Yutma Güçlüğü-Bozukluğu Nedir?
Yutma güçlüğü; özellikle yaşlılarda olmak üzere bütün yaşlarda sık görülür. Yutma güçlüğünde; sıvı ve katı gıdaların ağızdan mideye ulaşmasındaki zorluk kastedilir ve birçok sebebi vardır. Çoğu önemli değildir ve geçicidir. Nadiren önemli bir hastalığın; büyümekte olan bir tümör veya nörolojik bir problemin belirtisi olabilir. 10-15 günde geçmezse; mutlaka kulak burun boğaz uzmanı tarafından muayene edilmesi gerekir.
…
Nasıl Yutulur?
Kişiler; tükürüklerini; gözyaşı ve burun salgılarını; katı ve sıvı gıdaları gün içerisinde yüzlerce kere yutarlar. Yutma işleminin dört aşaması vardır:
• Oral hazırlık: Gıdalar çiğnenir; tükürükle ıslatılır ve yutmaya hazır kıvama getirilir.
• Oral dönem: Dil; katı ve sıvı gıdayı ağızın gerisine iter ve yutma işlemini başlatır.
• Farenks dönemi: Farenks; ağız ile yemek borusu arasında kalan kısımdır. Gıdalar buradan geçerek yemek borusuna ulaşırlar.
• Yemek borusu dönemi: Gıdalar; buradan geçerek mideye ulaşırlar. İlk ve ikinci dönemi; insan istemli olarak kontrol edebilir; fakat üçüncü ve dördüncü dönemler; insanın elinde olmadan otomatik olarak gerçekleşir.
Neler Yutma Bozukluklarına Yol Açar?
1. Enfeksiyon hastalıkları
2. Travma sonucu gelişen ödem ve yaralanmalar
3. Ağız ve diş sağlığını etkileyen hastalıklar
4. Tükürük bezi hastalıkları
5. Sinir sistemi hastalıkları (felç; tümör)
6. Tümörler
7. Doğumsal hastalıklar
8. Tiroid bezi hastalıkları
9. Bazı ilaçlar
10. Psikolojik hastalıklar (özellikle panik atak hastaları)
Yutma Bozukluğunun Belirtileri:
• Salya akması
• Tükürüğü; katı ve sıvı gıdaları yutarken boğaz veya göğüste takıntı hissi
• Ses kısıklığı; nefes darlığı; boğazda yabancı cisim ve kitle hissi; yutma anında öksürük
• Özellikle gastroözofajeal reflü varlığında boğaz ve göğüste yanma
• Uzun süreli ve ileri yutma güçlüğü sebebi ile yetersiz beslenme ve kilo kaybı
• Sıvı ve katı gıdaların; yemek borusundan rahat geçmemelerinden dolayı; nefes borusuna kaçmaları ve öksürük ile boğulma hissi yaratmaları
Yutma Bozukluğunun Değerlendirilmesi:
Yutma bozukluğu uzun sürmüş ve sürekli hale gelmişse sebebin belirlenmesi için öncelikle kulak burun boğaz uzmanları tarafından endoskoplarla detaylı olarak muayene yapılmalıdır. Gerekli görülürse; gastronteroloji uzmanları tarafından yemek borusu; mide ve oniki parmak bağırsağının endoskopik incelemesi; sindirim sisteminin baryumlu röntgen filmleri yapılabilir. Nöroloji uzmanları tarafından yutma bozukluğunun sinir sisteminden kaynaklanıp kaynaklanmadığının değerlendirilmesi de gerekebilir.
Yutma Bozukluğu Tedavisi:
• İlaç
• Yutma tedavisi
• Operasyon
Yutma bozukluklarının ve hastalıklarının birçoğu ilaç ile tedavi edilebilir. Özellikle reflü olgularında mide asit salgısını azaltan veya nötralize eden ilaçlar; yutma ile ilgili kaslarda spazm olgularında ise kas gevşeten ilaçlar kullanılabilir.
Yemek ve yaşam alışkanlıklarının düzenlenmesi de tedavide önemlidir.
• Sık sık ve az miktarda yumuşak yiyecek yemek
• Alkol; kafein ve çok yağlı yiyecek alımını kesmek
• Kilo ve stresi azaltmak
• Yatağa yatmadan 3 saat önceden başlamak üzere bir şey yememek
• Yatak başını yükseltmek
Birçok yutma bozukluğu; yutma terapisi ile tedavi edilebilir. Konuşma ve yutma bozuklukları uzmanı; yutma kaslarının düzenli çalışmasını sağlamak ve yutma sinirlerinin reflekslerini uyarmak için gerekli olan işlemleri; "Yemeği ağızlarına belli bir pozisyonda almak" ve "yutmak için vücutlarına farklı bir pozisyon vermek" gibi hareketleri öğretebilir.
