğrenme Güçlüğü’nün terapisi evde özel ders alınması ya da normal sınıflarda verilen müfredat ile yapılamaz. Bu eğitim okulda verilen eğitimden farklıdır. Çocuk normal bir okulda eğitimine devam ederken yanısıra bireysel ya da grup halinde özel bir eğitime alınır.
Eğitim süreci öğretimi; görsel; işitsel; dokunma algının geliştirilmesini; bu algılara ait ayrımlaştırma; dikkat ve bellek; ardışıklık yeteneklerinin arttırılmasını; motor koordinasyon becerilerinin geliştirilmesini içermektedir. Ayrıca dinleme; konuşma; okuma; yazma (dil) becerilerinin geliştirilmesi; kavram ve düşünme süreçlerinin gelişiminin desteklenmesi bu süreç eğitimi içinde yer almaktadır.
Özgül Öğrenme Bozukluğunu ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Ancak bu sorunun yanısıra dikkat eksikliği aşırı hareketlilik; depresyon; kaygı bozukluğu gibi başka psikiyatrik bozukluklar eşlik ediyorsa bunların ilaçla tedavisi düşünülebilir.
Tedavi sırasında çocuğun zorluk çektiği alanların yanı sıra; güçlü olduğu alanlar da belirlenmeli; bunlar tedavi sürecinde değerlendirilmelidir. Aile; okul ve terapistin kurduğu işbirliği çok önemlidir. Bu sayede hem okulda hem de evde çocuğun eğitiminin gerçekleştirilmesine yönelik düzenlemeler yapılarak başarı sağlanması kolaylaşır. Ayrıca aile ve öğretmenin Özgül Öğrenme Bozukluğunun tam olarak ne olduğunu anlaması ve kabullenmesi ve çocuğun başarı düzeyi ve tedavi süreci ile ilgili gerçekçi beklentilerinin olması gerekmektedir. Aksi halde hem aile; hem öğretmen hem de çocuk hayal kırıklığı yaşayabilir.
Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB) bireysel olarak uygulanan standart testlerde; kişinin kronolojik yaşı; ölçülen zekâ düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda; okuma; matematik ve yazılı anlatımın; beklenenin önemli ölçüde altında olmasıdır.
Özgül Öğrenme Bozukluğu terimi; “disleksi” (okuma alanında güçlük); “disgrafi”( yazı alanında güçlük) ve “diskalkuli” (matematik alanında güçük) terimlerinin hepsini kapsamaktadır. Öğrenme bozukluğu eğer düşünülmezse kolaylıkla atlanılabilecek bir bozukluktur.
Eşlik eden bozuklukların başında Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukuluğu (DEHB) vardır. Okuma bozukluğu olan çocukların -25’inde DEHB olduğu; DEHB olan çocuklarda ise % 10-60 oranında öğrenme bozukluğu olduğu bildirilmektedir. ÖÖB olan olan çocuklar kliniklere çoğunlukla okul başarısızlığı nedeniyle getirilmekle birlikte çok farklı bir klinik görünüm de sergileyebilmektedirler. Okul korkusu; somatik yakınmalar; sosyal fobi; gece korkuları; konuşma bozuklukları gibi nedenlerle gelen çocuklarda öğrenme bozukluğu da düşünülmeli ve ayırt edilmelidir.
Belirtiler:
Birçok alanda zeki görünmelerine karşın akademik açıdan başarısızlık yaşarlar.Başarı durumu değişkendir; bazı derslerde başarısı normal/normal üstü iken; bazı derslerde düşüktür)
Okuma / Yazma Becerisi: Disleksisi olan çocuklar 1. sınıfta okumayı öğrenmede zorlanırlar ve gecikirler. Diğer sınıflarda ise okumaları hız ve nitelik açısından yaşıtlarından geridir. Bazı harflerin seslerini öğrenemez; harfin şekli ile sesini birleştiremez; kelimeleri hecelerken ya da harflerine ayırırken zorlanır; sınıf düzeyinde bir parçayı okuduğunda anlamakta zorlanır; başkasının okuduklarını daha iyi anlar.
