Neden Hep Yorgunuz?: Kronik Yorgunluk Sendromu (Kys)
NEDEN HEP YORGUNUZ?: KRONİK YORGUNLUK SENDROMU(KYS)
Hayat devam ederken hızla gelişen teknolojinin de etkisiyle; hayatın gerisinde kalmak istemeyen insanoğlu daha çok çalışmaktadır. Yoğun ve stresli iş hayatı; yaşamın kendisine ait yüksek temposu nedeniyle her an zaman kaygısı olan insan bu tempoya ayak uydurabilmek stresiyle hep yorulur ve kendisini hep yorgun hisseder. Yorgunluk; günümüzde batı insanının en çok şikayet ettiği konuların başında gelmektedir. İnsanların en az %20’lik bir kısmı yorgunluğu; yaşamlarındaki önemli bir sorun olarak görmektedirler. Yapılan çeşitli çalışmalarda; genel populasyonun yaklaşık yarısının yorgunluk bildirdiği bulunmuştur. Ancak Kronik yorgunluk sendromu (KYS) basit bir dinlenme eksikliği değildir. Yorgunluk; fiziksel bir aktivite ile ilgili değilse; dinlenmekle geçmiyorsa ve başka bir tıbbi veya psikiyatrik bozukluktan kaynaklanmıyorsa kronik yorgunluk sendromu (KYS) akla gelmelidir. Kronik yorgunluk sendromu iş; aile; sosyal yaşamda belirgin bir kayba yol açar ve 6 aydan uzun sürelidir. Kronik yorgunluk sendromunda birçok faktör etkilidir; daha sıklıkla kadınları etkiler; yaş grubu olarak erkek kadın ayırımı olmadan yoğun çalışma temposuna sahip olan 30-50 yaş grubunu etkiler. Eğitimli; gelir seviyesi yüksek; yoğun çalışan insanlarda daha çok görülür.
Neden olur?Kronik Yorgunluk Sendromu’nun sebebi tıbbi olarak henüz tam belirlenebilmiş değildir. Bazı uzmanlar sebep olarak bağışıklık ve sinir sisteminin hassaslığını gösterir. Ayrıca genetik; önceden geçirilmiş herhangi bir fiziksel rahatsızlık; cinsiyet; çevre; stres gibi etkenlerin de tesirli olduğunu gösteren bulgular vardır. Bu faktörlerin hastalığı başlatabileceği ya da geliştirebileceği düşünülüyorsa da henüz tam bir sonuca ulaşılmış değildir. Bazı hastalarda Epstein Barr Virüs (EBV) isimli virüsün antikoruna rastlanmış ancak hastalığın gelişiminde rol oynadığı kesinlik kazanmamıştır. Kansızlık; şeker hastalığı; tansiyon değişiklikleri; kalp ve damar hastalıkları; yeterli su içmeme de kronik yorgunluğa sebep olabilir. Bu hastalıkların ayırıcı tanısını mutlaka yapmak gerekir. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda hücre içi asidoz tespit edilmiştir. Yani vücudun temizlemesi gereken atık maddeleri temizleyemeyip hücreler arası ortamda ve hücrede birikmesi sonucu ortaya çıkan durumdur. Ayrıca hormonal dengesizliğin sebep olabileceğinde dair de ciddi çalışmalar vardır.
Nasıl Anlaşılır? Hasta genelde yataktan zor kalkar; kendine gelemez; işine; dersine konsantre olmakta zorluk çeker; vücudunda yaygın kırıklık hisseder; sürekli olarak yorgun ve dinlenmemiş olduğunu söyler. Hastaların günlük yaşam aktivitelerinde %50’ye varan bir düşme olur. Bunların dışında hafif ateş; üşüme; boğaz ağrısı; boyunda şişlikler; farenjit; açıklanamayan genel kas zayıflığı; kas ağrıları; gezici eklem ağrıları; unutkanlık; baş ağrıları; duygulanım bozuklukları; hatta depresyon gibi bulgular da görülebilir.
Belirtileri Nelerdir?
