Okul Öncesi Çocuklarda Beslenme
TEMEL BESİNLER
• Sebze-Meyveler: Yararlı besinlerin ilk grubu sebze ve meyvelerdir. Sebze ve meyveler yararlı besinlerdir çünkü bu yiyeceklerde vücuda yararlı vitaminler bulunur. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak; pazı; semizotu; taze fasulye gibi) ve bütün meyveler (özellikle portakal; mandalina; limon gibi turunçgiller; çilek) ve domates C vitamini içerirler. Vitamin içerdikleri için bu besinler yenildiğinde hastalıklara karşı direnç artar.
• Kurubaklagiller-Yumurta-Et : Büyüme ve gelişmeyi sağlayan yararlı besinlerin ikinci grubu ise kurubaklagiller; yumurta ve et grubudur. Bunlar hastalıklara direnç kazandırırlar. Bu grupta en önemli yiyecekler baklagillerdir. Baklagillere nebati/bitkisel et de denir. Örneğin; kurufasulye; mercimek; nohut; bakla ve bezelye. Bu grupta bir de hayvansal et içeren yiyecekler vardır. Tavuk; balık ve kuzu; koyun; dana eti; kıymadan yapılan köfte; ciğer gibi yiyeceklerdir.
• Süt ve Sütten Yapılan Yiyecekler: Diğer yararlı yiyecek grubu da hücre çalışmasında önemli rol üstlenen süt ve sütten yapılan yiyeceklerdir. Peynir; tulum peyniri; çömlek peyniri; yoğurt; muhallebi; ayran; sütlaç; muhallebi ve sütten yapılan çorbalar gibi. Kalsiyum açısından zengin olup; diş ve kemik gelişiminde önemlidir.
• Tahıl ve Tahıldan Yapılan Yiyecekler: Bir diğer en temel besin grubu ise tahıllardır. Buğday; çavdar; yulaf; mısır unundan yapılan ekmek; hamur işleri; bulgur; pirinç; şehriye; makarna; börek gibi.
• Nişasta; Tatlı ve Yağ: Temel besinlerin son grubu da nişasta; tatlılar ve yağlardır. Bisküvi; pasta; tatlı; bal; reçel; pekmez; yağları örnek olarak verebiliriz.
Temel besinlerin yanında su ve diğer içecekleri de (ayran; taze sıkılmış meyve suları gibi) unutmamak gerekir. Su; besinlerin vücutta öğütülmesini kolaylaştırır ve zararlı maddelerin dışarı atılmasını sağlar. Vücudumuzun %72 sinin (yarısından fazlası) su olduğunu hatırlarsak; her gün bolca su ve diğer içeceklerden içmeliyiz.
VÜCUDA ZARAR VEREN YİYECEKLER
Şeker; gofret gibi yiyecekler; kızartmalar; tuz ve baharatlar; yağların fazlası; çay; kola; gazoz gibi gazlı içeceklerin fazlası ve açıkta satılan yiyecekler sağlığa zararlıdır.
• Şeker; çikolata gibi yiyecekler vücuda enerji verir. Ancak fazlası zararlıdır. Ayrıca çocukların öğün aralarında şeker; çikolata; gofret yediğinde iştahlarının kesilmesine; yararlı gıdları tüketmemesine neden olur. Üstelik şekerli yiyecekler yendikten sonra dişler fırçalanmazsa şeker dişleri çürütür. Bu nedenle şeker/gofret yerine öğün aralarında meyve; havuç; salatalık; peynir; pekmez; yoğurt; kuru meyveler tüketilebilir. Çocuklar; dişlerinin çürümemesi için şekerli yiyeceklerden hemen sonra dişlerini fırçalamalıdırlar.
• Kızartmalar vücuda gereğinden fazla yağ girmesine neden olur. Bu yağlar ilerde damar rahatsızlıklarına yol açabilir. Yiyecekleri yağda kızartma yerine yağsız tavada; ızgarada pişirebilir; haşlayabiliriz.
