Gebelik Döneminde Beslenme
Gebelik her kadın için doğal bir süreçtir. Gebelikte kadının normal metabolizması üzerine bebeğin büyümesinin eklediği değişiklikler vardır. Çocukların sağlıklı olarak dünyaya gelebilmesi için annelerin bu dönemde yeterli ve dengeli bir şekilde beslenmesi ve sağlıklarını korumaları konusunda bilinçlendirilmeleri gerekir. Ancak bu şekilde sağlıklı ve bilinçli nesiller yetiştirmek mümkündür.
Gebelik dönemi boyunca vücutta kardiovasküler; gastrointestinal; üriner sistemde; endokrin sistemde olan birçok fizyolojik değişikliklerle; su; protein; karbonhidrat ve yağ metabolizmasında birçok değişiklik meydana gelir.
Gebelik döneminde yetersiz beslenen annenin sadece kendi sağlığına değil aynı zamanda bebeğinin sağlığına da birçok etkisi vardır. Fetal morbidite ve mortalite de artış; prematüre doğum; düşük doğum ağırlıkları; bebek ve çocuk morbidite ve mortalitesi; bedensel ve zihinsel özürlülük meydana gelebilir.
İlk 3 Ay (1. Trimester)
Gebeliğe çok fazla kiloyla başlandıysa mevcut kaloriyi daha fazla arttırmaya gerek yoktur. Yani ilk 3 ay kilo almamak sorun yaratan bir durum değildir. Ancak bu dönemde ağırlık kaybına neden olacak diyet yapmak gebelik dönemi için uygun bir davranış değildir. Uygun ağırlık kazanımı bebeğin doğum ağırlığını etkileyecektir. Bu dönemde özellikle kalsiyum; demir ve folik asit takviyeleri doktor kontrolünde başlanmalıdır. Yapılan araştırmalar folik asidin gebelik döneminden 3 ay önce başlanması gerektiğini vurgulamaktadır.
İkinci 3 Ay (2. Trimester)
İkinci 3 ayda artan ihtiyacı karşılamak için günlük 300 kalorilik enerji alması gerekir. Özellikle gebeliğin 20. haftasından sonra vücudun gereksinimleri artar. Bebeğin hızlı büyümeye başladığı ve iştahın arttığı bir dönemdir. Vücut bu dönemde yağ depolamaya başlar. Annede oluşmaya başlayan yağ birikimleri özellikle emzirme döneminde artan enerji ihtiyacını karşılamak ve anne sütü salınımı için gerekli enerjiyi depolama açısından önemlidir ve metabolizmayı oluşan değişikliklere karşı korur.
Üçüncü 3 Ay (3. Trimester)
Kilo artışı devam eder. Bu dönem bebeğin en hızlı büyüdüğü dönemdir. Ayaklarda ve ellerde şişme; sık idrara gitme problemleri normaldir. Kabızlık şikâyeti artabilir. Bu dönemde haftada 2 kez balık tüketimi bebeğin beyin gelişimi için oldukça önemlidir. Ayrıca ceviz; fındık ve kuru meyvelerde içerdikleri yağ asitleri ve yararlı mineralleri açısından tüketilmesi önerilir.
PROTEİN GEREKSİNMESİ
Enerjinin %12-15’ i proteinlerden gelmelidir. Diyet özellikle kaliteli proteinlerden oluşmalıdır.
GEBELİK DÖNEMİ GEREKSİNİMLERİ
KARBONHİDRAT GEREKSİNMESİ
Enerjinin %55-60’ ı karbonhidratlardan gelmelidir. Diyet kompleks karbonhidratlardan oluşmalıdır. Posa içeriği yüksek besinler tercih edilmelidir. Meyve suyu yerine yenilebiliyorsa kabuklu meyveler; kurubaklagiller veya kepekli ekmek gibi gıdalar tercih edilebilir.
YAĞ GEREKSİNMESİ
Enerjinin %25-30’ u yağlardan gelmelidir. Diyet doymuş yağlardan sınırlandırılmalıdır.