Fiziksel tükenmişlik belirtileri
Başka bir nedene bağlı olmayan ve istirahatle geçmeyen; 6 aydan uzun süren; ortalama günlük aktiviteyi en azından %50 azaltacak derecede; yatak istirahati ile düzelmeyen; sürekli veya tekrarlayıcı fizik ve ruhsal bitkinlik ve tükenme hissi;
· Güçsüzlük ve daha önce tolere edilebilen egzersizden sonra uzun süreli yani 24 saatten fazla bitkinlik;
· Enerji kaybı;
· Yıpranma;
· Hastalıklara daha hassas olma;
· Baş ağrıları;
· Bulantı;
· Kas krampları ve miyaljiler;
· Bel ağrısı;
· Denge kaybı;
· Hazım sorunları;
· Uyku bozuklukları;
· Çabuk yorulma;
· Hafif ateş veya üşüme;
· Boğaz ağrısı;
· Boyunda ağrılı lenf nodları;
· Açıklanamayan genelleşmiş kas zayıflığı;
· Kaslarda katılaşma;
· Gezici eklem ağrıları;
· Farenjit;
· Bazı hastalarda gribal enfeksiyon benzeri semptomlar.
Duygusal tükenmişlik belirtileri
· Fotofobi;
· Düşünmede zorluk;
· Gözlerinin önünde beneklerin uçtuğu hissi;
· Depresif duygulanım;
· Desteksiz ve güvensiz hissetme;
· Ümitsizlik;
· Kerpetenle ensenin sıkıldığı hissi;
· Unutkanlık;
· Evde-işte gerilim ve tartışma artışı;
· Kızgınlık;
· Net görememe;
· Mide ve bağırsak sisteminde problemler;
· Sabırsızlık;
· Huzursuzluk;
· Nezaket; saygı ve arkadaşlık gibi pozitif duygulanımlarda azalma.
Zihinsel tükenmişlik belirtileri
· Doyumsuzluk;
· Kendine; işine ve genel olarak yaşama karşı negatif tutumlar;
· İşi bırakma;
· Hafıza ve konsantrasyonda problemler;
· İşi savsaklama.
Nasıl Baş ederiz? Öncelikle stresi kontrol etmeyi bilmeliyiz. Herkesin bir stres eşiği vardır ve bu eşiği aşmamak gerekir. Düzenli hayat tarzı; hafif fiziksel egzersizler; sağlıklı beslenmek ve ideal kiloyu korumak da kronik yorgunluk sendromu ve benzeri rahatsızlıklardan korunmak için uygulanması gereken temel kurallardır. Ayrıca uyku ritmine dikkat etmek gereklir. Rahat bir uyku için yatağa girmeden önce günlük bütün stres nedenlerinizi aklınızdan uzaklaştırmak; hoşa giden konuları düşünmek veya hoşlandığınız bir filmi seyretmek; düzenli bir uykuyu sağlayabilir. Alkol ve sigarayı azaltmak da yorgunluktan kurtulmada en önemli etkenlerden birisidir. Mümkünse iş yoğunluğunu azaltmak; sorumlulukları paylaşmak veya kısa süreli iş ortamından uzaklaşmak faydalı olabilir. Hatta iş yerinde küçük fiziksel değişikliklerin bile faydası olabilir. Yoga ve meditasyonun da yararlı olduğu ifade ediliyor. Ayrıca mutlaka doktor kontrolünde olmak kaydıyla belirli süre için vitamin ve mineral takviyesi önerilir.