• Tuz belli ölçüde vücut için gereklidir ancak az miktarda kullanılmasında da fayda vardır. Sofrada tuz çocuğun yanına konmamalı veya zararı anlatılmalıdır. Yemeklere tad versin diye acı biber ya da baharat konulabilir. Ancak baharatların da fazlası çocuklar için zararlıdır.
• Yemeklerde mümkün olduğunca az margarin kullanılmalıdır. Margarin yerine zeytinyağı ya da ayçiçek yağı kullanmak çok daha sağlıklı olacaktır.
• Koyu çay fazla içildiğinde gelişmekte olan çocuğun boyu yeterince uzamayabilir. Fazla çay çocuğu sinirli de yapabilmektedir. Ayrıca yemekle birlikte içilen siyah çay çocuklarda kansızlığa da neden olmaktadır. Bu yüzden çocuğu küçük yaşlarda çay içirmeye alıştırmamalıyız. Eğer vermek zorunda kalınırsa da en erken yemeklerden 1 saat sonra; çok açık veya biraz süt veya limon ekleyerek vermek hatta siyah çay yerine ıhlamur veya adaçayı tüketmesini sağlamak çocuk sağlığı açısından çok daha yararlı olacaktır.
• Gazoz ve kola gibi asitli; sodalı içecekler çocuğun iştahını kapar ve dişleri çürütür. En sağlıklısı çocukları küçük yaştan itibaren bu tür çok yararlı olmayan şekerli içeceklere alıştırmamaktır.
• Özellikle açıkta satılan yiyeceklerden simit; şerbetli tatlıların ne şekilde korunduğu bilinmemektedir. Çocuklara bu yiyeceklerin sağlıksız koşullarda hazırlandığını; mikrop kapıp hastalanabileceği anlatılarak bu tip gıdaları tüketmeleri önlenebilir.
Sağlıklı/dengeli beslenme aynı zamanda vücut yağısına ve yaşa uygun miktarlarda besin tüketimiyle sağlanabilir. Ayrıca yiyeceklerin türü kadar miktarının da önemli olduğunu unutmamak gerekir. Sadece sağlıklı yiyecekleri çocuğa yedirmek değil; onların yiyecekleri miktar kadar yemek yemesini sağlamak ta önemlidir.
• Sebze-Meyveler: Yararlı besinlerin ilk grubu sebze ve meyvelerdir. Sebze ve meyveler yararlı besinlerdir çünkü bu yiyeceklerde vücuda yararlı vitaminler bulunur. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak; pazı; semizotu; taze fasulye gibi) ve bütün meyveler (özellikle portakal; mandalina; limon gibi turunçgiller; çilek) ve domates C vitamini içerirler. Vitamin içerdikleri için bu besinler yenildiğinde hastalıklara karşı direnç artar.
• Kurubaklagiller-Yumurta-Et : Büyüme ve gelişmeyi sağlayan yararlı besinlerin ikinci grubu ise kurubaklagiller; yumurta ve et grubudur. Bunlar hastalıklara direnç kazandırırlar. Bu grupta en önemli yiyecekler baklagillerdir. Baklagillere nebati/bitkisel et de denir. Örneğin; kurufasulye; mercimek; nohut; bakla ve bezelye. Bu grupta bir de hayvansal et içeren yiyecekler vardır. Tavuk; balık ve kuzu; koyun; dana eti; kıymadan yapılan köfte; ciğer gibi yiyeceklerdir.
• Süt ve Sütten Yapılan Yiyecekler: Diğer yararlı yiyecek grubu da hücre çalışmasında önemli rol üstlenen süt ve sütten yapılan yiyeceklerdir. Peynir; tulum peyniri; çömlek peyniri; yoğurt; muhallebi; ayran; sütlaç; muhallebi ve sütten yapılan çorbalar gibi. Kalsiyum açısından zengin olup; diş ve kemik gelişiminde önemlidir.
• Tahıl ve Tahıldan Yapılan Yiyecekler: Bir diğer en temel besin grubu ise tahıllardır. Buğday; çavdar; yulaf; mısır unundan yapılan ekmek; hamur işleri; bulgur; pirinç; şehriye; makarna; börek gibi.
