Bir Yalnızlık Senfonisi (Yalnız Hissetme Üzerine Notlar; Yalnız Hissetmenin Psikolojisi)
BİR YALNIZLIK SENFONİSİ
Yalnız hissetme üzerine notlar; yalnız hissetmenin psikolojisi.
Yalnızlık; yanımızda birisinin olmasını isteyip de; yanımızda kimsenin olmadığı durumlarda hissettiğimiz bir duygulanımdır. Kişi tek başına olabilir; hatta tek başına olmayı kendisi isteyebilir; ancak kendisini yalnız hissetmeyebilir. Tersine adeta kumsalda uzanmış; ya da ormanda yürürken olduğu gibi; kendini iyi ve kendi ile barışık hissedebilir. Tek başına olmanın keyfinin çıkartıldığı andır bu. Fakat yalnızlık çoğunlukla ayrılık; terk edilme bağlamında ele alınmaktadır. Yani; başkasına endekslenmektedir. Kişi bu gibi durumlarda yalnızlıktan ne kadar kaçmaya çalışır; yalnızlığa karşı ne kadar önlem almaya çalışırsa o kadar derin bir yalnızlığın içine daha fazla düşecektir. Çünkü başkalarına endekslenen yalnızlık veya kalabalık geçici bir oyalanmanın olmanın ötesine gidemez. Asıl olan iç dünyanın tek başına var olabilme ve yalnız kalabilme kapasitesidir.
Bu karmaşayı açıklayan psikoloji ve psikanalizdir. Bebek doğduğunda anne ile güvenli ve doyurucu bir ilişki kurarsa güvenli bir şekilde bağlanmakta ve anneyi içselleştirebilmektedir. Peki nedir güvenli bir ilişki? Güvenli bir ilişki kurabilmek için anne faktörü birinci faktördür. Anne kendi ile barışık ise bu kesinlikle çocuğa yansıyacaktır. Çocuk doğurma sebebi burada önemli bir rol oynamaktır. Çocuk daha doğmadan ebeveynlerden ikisi ya da herhangi biri tarafından belirli görevler verilmiş ise bu durum çocuk ile anne arasındaki bağlanmanın problemli olacağına işaret eder. Çevremizde çok sık görürüz; evliliği kurtarmak için; anne babanın hayatına renk getirmesi için; çalışmayan annenin yalnızlığına bir oyalanma olabilmek için yapılan bebekleri. Bu gibi bir durumda bebek daha doğmadan taşıyabileceğinden daha fazla yük almıştır ; bu da elbetteki bilinçli ya da bilinçdışı bazı davranış hatalarına sebep olur. Elbetteki bebeğin eve bir neşe; heyecan hareketlilik yeni bir dönem getirdiği ortadadır; fakat ebeveynler bir bebek sahibi olmaya hazır olmadan; bir bebek sahibi olmanın sorumlulukları nedir bilmeden sadece bu sebepler için bir bebek dünyaya getirirlerse bu durum yetişkinlikte problem yaratacaktır. Eğer güvenli bir bağlanma kurulursa çocuk anneyi içselleştirebilir ve yalnız kalmak onun için tölere edilebilir olur. Bu durumdaki kişi aslında tek başına birey olmayı başarma yolundaki ilk adımını atmıştır; bu kişi yetişkinlikte de varlığını hissedebilmek için başka bir gözün onayına ihtiyaç duymayacak; yalnızca kendi referansları ile bir birey olarak var olmanın coşkusunu ve derinliğini hissedecektir. Bu; oldukça özgür ve coşkulu bir yaşamdır. Kişi kendine özgü olan bireysel yaşantısından coşku almak için yalnızca kendi onaylanması ve iç doyumu yeterli olacaktır. Yani her şeyinin referans noktası sadece kendisi ve iyi görünmek istediği de sadece kendisidir. Bu kişinin başkalarına iyi görünme; başkalarını hoşnut etme; başkalarının hakkında iyi düşünmelerini sağlama; herkesin yanında olmasını isteme ve bunun için aşırı çaba gösterme gibi dertleri yoktur. Kişi kendi bireyselliğini tüm coşkusu ve heyecanıyla hayatı yaşamakta ve ancak kendisini bu şekilde kabul edenlerle ilişkisini sürdürmektedir. Hiç kimse için değişmemekte ve kişiliğinden; kendisinden taviz vermemektedir.