SIVI GEREKSİNMESİ
Gebelik döneminde günlük sıvı gereksinimi yaklaşık olarak 2-3 litredir.
VİTAMİN-MİNERAL GEREKSİNMESİ
Gebelik döneminde özellikle demir (Fe); B12; B6; Folik asit ve E vitamini gereksinimlerinde artış meydana gelir. Gebenin diyetinde artan Fe gereksinimleri karşılanmazsa anne adayında anemi gözlenir. Anne adayı yeteri kadar Folik asit almazsa bebekte düşük doğum ağırlığı; megaloblastik anemi ve nöral tüp defenkti ve spina bfida (omurga ve omurilik bozukluğu) gibi birçok hastalık ortaya çıkabilir. Ayrıca bu dönemde anne adaylarında diş çürümeleri; diş kaybı gibi kemik dokusu harabiyetleri de gözlenebilir. Bu nedenle gebenin diyeti mutlaka kalsiyum (Ca) ve fosfor (PO2) dan zenginleştirilmelidir.
ÖĞÜN SAYISI
Gebelik döneminde beslenme az miktarda sık olacak şekilde 6-8 öğün şeklinde olmalıdır. Böyle düzenli ve programlı beslenen gebede acıkma ve fazla yeme önlenmiş olur. Artan gereksinimlerin gün boyu yeterli tüketimi sağlanmış olur.
ÖNERİLER
Fazla kilo alımını önlemek için şekerli; unlu yağlı besinler az tüketilmelidir.
Beyaz et (tavuk; balık) tercih edilmelidir.
Kırmızı et tüketimi (yağsız) azaltılmalıdır.
Organ etleri; sosis; salam; sucuk; pastırma tüketimi sınırlandırılmalıdır.
Kızartma; kavurma yerine haşlama; fırında pişirme tercih edilmelidir.
Yiyecekler az tuzlu olmalı; sofrada tuz kullanılmamalıdır.
Sebze/meyve; kurubaklagil ve tahıllar iyice yıkanmalıdır.
Kahve-çay tüketimi azaltılmalıdır ve yemeklerden en az yarım saat sonra içilmelidir.
Her öğünde 4 besin grubundan da yiyecek tüketmeye özen gösterilmelidir.
Alkol-sigara kullanılmamalıdır.
Doktora danışmadan ilaç kullanılmamalıdır.
Gebelik dönemi boyunca vücutta kardiovasküler; gastrointestinal; üriner sistemde; endokrin sistemde olan birçok fizyolojik değişikliklerle; su; protein; karbonhidrat ve yağ metabolizmasında birçok değişiklik meydana gelir.
Gebelik döneminde yetersiz beslenen annenin sadece kendi sağlığına değil aynı zamanda bebeğinin sağlığına da birçok etkisi vardır. Fetal morbidite ve mortalite de artış; prematüre doğum; düşük doğum ağırlıkları; bebek ve çocuk morbidite ve mortalitesi; bedensel ve zihinsel özürlülük meydana gelebilir.
İlk 3 Ay (1. Trimester)
Gebeliğe çok fazla kiloyla başlandıysa mevcut kaloriyi daha fazla arttırmaya gerek yoktur. Yani ilk 3 ay kilo almamak sorun yaratan bir durum değildir. Ancak bu dönemde ağırlık kaybına neden olacak diyet yapmak gebelik dönemi için uygun bir davranış değildir. Uygun ağırlık kazanımı bebeğin doğum ağırlığını etkileyecektir. Bu dönemde özellikle kalsiyum; demir ve folik asit takviyeleri doktor kontrolünde başlanmalıdır. Yapılan araştırmalar folik asidin gebelik döneminden 3 ay önce başlanması gerektiğini vurgulamaktadır.
İkinci 3 Ay (2. Trimester)
İkinci 3 ayda artan ihtiyacı karşılamak için günlük 300 kalorilik enerji alması gerekir. Özellikle gebeliğin 20. haftasından sonra vücudun gereksinimleri artar. Bebeğin hızlı büyümeye başladığı ve iştahın arttığı bir dönemdir. Vücut bu dönemde yağ depolamaya başlar. Annede oluşmaya başlayan yağ birikimleri özellikle emzirme döneminde artan enerji ihtiyacını karşılamak ve anne sütü salınımı için gerekli enerjiyi depolama açısından önemlidir ve metabolizmayı oluşan değişikliklere karşı korur.
