Öğrenme Güçlüğü Çeken Çocukların Özellikleri
ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ ÇEKEN ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ
Dilek; 6 yaşında; ilkokul birinci sınıfa giden bir kız öğrenciydi. Dilek; danışmanlık merkezine anne ve babasıyla beraber geldi. Dilek; hem okulunda eğitim görüyor hem de özel bir rehabilitasyon merkezine gidiyordu. Rehabilitasyon merkezi için hastaneden rapor çıkartılması sürecinde; Dilek’e Wisc-r zekâ testi uygulanmış ve “özel öğrenme güçlüğü” teşhisi konmuştu. Dilek’in annesi Fatma Hanım söze şöyle başladı: “Kıvanç Hanım; kızım şu an birinci sınıfta okuyor ancak çok yavaş ve hatalı okuyor. Okurken kelimeleri tam doğru olarak okuyamıyor. Ders yapmaya hiç istekli değil; zorla ders yaptırıyorum. Ben kelime veya cümle söylüyorum; o yanlış yazıyor. Şu an bir rehabilitasyon merkezinden ders de alıyor. Ayrıca dikkat dağınıklığı için doktoru ilaç da verdi; yakında kullanmaya başlayacağız. 5 yaşında anaokuluna da gitti. Kızım zaten çok geç; 4 yaşında falan konuştu. Şu anda da çok çekingen; sınıfında pek arkadaşı da yok” diyerek sözlerini bitirdi.
Dilek’in zekâ testi sonuçlarına baktığımda; zekâsı normal çıkmıştı. Sözel puanı; performans puanına göre daha düşüktü. Dilek tam da “özel öğrenme güçlüğü” vakası idi. Dilek ile seanslarda dikkat; idrak; tespit ve hafıza fonksiyonlarını güçlendirici çalışmalar yaptık. Okumasını hızlandırıcı çalışmalar ve dikte çalışmaları yaptık. Aileye ev ödevleri verdik. Öğretmeni ile de temasa geçip Dilek’in durumu hakkında konuştuk. Dilek ön sırada oturmaya başladı; öğretmeni danışanıma çekingenliği ile ilgili başarabileceği sorumluluklar verdi; yaptığı doğru davranışları pekiştirdi. Sınıfta Dilek’e dikkat geliştirici çalışma kâğıtları verip; yaptırdı. Dilek’in çok kısa bir zaman zarfında okuma-yazması düzeldi; dikkat ve hafıza fonksiyonları güçlendi.
Özel öğrenme güçlüğü; beyin fonksiyonlarında sapmayla kendini gösteren; normal ya da normalin üstünde zekâya sahip; öğrenme ya da davranış sorunları olan çocuklardaki durum olarak tanımlanmıştır. Öğrenme güçlüğünde bazı temel semptomlar vardır bunlar;
*Zekâ düzeyi: Normal ya da normalin üzerindedir.
*Aktivite düzeyi: Çok hareketlidirler; el ve ayakları devamlı kıpırdar; yerlerinde duramazlar. Veya hipo aktiftirler yani bazısı çok yavaş hareket eder.
*Dikkat sorunları: Dikkatleri kısa sürelidir; kolayca dağılır. Konsantrasyon güçlükleri vardır.
*Koordinasyon sorunu: Motor koordinasyonları zayıftır. Sakarlık ve beceriksizlik görülür. El-göz koordinasyonları zayıftır.
*Görsel algı sorunları: Görsel ayrımlaştırma yetenekleri zayıftır. (b;p;d harflerini karıştırırlar; ters yazarlar; örn. “çok” yerine “koç”)
Görsel; figür; zemin ayırt etmede güçlük çekerler. Harf atlama; satır atlama görülür. Görsel hafızaları zayıftır. Uzaklık; derinlik algıları bozuktur.
*İşitsel algı sorunları: İşitsel ayrımlaştırmada güçlük çekerler. Bazı harfleri karıştırırlar. İşitsel kavrama yetersizdir. Yönergeleri unutur; dinlemiyor görünürler. İşitsel figür; zemin ayırt etme zorluğu vardır. TV izlerken kapı zilini duyamamak gibi. İşitsel hafızaları zayıftır.