Fakat işlerin bu kadar yolunda gitmediği durumlarda anne ile bebek arasında güvenli ve sıcak bir ilişki oluşmazsa bebek anneyi içselleştiremeyecek ve bu kişi yetişkinlikte de eksik kalan parçayı tamamlayabilmek adına hep başkalarına ihtiyaç duyacak ve hep onaylanma gereksinimi içerisinde olacaktır. Bu kişiler birey olmak için ilk adımı ne yazık ki sağlam atamayan kişiler olacak ve hep başkasının gözlerinden kendisini görecektir. Hakkımda ne düşünüyorlar; beni seviyorlar mı; herkes benimle ilgili iyi düşünsün; herkesi memnun edeyim gibi temel düşünceleri olacak ve etrafındakileri memnun etmek onları hoşnut etmek adına yoğun bir çaba göstereceklerdir. Bu kişi için hayati önemli mesele etrafında sürekli başkalarının olmasıdır. Adeta kendisi hakkındaki bilgiyi başkalarının gözlerinden almaktadır. Başkaları ona iyi ve sevgi dolu bakıyorsa kendisini iyi hissedecek; bakışlar bu şekilde değilse yoğun bir yalnızlık; boşluk ve hiçliğe gömülecektir. Bundan kurtulmak için de etrafındakileri memnun etmek adına olağan üstü çabalar gösterecek ve ilişki onun içi oldukça yorucu hale gelecektir. Bunların sebebi tektir: İçsel yalnızlıkla baş etmek ve tek başına kalma durumunda boşluk; hiçlik ve çaresizlik duyguları hissetmek. Ne yazık ki bu durumdaki bir kişinin; hissettiği yalnızlık duygusunu geçiren etrafındaki diğer insanlar olmayacaktır. Bunun sonucunda ortaya çıkan tablo; bağımlı ilişkiler tablosu olacaktır. Bağımlı kişi; ilişkisel değirmenini taşıma suyla döndürme gayretindedir. İç dünyasındaki ıssızlığı sürekli dış kaynaklarla gidermeye çalışır. Başkaları yanındayken bile başkalarına hasret olandır. Aynı zamanda içindeki ıssızlığı umutsuzca başkaları ile doldurma gayretinde olandır. Yazarın dediği gibi;
‘’Asıl eksiklik; eksik olduğumuzu düşünmekti.. Asıl eksiklik; çareyi başkasında aramaktı.. Hayatın matematiği farklı; iki yarımı toplayınca bir etmiyor
İnsan tek başına mutsuzsa başka biriyle de mutlu olamıyor..." Can Dündar’’
Bağımlı kişi; ilişkilerini de aynen bir bağımlılık olarak sürdürecek ve adeta sigara bağımlısının kendisini sigara içmeye mecbur hissetmesi gibi; o da kendisini diğer insanları memnun etmeye ve kalabalıklar içinde olmaya kendini mecbur hissetmektir. O kişiye soracak olursak; belki halinden memnun değildir; fakat bunu engelleyememektedir; kişinin kontrol edemediği bir takım duygular ve düşünceler ona bu çabayı göstermeyi zorunlu bırakmaktadır.