Bazı harf; sayı ve kelimeleri ters yazar ya da karıştırırlar. “Çok” yerine “koç”; “ev” yerine “ve”; “soba” yerine “sopa”; b-d; m-n; ı-i; 2-5; d-t; ğ-g gibi. Yazarken bazı harfleri; heceleri atlar ya da harf/hece ekler; sınıf düzeyine göre yazılı imla ve noktalama hataları yapar; küçük-büyük harf; noktalama; hece bölme hataları; yazarken kelimeler arasında hiç boşluk bırakmaz ya da bir kelimeyi iki-üç parçaya bölerek yazarlar. Yaşıtlarına oranla el yazıları okunaksız ve çirkindir; yavaş yazarlar; tahtadaki yazıyı defterine çekerken ya da öğretmenin okuduğunu defterine yazarken zorlanırlar.
Aritmetik Becerileri: Sayı ve matematik sembollerini öğrenmede güçlük çekerler. Bazı aritmetik sembolleri öğrenmekte zorlanır; karıştırırlar. Sınıf düzeyine göre çarpım tablosunu öğrenmekte geri kalırlar. Dört işlemi yaparken yavaştırlar. Problemi çözüme götürecek işleme karar veremezler; yaşına uygun seviyedeki matematik problemlerini yaparken otomatik olarak tepki vermekte zorlanırlar.
Diğer alanlar: Sağ-sol; doğu-batı;kuzey-güney kavramlarını öğrenmede zorlanırlar. Zamana ilişkin kavramları (dün-bugün; önce-sonra; gün; ay; yıl; mevsim gibi) kavramlarını karıştırırlar. Hangi aydayız denilince salı; hangi mevsimdeyiz denilince şubat diyebilirler. Saati öğrenmekte zorlanırlar.
Haftanın günlerini; ayları; mevsimleri doğru saysa bile aradan sorulduğunda (cumadan önce hangi gün gelir; marttan sonra hangi ay gelir; haftanın dördüncü günü hangisidir gibi) yanıtlamakta zorluk çeker ya da yanlış yanıtlarlar.
ÖÖB yaşam boyu devam eden bir bozukluktur. Özgül Öğrenme Bozukluğunun tedavisi psikoeğitimdir. Bu eğitim; bu alanda uzmanlaşmış kişiler tarafından verilmelidir. Özellikle Özgül Öğrenme Güçlüğü ve Dikkat Eksikliği alanlarında eğitim almış kişiler tarafından uygulanması gerekmektedir. Öğrenme Güçlüğü’nün terapisi evde özel ders alınması ya da normal sınıflarda verilen müfredat ile yapılamaz. Bu eğitim okulda verilen eğitimden farklıdır. Çocuk normal bir okulda eğitimine devam ederken yanısıra bireysel ya da grup halinde özel bir eğitime alınır.
Eğitim süreci öğretimi; görsel; işitsel; dokunma algının geliştirilmesini; bu algılara ait ayrımlaştırma; dikkat ve bellek; ardışıklık yeteneklerinin arttırılmasını; motor koordinasyon becerilerinin geliştirilmesini içermektedir. Ayrıca dinleme; konuşma; okuma; yazma (dil) becerilerinin geliştirilmesi; kavram ve düşünme süreçlerinin gelişiminin desteklenmesi bu süreç eğitimi içinde yer almaktadır.
Özgül Öğrenme Bozukluğunu ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Ancak bu sorunun yanısıra dikkat eksikliği aşırı hareketlilik; depresyon; kaygı bozukluğu gibi başka psikiyatrik bozukluklar eşlik ediyorsa bunların ilaçla tedavisi düşünülebilir.
Tedavi sırasında çocuğun zorluk çektiği alanların yanı sıra; güçlü olduğu alanlar da belirlenmeli; bunlar tedavi sürecinde değerlendirilmelidir. Aile; okul ve terapistin kurduğu işbirliği çok önemlidir. Bu sayede hem okulda hem de evde çocuğun eğitiminin gerçekleştirilmesine yönelik düzenlemeler yapılarak başarı sağlanması kolaylaşır. Ayrıca aile ve öğretmenin Özgül Öğrenme Bozukluğunun tam olarak ne olduğunu anlaması ve kabullenmesi ve çocuğun başarı düzeyi ve tedavi süreci ile ilgili gerçekçi beklentilerinin olması gerekmektedir. Aksi halde hem aile; hem öğretmen hem de çocuk hayal kırıklığı yaşayabilir.