*Dokunarak ayırımlaştırmada güçlük çekerler. Gözü kapalıyken avucuna yazılan sayıyı ayırt edemezler.
*Dil problemleri: Dil gelişimi; bir kısmında gecikmiştir. Sentaks güçlükleri vardır yani dilin gramer yapısına uygun olarak kelimeleri dizip cümle oluşturmada güçlük çekerler. Kendilerini ifadeleri yetersizdir.
*Organizasyon bozukluğu: Dağınıktırlar; zamanı iyi kullanamazlar.
*Oryantasyon sorunları: Mekanda yönelmede; pozisyonu algılamada zorluk çekerler. (örn. top yakalama; ip atlama) Yön bulmakta zorlanırlar. Sağı-solu ayıramazlar. Mesafe ve ölçümlerde zorluk çekerler.
*Zaman sorunu: Zamanı karıştırırlar. Önceyi-sonrayı; dünü-bugünü karıştırırlar. Saati zor öğrenirler. Çalışma alışkanlıkları yetersizdir. Yavaş ve verimsiz çalışırlar. Sebatsızdırlar.
*Sosyal–duygusal davranış sorunları: Ataklıkları sıktır; düşünmeden davranırlar. Engellenince ani tepki gösterirler; öfke nöbetleri geçirirler. Arkadaşlarıyla geçinemezler. Değişikliğe zor uyum sağlarlar. İletişim bozukluğu sıktır. Duygulanım değişikliği görülür. Benlik saygısı düşüktür. İkincil davranış bozuklukları görülür: Bazılarında idrar–dışkı kaçırma; karın ağrısı; depresyon; okul reddi görülebilir.
*Akademik beceri bozuklukları: Okumayı sökememe; yavaş hatalı okuma; yazı bozuklukları; ters ayna hayali yazma; matematikte; çarpım tablosunu öğrenememe; sembolleri karıştırma; imla; noktalama hataları görülür.
Öğrenme bozukluğu olan çocuklar bu özelliklerin tümünü taşımayabilir. Her biri farklı sayıda veya yoğunlukta bu belirtileri gösterirler.
ZEKİ ÇOCUKLAR DA ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ YAŞAR
Öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların ailelerinden sık sık şu sözleri duyarız;
Çocuğum günleri; ayları; mevsimleri ne zaman öğrenecek?
Niye okulda başarılı değil?
Neden “dede”yi “bebe” diye okuyor?
B ve d harfleri arasındaki farkı göremiyor mu? Neden okuyamıyor?
Çok kapasiteli bir çocuk; çok çalışıyor ama neden yapamıyor? .
Dilara 9 yaşında ilkokul dördüncü sınıfta okuyan bir öğrenciydi. Ancak Türkçe ve Matematik derslerinde seviyesi; ilkokul üçüncü sınıf seviyesindeydi. Öğretmeninin bize yolladığı gözlem raporuna göre; “Danışanım ; sınıfta dersi dinlemeyen; arkadaşlarıyla konuşan; dalgın bir öğrenciydi. Türkçe dersinde öğretmeni bir yazı yazdırırken; sık sık yazım ve harf hataları yapıyordu. Okuma hızı yaşına göre düşüktü ve okurken yanlış okuyabiliyordu. Ayrıca dikkati de hemen dağılıyordu. Test sınavlarında en kolay sorularda bile yanlış okuduğundan dolayı çok başarısız oluyordu. Ezberlenmesi gereken bir şiir verildiğinde; şiiri bir türlü hafızasına alamıyordu.”
Dilara hakkında anne ve babasından bilgiler aldıktan sonra öncelikle öğrenciye Wisc-r zeka testi uyguladık. Danışanımın sözel ve performans puanı arasında önemli farklar vardı. Dilara normal bir zekaya sahipti. Ancak görsel algısı; görsel hafızası; dikkati; çalışma hızı yaşıtlarından daha geri seviyedeydi. Bütün bilgileri aileye anlattıktan sonra Dilara nın öğretmenine yaptığımız test sonuçlarının raporu gönderildi. Aileye ve sınıf öğretmenine öğrenme güçlüğü ölçeği verildi.Ayrıca öğretmenine Dilara ile ilgili sınıfta neler yapılması gerektiği hakkında bilgiler; öneriler verildi.