• Nişasta; Tatlı ve Yağ: Temel besinlerin son grubu da nişasta; tatlılar ve yağlardır. Bisküvi; pasta; tatlı; bal; reçel; pekmez; yağları örnek olarak verebiliriz.
Temel besinlerin yanında su ve diğer içecekleri de (ayran; taze sıkılmış meyve suları gibi) unutmamak gerekir. Su; besinlerin vücutta öğütülmesini kolaylaştırır ve zararlı maddelerin dışarı atılmasını sağlar. Vücudumuzun %72 sinin (yarısından fazlası) su olduğunu hatırlarsak; her gün bolca su ve diğer içeceklerden içmeliyiz.
VÜCUDA ZARAR VEREN YİYECEKLER
Şeker; gofret gibi yiyecekler; kızartmalar; tuz ve baharatlar; yağların fazlası; çay; kola; gazoz gibi gazlı içeceklerin fazlası ve açıkta satılan yiyecekler sağlığa zararlıdır.
• Şeker; çikolata gibi yiyecekler vücuda enerji verir. Ancak fazlası zararlıdır. Ayrıca çocukların öğün aralarında şeker; çikolata; gofret yediğinde iştahlarının kesilmesine; yararlı gıdları tüketmemesine neden olur. Üstelik şekerli yiyecekler yendikten sonra dişler fırçalanmazsa şeker dişleri çürütür. Bu nedenle şeker/gofret yerine öğün aralarında meyve; havuç; salatalık; peynir; pekmez; yoğurt; kuru meyveler tüketilebilir. Çocuklar; dişlerinin çürümemesi için şekerli yiyeceklerden hemen sonra dişlerini fırçalamalıdırlar.
• Kızartmalar vücuda gereğinden fazla yağ girmesine neden olur. Bu yağlar ilerde damar rahatsızlıklarına yol açabilir. Yiyecekleri yağda kızartma yerine yağsız tavada; ızgarada pişirebilir; haşlayabiliriz.
• Tuz belli ölçüde vücut için gereklidir ancak az miktarda kullanılmasında da fayda vardır. Sofrada tuz çocuğun yanına konmamalı veya zararı anlatılmalıdır. Yemeklere tad versin diye acı biber ya da baharat konulabilir. Ancak baharatların da fazlası çocuklar için zararlıdır.
• Yemeklerde mümkün olduğunca az margarin kullanılmalıdır. Margarin yerine zeytinyağı ya da ayçiçek yağı kullanmak çok daha sağlıklı olacaktır.
• Koyu çay fazla içildiğinde gelişmekte olan çocuğun boyu yeterince uzamayabilir. Fazla çay çocuğu sinirli de yapabilmektedir. Ayrıca yemekle birlikte içilen siyah çay çocuklarda kansızlığa da neden olmaktadır. Bu yüzden çocuğu küçük yaşlarda çay içirmeye alıştırmamalıyız. Eğer vermek zorunda kalınırsa da en erken yemeklerden 1 saat sonra; çok açık veya biraz süt veya limon ekleyerek vermek hatta siyah çay yerine ıhlamur veya adaçayı tüketmesini sağlamak çocuk sağlığı açısından çok daha yararlı olacaktır.
• Gazoz ve kola gibi asitli; sodalı içecekler çocuğun iştahını kapar ve dişleri çürütür. En sağlıklısı çocukları küçük yaştan itibaren bu tür çok yararlı olmayan şekerli içeceklere alıştırmamaktır.
• Özellikle açıkta satılan yiyeceklerden simit; şerbetli tatlıların ne şekilde korunduğu bilinmemektedir. Çocuklara bu yiyeceklerin sağlıksız koşullarda hazırlandığını; mikrop kapıp hastalanabileceği anlatılarak bu tip gıdaları tüketmeleri önlenebilir.
Sağlıklı/dengeli beslenme aynı zamanda vücut yağısına ve yaşa uygun miktarlarda besin tüketimiyle sağlanabilir. Ayrıca yiyeceklerin türü kadar miktarının da önemli olduğunu unutmamak gerekir. Sadece sağlıklı yiyecekleri çocuğa yedirmek değil; onların yiyecekleri miktar kadar yemek yemesini sağlamak ta önemlidir.