Peki nedir bu durumdan kurtulmanın çaresi? Bağımlı ilişkilerden; yalnızlığa tahammülsüzlükten; sürekli başkalarını memnun etmeye çalışmak ve kendi istek; ihtiyaç ve duygularının sesini hiç dinlememekten nasıl kurtulunabilir? Bu durumdaki bir yalnızlıkla baş edebilmek ve bireysel olarak yaşayabilmek; kişinin kendi hayat hikayesini gözden geçirmesi ve kendisiyle ilgili bir takım farkındalıklar oluşturması ile olacaktır. Yazının başında belirttiğim gibi anne ile bebek arasında güvenli sıcak bir ilişki oluşursa bireysellik adına ilk adım atılmış demektir. Fakat kişinin hayatında bazı duygusal veya travmatik talihsizlikler olabilir ve kişi bunlar yokmuş gibi davranabilir. Çünkü bu gibi yaşantılar; hatırlandığında kişiye acı ve mutsuzluk veren hatıralardır. Bundan dolayı bu tip anılarımıza hiç gitmek istemeyiz; aksine kaçarız o anılardan. Tabi ki çözüm bu anıların üzerine gidip; bunları gözden geçirmek ve belki de tekrar değerlendirmektir. Kendimizle ilgili farkındalığımız ne kadar fazla olursa psikolojik olarak olgun bir insan olmaya o kadar yaklaşmışız demektir. Yani bazı problemlerin çözümünde yalnızca bilmek ve fark etmek de çözümü için yeterli olacaktır.
Fakat eğer hissedilen yalnızlık derin bir yalnızlık ve kişinin kendi farkındalığı ile çözemeyeceği türden bir hissiyat ise; kuşkusuz ki bir psikolog veya ruh sağlığı uzmanından danışmanlık alınması gerekmektedir. Alınan danışmanlık sonrasında hedeflenen değişim ; kişinin yaşadığı içsel yalnızlığı yok etmek; varlığını onaylamak için başkalarının fikir; düşünce veya bakışlarına ihtiyaç duymamasını sağlamak; bireysel olarak kendi yaşam coşkusunu hissedebilmesini ve tek başına kalabilme kapasitesini genişletmektir. Aslında temel amaç kişiyi özgürleştirmek ve bireysel olarak hayatın coşkusunu yakalamasını sağlamaya çalışmaktır.
Yalnız hissetme üzerine notlar; yalnız hissetmenin psikolojisi.
Yalnızlık; yanımızda birisinin olmasını isteyip de; yanımızda kimsenin olmadığı durumlarda hissettiğimiz bir duygulanımdır. Kişi tek başına olabilir; hatta tek başına olmayı kendisi isteyebilir; ancak kendisini yalnız hissetmeyebilir. Tersine adeta kumsalda uzanmış; ya da ormanda yürürken olduğu gibi; kendini iyi ve kendi ile barışık hissedebilir. Tek başına olmanın keyfinin çıkartıldığı andır bu. Fakat yalnızlık çoğunlukla ayrılık; terk edilme bağlamında ele alınmaktadır. Yani; başkasına endekslenmektedir. Kişi bu gibi durumlarda yalnızlıktan ne kadar kaçmaya çalışır; yalnızlığa karşı ne kadar önlem almaya çalışırsa o kadar derin bir yalnızlığın içine daha fazla düşecektir. Çünkü başkalarına endekslenen yalnızlık veya kalabalık geçici bir oyalanmanın olmanın ötesine gidemez. Asıl olan iç dünyanın tek başına var olabilme ve yalnız kalabilme kapasitesidir.