Bir sonraki seanslarda Danışanımın test sonuçlarına göre zayıf olduğu dikkat-idrak-tespit –hafıza fonksiyonları ve görsel algı –görsel hafıza –okuduğunu anlama-hızlı ve doğru okuma ile ilgili çalışmalar yapıldı. Aileye bu konularda evde yapmaları için alıştırmalar verildi.
Ne zaman uzman yardımı almak gerekir? Şimdi de bu konuya bir parça değinelim sevgili okurlar;
Öğrenme güçlüklerine müdahale açısından okul öncesi dönem ile ana sınıfı en uygun zamanlardır. Anne babaların da potansiyel sorunlara işaret eden bazı ipuçlarını bu yaşlarda fark etmeleri mümkün olur. Sözel olmayan öğrenme güçlükleri; (örneğin matematik) olan okul öncesi dönemdeki çocuklar genellikle kaba ve ince motor becerilerini kazanmakta zorluk çekerler. Bu çocuklar oyun çağında sakarlıklar yapabilir ve çevrelerindeki mekanı keşfetmekten kaçınabilirler. Ayrıca Legolarla oynamakta; resim çizmekte; yazmakta ve boyaları tutmakta; düğme iliklemekte ve bağcık bağlamada zorlanabilirler.
Sözel öğrenme güçlüğü riski ile karşı karşıya olan çocuklar ise konuşulan kelimeleri anlamakta zorlanabilirler. Bu çocuklar oyun sırasında sesleri manipüle edemeyebilir veya sözlü yönergeleri izlemeyebilirler.
Orta çocukluk ve ergenlik döneminde ise özgüven düşüklüğü ve depresyon gibi ciddi davranış sorunları ve ruhsal sorunlar gelişebilir. Bu yaşlardaki çocuklar artık yaşıtlarından geride olduklarının farkına varırlar ve bu durum onları oldukça sıkıntıya sokar.
Dilek; 6 yaşında; ilkokul birinci sınıfa giden bir kız öğrenciydi. Dilek; danışmanlık merkezine anne ve babasıyla beraber geldi. Dilek; hem okulunda eğitim görüyor hem de özel bir rehabilitasyon merkezine gidiyordu. Rehabilitasyon merkezi için hastaneden rapor çıkartılması sürecinde; Dilek’e Wisc-r zekâ testi uygulanmış ve “özel öğrenme güçlüğü” teşhisi konmuştu. Dilek’in annesi Fatma Hanım söze şöyle başladı: “Kıvanç Hanım; kızım şu an birinci sınıfta okuyor ancak çok yavaş ve hatalı okuyor. Okurken kelimeleri tam doğru olarak okuyamıyor. Ders yapmaya hiç istekli değil; zorla ders yaptırıyorum. Ben kelime veya cümle söylüyorum; o yanlış yazıyor. Şu an bir rehabilitasyon merkezinden ders de alıyor. Ayrıca dikkat dağınıklığı için doktoru ilaç da verdi; yakında kullanmaya başlayacağız. 5 yaşında anaokuluna da gitti. Kızım zaten çok geç; 4 yaşında falan konuştu. Şu anda da çok çekingen; sınıfında pek arkadaşı da yok” diyerek sözlerini bitirdi.
Dilek’in zekâ testi sonuçlarına baktığımda; zekâsı normal çıkmıştı. Sözel puanı; performans puanına göre daha düşüktü. Dilek tam da “özel öğrenme güçlüğü” vakası idi. Dilek ile seanslarda dikkat; idrak; tespit ve hafıza fonksiyonlarını güçlendirici çalışmalar yaptık. Okumasını hızlandırıcı çalışmalar ve dikte çalışmaları yaptık. Aileye ev ödevleri verdik. Öğretmeni ile de temasa geçip Dilek’in durumu hakkında konuştuk. Dilek ön sırada oturmaya başladı; öğretmeni danışanıma çekingenliği ile ilgili başarabileceği sorumluluklar verdi; yaptığı doğru davranışları pekiştirdi. Sınıfta Dilek’e dikkat geliştirici çalışma kâğıtları verip; yaptırdı. Dilek’in çok kısa bir zaman zarfında okuma-yazması düzeldi; dikkat ve hafıza fonksiyonları güçlendi.