Üçüncü 3 Ay (3. Trimester)
Kilo artışı devam eder. Bu dönem bebeğin en hızlı büyüdüğü dönemdir. Ayaklarda ve ellerde şişme; sık idrara gitme problemleri normaldir. Kabızlık şikâyeti artabilir. Bu dönemde haftada 2 kez balık tüketimi bebeğin beyin gelişimi için oldukça önemlidir. Ayrıca ceviz; fındık ve kuru meyvelerde içerdikleri yağ asitleri ve yararlı mineralleri açısından tüketilmesi önerilir.
PROTEİN GEREKSİNMESİ
Enerjinin %12-15’ i proteinlerden gelmelidir. Diyet özellikle kaliteli proteinlerden oluşmalıdır.
GEBELİK DÖNEMİ GEREKSİNİMLERİ
KARBONHİDRAT GEREKSİNMESİ
Enerjinin %55-60’ ı karbonhidratlardan gelmelidir. Diyet kompleks karbonhidratlardan oluşmalıdır. Posa içeriği yüksek besinler tercih edilmelidir. Meyve suyu yerine yenilebiliyorsa kabuklu meyveler; kurubaklagiller veya kepekli ekmek gibi gıdalar tercih edilebilir.
YAĞ GEREKSİNMESİ
Enerjinin %25-30’ u yağlardan gelmelidir. Diyet doymuş yağlardan sınırlandırılmalıdır.
SIVI GEREKSİNMESİ
Gebelik döneminde günlük sıvı gereksinimi yaklaşık olarak 2-3 litredir.
VİTAMİN-MİNERAL GEREKSİNMESİ
Gebelik döneminde özellikle demir (Fe); B12; B6; Folik asit ve E vitamini gereksinimlerinde artış meydana gelir. Gebenin diyetinde artan Fe gereksinimleri karşılanmazsa anne adayında anemi gözlenir. Anne adayı yeteri kadar Folik asit almazsa bebekte düşük doğum ağırlığı; megaloblastik anemi ve nöral tüp defenkti ve spina bfida (omurga ve omurilik bozukluğu) gibi birçok hastalık ortaya çıkabilir. Ayrıca bu dönemde anne adaylarında diş çürümeleri; diş kaybı gibi kemik dokusu harabiyetleri de gözlenebilir. Bu nedenle gebenin diyeti mutlaka kalsiyum (Ca) ve fosfor (PO2) dan zenginleştirilmelidir.
ÖĞÜN SAYISI
Gebelik döneminde beslenme az miktarda sık olacak şekilde 6-8 öğün şeklinde olmalıdır. Böyle düzenli ve programlı beslenen gebede acıkma ve fazla yeme önlenmiş olur. Artan gereksinimlerin gün boyu yeterli tüketimi sağlanmış olur.
ÖNERİLER
Fazla kilo alımını önlemek için şekerli; unlu yağlı besinler az tüketilmelidir.
Beyaz et (tavuk; balık) tercih edilmelidir.
Kırmızı et tüketimi (yağsız) azaltılmalıdır.
Organ etleri; sosis; salam; sucuk; pastırma tüketimi sınırlandırılmalıdır.
Kızartma; kavurma yerine haşlama; fırında pişirme tercih edilmelidir.
Yiyecekler az tuzlu olmalı; sofrada tuz kullanılmamalıdır.
Sebze/meyve; kurubaklagil ve tahıllar iyice yıkanmalıdır.
Kahve-çay tüketimi azaltılmalıdır ve yemeklerden en az yarım saat sonra içilmelidir.
Her öğünde 4 besin grubundan da yiyecek tüketmeye özen gösterilmelidir.
Alkol-sigara kullanılmamalıdır.
Doktora danışmadan ilaç kullanılmamalıdır.