Bu karmaşayı açıklayan psikoloji ve psikanalizdir. Bebek doğduğunda anne ile güvenli ve doyurucu bir ilişki kurarsa güvenli bir şekilde bağlanmakta ve anneyi içselleştirebilmektedir. Peki nedir güvenli bir ilişki? Güvenli bir ilişki kurabilmek için anne faktörü birinci faktördür. Anne kendi ile barışık ise bu kesinlikle çocuğa yansıyacaktır. Çocuk doğurma sebebi burada önemli bir rol oynamaktır. Çocuk daha doğmadan ebeveynlerden ikisi ya da herhangi biri tarafından belirli görevler verilmiş ise bu durum çocuk ile anne arasındaki bağlanmanın problemli olacağına işaret eder. Çevremizde çok sık görürüz; evliliği kurtarmak için; anne babanın hayatına renk getirmesi için; çalışmayan annenin yalnızlığına bir oyalanma olabilmek için yapılan bebekleri. Bu gibi bir durumda bebek daha doğmadan taşıyabileceğinden daha fazla yük almıştır ; bu da elbetteki bilinçli ya da bilinçdışı bazı davranış hatalarına sebep olur. Elbetteki bebeğin eve bir neşe; heyecan hareketlilik yeni bir dönem getirdiği ortadadır; fakat ebeveynler bir bebek sahibi olmaya hazır olmadan; bir bebek sahibi olmanın sorumlulukları nedir bilmeden sadece bu sebepler için bir bebek dünyaya getirirlerse bu durum yetişkinlikte problem yaratacaktır. Eğer güvenli bir bağlanma kurulursa çocuk anneyi içselleştirebilir ve yalnız kalmak onun için tölere edilebilir olur. Bu durumdaki kişi aslında tek başına birey olmayı başarma yolundaki ilk adımını atmıştır; bu kişi yetişkinlikte de varlığını hissedebilmek için başka bir gözün onayına ihtiyaç duymayacak; yalnızca kendi referansları ile bir birey olarak var olmanın coşkusunu ve derinliğini hissedecektir. Bu; oldukça özgür ve coşkulu bir yaşamdır. Kişi kendine özgü olan bireysel yaşantısından coşku almak için yalnızca kendi onaylanması ve iç doyumu yeterli olacaktır. Yani her şeyinin referans noktası sadece kendisi ve iyi görünmek istediği de sadece kendisidir. Bu kişinin başkalarına iyi görünme; başkalarını hoşnut etme; başkalarının hakkında iyi düşünmelerini sağlama; herkesin yanında olmasını isteme ve bunun için aşırı çaba gösterme gibi dertleri yoktur. Kişi kendi bireyselliğini tüm coşkusu ve heyecanıyla hayatı yaşamakta ve ancak kendisini bu şekilde kabul edenlerle ilişkisini sürdürmektedir. Hiç kimse için değişmemekte ve kişiliğinden; kendisinden taviz vermemektedir.
Fakat işlerin bu kadar yolunda gitmediği durumlarda anne ile bebek arasında güvenli ve sıcak bir ilişki oluşmazsa bebek anneyi içselleştiremeyecek ve bu kişi yetişkinlikte de eksik kalan parçayı tamamlayabilmek adına hep başkalarına ihtiyaç duyacak ve hep onaylanma gereksinimi içerisinde olacaktır. Bu kişiler birey olmak için ilk adımı ne yazık ki sağlam atamayan kişiler olacak ve hep başkasının gözlerinden kendisini görecektir. Hakkımda ne düşünüyorlar; beni seviyorlar mı; herkes benimle ilgili iyi düşünsün; herkesi memnun edeyim gibi temel düşünceleri olacak ve etrafındakileri memnun etmek onları hoşnut etmek adına yoğun bir çaba göstereceklerdir. Bu kişi için hayati önemli mesele etrafında sürekli başkalarının olmasıdır. Adeta kendisi hakkındaki bilgiyi başkalarının gözlerinden almaktadır. Başkaları ona iyi ve sevgi dolu bakıyorsa kendisini iyi hissedecek; bakışlar bu şekilde değilse yoğun bir yalnızlık; boşluk ve hiçliğe