Özel öğrenme güçlüğü; beyin fonksiyonlarında sapmayla kendini gösteren; normal ya da normalin üstünde zekâya sahip; öğrenme ya da davranış sorunları olan çocuklardaki durum olarak tanımlanmıştır. Öğrenme güçlüğünde bazı temel semptomlar vardır bunlar;
*Zekâ düzeyi: Normal ya da normalin üzerindedir.
*Aktivite düzeyi: Çok hareketlidirler; el ve ayakları devamlı kıpırdar; yerlerinde duramazlar. Veya hipo aktiftirler yani bazısı çok yavaş hareket eder.
*Dikkat sorunları: Dikkatleri kısa sürelidir; kolayca dağılır. Konsantrasyon güçlükleri vardır.
*Koordinasyon sorunu: Motor koordinasyonları zayıftır. Sakarlık ve beceriksizlik görülür. El-göz koordinasyonları zayıftır.
*Görsel algı sorunları: Görsel ayrımlaştırma yetenekleri zayıftır. (b;p;d harflerini karıştırırlar; ters yazarlar; örn. “çok” yerine “koç”)
Görsel; figür; zemin ayırt etmede güçlük çekerler. Harf atlama; satır atlama görülür. Görsel hafızaları zayıftır. Uzaklık; derinlik algıları bozuktur.
*İşitsel algı sorunları: İşitsel ayrımlaştırmada güçlük çekerler. Bazı harfleri karıştırırlar. İşitsel kavrama yetersizdir. Yönergeleri unutur; dinlemiyor görünürler. İşitsel figür; zemin ayırt etme zorluğu vardır. TV izlerken kapı zilini duyamamak gibi. İşitsel hafızaları zayıftır.
*Dokunarak ayırımlaştırmada güçlük çekerler. Gözü kapalıyken avucuna yazılan sayıyı ayırt edemezler.
*Dil problemleri: Dil gelişimi; bir kısmında gecikmiştir. Sentaks güçlükleri vardır yani dilin gramer yapısına uygun olarak kelimeleri dizip cümle oluşturmada güçlük çekerler. Kendilerini ifadeleri yetersizdir.
*Organizasyon bozukluğu: Dağınıktırlar; zamanı iyi kullanamazlar.
*Oryantasyon sorunları: Mekanda yönelmede; pozisyonu algılamada zorluk çekerler. (örn. top yakalama; ip atlama) Yön bulmakta zorlanırlar. Sağı-solu ayıramazlar. Mesafe ve ölçümlerde zorluk çekerler.
*Zaman sorunu: Zamanı karıştırırlar. Önceyi-sonrayı; dünü-bugünü karıştırırlar. Saati zor öğrenirler. Çalışma alışkanlıkları yetersizdir. Yavaş ve verimsiz çalışırlar. Sebatsızdırlar.
*Sosyal–duygusal davranış sorunları: Ataklıkları sıktır; düşünmeden davranırlar. Engellenince ani tepki gösterirler; öfke nöbetleri geçirirler. Arkadaşlarıyla geçinemezler. Değişikliğe zor uyum sağlarlar. İletişim bozukluğu sıktır. Duygulanım değişikliği görülür. Benlik saygısı düşüktür. İkincil davranış bozuklukları görülür: Bazılarında idrar–dışkı kaçırma; karın ağrısı; depresyon; okul reddi görülebilir.
*Akademik beceri bozuklukları: Okumayı sökememe; yavaş hatalı okuma; yazı bozuklukları; ters ayna hayali yazma; matematikte; çarpım tablosunu öğrenememe; sembolleri karıştırma; imla; noktalama hataları görülür.
Öğrenme bozukluğu olan çocuklar bu özelliklerin tümünü taşımayabilir. Her biri farklı sayıda veya yoğunlukta bu belirtileri gösterirler.