Bazı durumlarda operasyon uygulanabilir. Yutma bölgelerinde bir daralma veya yapışıklık mevcutsa; bu bölge genişletilebilir veya açılabilir. Kaslarda gerginliği azaltmak için "miyotomi" denilen ameliyat gerekebilir. Bu tür ameliyatlar kulak; burun; boğaz; baş; boyun cerrahları tarafından gerçekleştirilir.
…
Nasıl Yutulur?
Kişiler; tükürüklerini; gözyaşı ve burun salgılarını; katı ve sıvı gıdaları gün içerisinde yüzlerce kere yutarlar. Yutma işleminin dört aşaması vardır:
• Oral hazırlık: Gıdalar çiğnenir; tükürükle ıslatılır ve yutmaya hazır kıvama getirilir.
• Oral dönem: Dil; katı ve sıvı gıdayı ağızın gerisine iter ve yutma işlemini başlatır.
• Farenks dönemi: Farenks; ağız ile yemek borusu arasında kalan kısımdır. Gıdalar buradan geçerek yemek borusuna ulaşırlar.
• Yemek borusu dönemi: Gıdalar; buradan geçerek mideye ulaşırlar. İlk ve ikinci dönemi; insan istemli olarak kontrol edebilir; fakat üçüncü ve dördüncü dönemler; insanın elinde olmadan otomatik olarak gerçekleşir.
Neler Yutma Bozukluklarına Yol Açar?
1. Enfeksiyon hastalıkları
2. Travma sonucu gelişen ödem ve yaralanmalar
3. Ağız ve diş sağlığını etkileyen hastalıklar
4. Tükürük bezi hastalıkları
5. Sinir sistemi hastalıkları (felç; tümör)
6. Tümörler
7. Doğumsal hastalıklar
8. Tiroid bezi hastalıkları
9. Bazı ilaçlar
10. Psikolojik hastalıklar (özellikle panik atak hastaları)
Yutma Bozukluğunun Belirtileri:
• Salya akması
• Tükürüğü; katı ve sıvı gıdaları yutarken boğaz veya göğüste takıntı hissi
• Ses kısıklığı; nefes darlığı; boğazda yabancı cisim ve kitle hissi; yutma anında öksürük
• Özellikle gastroözofajeal reflü varlığında boğaz ve göğüste yanma
• Uzun süreli ve ileri yutma güçlüğü sebebi ile yetersiz beslenme ve kilo kaybı
• Sıvı ve katı gıdaların; yemek borusundan rahat geçmemelerinden dolayı; nefes borusuna kaçmaları ve öksürük ile boğulma hissi yaratmaları
Yutma Bozukluğunun Değerlendirilmesi:
Yutma bozukluğu uzun sürmüş ve sürekli hale gelmişse sebebin belirlenmesi için öncelikle kulak burun boğaz uzmanları tarafından endoskoplarla detaylı olarak muayene yapılmalıdır. Gerekli görülürse; gastronteroloji uzmanları tarafından yemek borusu; mide ve oniki parmak bağırsağının endoskopik incelemesi; sindirim sisteminin baryumlu röntgen filmleri yapılabilir. Nöroloji uzmanları tarafından yutma bozukluğunun sinir sisteminden kaynaklanıp kaynaklanmadığının değerlendirilmesi de gerekebilir.
Yutma Bozukluğu Tedavisi:
• İlaç
• Yutma tedavisi
• Operasyon
Yutma bozukluklarının ve hastalıklarının birçoğu ilaç ile tedavi edilebilir. Özellikle reflü olgularında mide asit salgısını azaltan veya nötralize eden ilaçlar; yutma ile ilgili kaslarda spazm olgularında ise kas gevşeten ilaçlar kullanılabilir.
Yemek ve yaşam alışkanlıklarının düzenlenmesi de tedavide önemlidir.
• Sık sık ve az miktarda yumuşak yiyecek yemek
• Alkol; kafein ve çok yağlı yiyecek alımını kesmek
• Kilo ve stresi azaltmak
• Yatağa yatmadan 3 saat önceden başlamak üzere bir şey yememek
• Yatak başını yükseltmek
Birçok yutma bozukluğu; yutma terapisi ile tedavi edilebilir. Konuşma ve yutma bozuklukları uzmanı; yutma kaslarının düzenli çalışmasını sağlamak ve yutma sinirlerinin reflekslerini uyarmak için gerekli olan işlemleri; "Yemeği ağızlarına belli bir pozisyonda almak" ve "yutmak için vücutlarına farklı bir pozisyon vermek" gibi hareketleri öğretebilir.
Bazı durumlarda operasyon uygulanabilir. Yutma bölgelerinde bir daralma veya yapışıklık mevcutsa; bu bölge genişletilebilir veya açılabilir. Kaslarda gerginliği azaltmak için "miyotomi" denilen ameliyat gerekebilir. Bu tür ameliyatlar kulak; burun; boğaz; baş; boyun cerrahları tarafından gerçekleştirilir.