gömülecektir. Bundan kurtulmak için de etrafındakileri memnun etmek adına olağan üstü çabalar gösterecek ve ilişki onun içi oldukça yorucu hale gelecektir. Bunların sebebi tektir: İçsel yalnızlıkla baş etmek ve tek başına kalma durumunda boşluk; hiçlik ve çaresizlik duyguları hissetmek. Ne yazık ki bu durumdaki bir kişinin; hissettiği yalnızlık duygusunu geçiren etrafındaki diğer insanlar olmayacaktır. Bunun sonucunda ortaya çıkan tablo; bağımlı ilişkiler tablosu olacaktır. Bağımlı kişi; ilişkisel değirmenini taşıma suyla döndürme gayretindedir. İç dünyasındaki ıssızlığı sürekli dış kaynaklarla gidermeye çalışır. Başkaları yanındayken bile başkalarına hasret olandır. Aynı zamanda içindeki ıssızlığı umutsuzca başkaları ile doldurma gayretinde olandır. Yazarın dediği gibi;
‘’Asıl eksiklik; eksik olduğumuzu düşünmekti.. Asıl eksiklik; çareyi başkasında aramaktı.. Hayatın matematiği farklı; iki yarımı toplayınca bir etmiyor
İnsan tek başına mutsuzsa başka biriyle de mutlu olamıyor..." Can Dündar’’
Bağımlı kişi; ilişkilerini de aynen bir bağımlılık olarak sürdürecek ve adeta sigara bağımlısının kendisini sigara içmeye mecbur hissetmesi gibi; o da kendisini diğer insanları memnun etmeye ve kalabalıklar içinde olmaya kendini mecbur hissetmektir. O kişiye soracak olursak; belki halinden memnun değildir; fakat bunu engelleyememektedir; kişinin kontrol edemediği bir takım duygular ve düşünceler ona bu çabayı göstermeyi zorunlu bırakmaktadır.
Peki nedir bu durumdan kurtulmanın çaresi? Bağımlı ilişkilerden; yalnızlığa tahammülsüzlükten; sürekli başkalarını memnun etmeye çalışmak ve kendi istek; ihtiyaç ve duygularının sesini hiç dinlememekten nasıl kurtulunabilir? Bu durumdaki bir yalnızlıkla baş edebilmek ve bireysel olarak yaşayabilmek; kişinin kendi hayat hikayesini gözden geçirmesi ve kendisiyle ilgili bir takım farkındalıklar oluşturması ile olacaktır. Yazının başında belirttiğim gibi anne ile bebek arasında güvenli sıcak bir ilişki oluşursa bireysellik adına ilk adım atılmış demektir. Fakat kişinin hayatında bazı duygusal veya travmatik talihsizlikler olabilir ve kişi bunlar yokmuş gibi davranabilir. Çünkü bu gibi yaşantılar; hatırlandığında kişiye acı ve mutsuzluk veren hatıralardır. Bundan dolayı bu tip anılarımıza hiç gitmek istemeyiz; aksine kaçarız o anılardan. Tabi ki çözüm bu anıların üzerine gidip; bunları gözden geçirmek ve belki de tekrar değerlendirmektir. Kendimizle ilgili farkındalığımız ne kadar fazla olursa psikolojik olarak olgun bir insan olmaya o kadar yaklaşmışız demektir. Yani bazı problemlerin çözümünde yalnızca bilmek ve fark etmek de çözümü için yeterli olacaktır.
Fakat eğer hissedilen yalnızlık derin bir yalnızlık ve kişinin kendi farkındalığı ile çözemeyeceği türden bir hissiyat ise; kuşkusuz ki bir psikolog veya ruh sağlığı uzmanından danışmanlık alınması gerekmektedir. Alınan danışmanlık sonrasında hedeflenen değişim ; kişinin yaşadığı içsel yalnızlığı yok etmek; varlığını onaylamak için başkalarının fikir; düşünce veya bakışlarına ihtiyaç duymamasını sağlamak; bireysel olarak kendi yaşam coşkusunu hissedebilmesini ve tek başına kalabilme kapasitesini genişletmektir. Aslında temel amaç kişiyi özgürleştirmek ve bireysel olarak hayatın coşkusunu yakalamasını sağlamaya çalışmaktır.