ZEKİ ÇOCUKLAR DA ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ YAŞAR
Öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların ailelerinden sık sık şu sözleri duyarız;
Çocuğum günleri; ayları; mevsimleri ne zaman öğrenecek?
Niye okulda başarılı değil?
Neden “dede”yi “bebe” diye okuyor?
B ve d harfleri arasındaki farkı göremiyor mu? Neden okuyamıyor?
Çok kapasiteli bir çocuk; çok çalışıyor ama neden yapamıyor? .
Dilara 9 yaşında ilkokul dördüncü sınıfta okuyan bir öğrenciydi. Ancak Türkçe ve Matematik derslerinde seviyesi; ilkokul üçüncü sınıf seviyesindeydi. Öğretmeninin bize yolladığı gözlem raporuna göre; “Danışanım ; sınıfta dersi dinlemeyen; arkadaşlarıyla konuşan; dalgın bir öğrenciydi. Türkçe dersinde öğretmeni bir yazı yazdırırken; sık sık yazım ve harf hataları yapıyordu. Okuma hızı yaşına göre düşüktü ve okurken yanlış okuyabiliyordu. Ayrıca dikkati de hemen dağılıyordu. Test sınavlarında en kolay sorularda bile yanlış okuduğundan dolayı çok başarısız oluyordu. Ezberlenmesi gereken bir şiir verildiğinde; şiiri bir türlü hafızasına alamıyordu.”
Dilara hakkında anne ve babasından bilgiler aldıktan sonra öncelikle öğrenciye Wisc-r zeka testi uyguladık. Danışanımın sözel ve performans puanı arasında önemli farklar vardı. Dilara normal bir zekaya sahipti. Ancak görsel algısı; görsel hafızası; dikkati; çalışma hızı yaşıtlarından daha geri seviyedeydi. Bütün bilgileri aileye anlattıktan sonra Dilara nın öğretmenine yaptığımız test sonuçlarının raporu gönderildi. Aileye ve sınıf öğretmenine öğrenme güçlüğü ölçeği verildi.Ayrıca öğretmenine Dilara ile ilgili sınıfta neler yapılması gerektiği hakkında bilgiler; öneriler verildi.
Bir sonraki seanslarda Danışanımın test sonuçlarına göre zayıf olduğu dikkat-idrak-tespit –hafıza fonksiyonları ve görsel algı –görsel hafıza –okuduğunu anlama-hızlı ve doğru okuma ile ilgili çalışmalar yapıldı. Aileye bu konularda evde yapmaları için alıştırmalar verildi.
Ne zaman uzman yardımı almak gerekir? Şimdi de bu konuya bir parça değinelim sevgili okurlar;
Öğrenme güçlüklerine müdahale açısından okul öncesi dönem ile ana sınıfı en uygun zamanlardır. Anne babaların da potansiyel sorunlara işaret eden bazı ipuçlarını bu yaşlarda fark etmeleri mümkün olur. Sözel olmayan öğrenme güçlükleri; (örneğin matematik) olan okul öncesi dönemdeki çocuklar genellikle kaba ve ince motor becerilerini kazanmakta zorluk çekerler. Bu çocuklar oyun çağında sakarlıklar yapabilir ve çevrelerindeki mekanı keşfetmekten kaçınabilirler. Ayrıca Legolarla oynamakta; resim çizmekte; yazmakta ve boyaları tutmakta; düğme iliklemekte ve bağcık bağlamada zorlanabilirler.
Sözel öğrenme güçlüğü riski ile karşı karşıya olan çocuklar ise konuşulan kelimeleri anlamakta zorlanabilirler. Bu çocuklar oyun sırasında sesleri manipüle edemeyebilir veya sözlü yönergeleri izlemeyebilirler.
Orta çocukluk ve ergenlik döneminde ise özgüven düşüklüğü ve depresyon gibi ciddi davranış sorunları ve ruhsal sorunlar gelişebilir. Bu yaşlardaki çocuklar artık yaşıtlarından geride olduklarının farkına varırlar ve bu durum onları oldukça sıkıntıya sokar.