Hayat devam ederken hızla gelişen teknolojinin de etkisiyle; hayatın gerisinde kalmak istemeyen insanoğlu daha çok çalışmaktadır. Yoğun ve stresli iş hayatı; yaşamın kendisine ait yüksek temposu nedeniyle her an zaman kaygısı olan insan bu tempoya ayak uydurabilmek stresiyle hep yorulur ve kendisini hep yorgun hisseder. Yorgunluk; günümüzde batı insanının en çok şikayet ettiği konuların başında gelmektedir. İnsanların en az %20’lik bir kısmı yorgunluğu; yaşamlarındaki önemli bir sorun olarak görmektedirler. Yapılan çeşitli çalışmalarda; genel populasyonun yaklaşık yarısının yorgunluk bildirdiği bulunmuştur. Ancak Kronik yorgunluk sendromu (KYS) basit bir dinlenme eksikliği değildir. Yorgunluk; fiziksel bir aktivite ile ilgili değilse; dinlenmekle geçmiyorsa ve başka bir tıbbi veya psikiyatrik bozukluktan kaynaklanmıyorsa kronik yorgunluk sendromu (KYS) akla gelmelidir. Kronik yorgunluk sendromu iş; aile; sosyal yaşamda belirgin bir kayba yol açar ve 6 aydan uzun sürelidir. Kronik yorgunluk sendromunda birçok faktör etkilidir; daha sıklıkla kadınları etkiler; yaş grubu olarak erkek kadın ayırımı olmadan yoğun çalışma temposuna sahip olan 30-50 yaş grubunu etkiler. Eğitimli; gelir seviyesi yüksek; yoğun çalışan insanlarda daha çok görülür.
Neden olur?Kronik Yorgunluk Sendromu’nun sebebi tıbbi olarak henüz tam belirlenebilmiş değildir. Bazı uzmanlar sebep olarak bağışıklık ve sinir sisteminin hassaslığını gösterir. Ayrıca genetik; önceden geçirilmiş herhangi bir fiziksel rahatsızlık; cinsiyet; çevre; stres gibi etkenlerin de tesirli olduğunu gösteren bulgular vardır. Bu faktörlerin hastalığı başlatabileceği ya da geliştirebileceği düşünülüyorsa da henüz tam bir sonuca ulaşılmış değildir. Bazı hastalarda Epstein Barr Virüs (EBV) isimli virüsün antikoruna rastlanmış ancak hastalığın gelişiminde rol oynadığı kesinlik kazanmamıştır. Kansızlık; şeker hastalığı; tansiyon değişiklikleri; kalp ve damar hastalıkları; yeterli su içmeme de kronik yorgunluğa sebep olabilir. Bu hastalıkların ayırıcı tanısını mutlaka yapmak gerekir. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda hücre içi asidoz tespit edilmiştir. Yani vücudun temizlemesi gereken atık maddeleri temizleyemeyip hücreler arası ortamda ve hücrede birikmesi sonucu ortaya çıkan durumdur. Ayrıca hormonal dengesizliğin sebep olabileceğinde dair de ciddi çalışmalar vardır.
Nasıl Anlaşılır? Hasta genelde yataktan zor kalkar; kendine gelemez; işine; dersine konsantre olmakta zorluk çeker; vücudunda yaygın kırıklık hisseder; sürekli olarak yorgun ve dinlenmemiş olduğunu söyler. Hastaların günlük yaşam aktivitelerinde %50’ye varan bir düşme olur. Bunların dışında hafif ateş; üşüme; boğaz ağrısı; boyunda şişlikler; farenjit; açıklanamayan genel kas zayıflığı; kas ağrıları; gezici eklem ağrıları; unutkanlık; baş ağrıları; duygulanım bozuklukları; hatta depresyon gibi bulgular da görülebilir.
Belirtileri Nelerdir?
Fiziksel tükenmişlik belirtileri
Başka bir nedene bağlı olmayan ve istirahatle geçmeyen; 6 aydan uzun süren; ortalama günlük aktiviteyi en azından %50 azaltacak derecede; yatak istirahati ile düzelmeyen; sürekli veya tekrarlayıcı fizik ve ruhsal bitkinlik ve tükenme hissi;
· Güçsüzlük ve daha önce tolere edilebilen egzersizden sonra uzun süreli yani 24 saatten fazla bitkinlik;
· Enerji kaybı;
· Yıpranma;
· Hastalıklara daha hassas olma;
· Baş ağrıları;
· Bulantı;
· Kas krampları ve miyaljiler;
· Bel ağrısı;
· Denge kaybı;
· Hazım sorunları;
· Uyku bozuklukları;
· Çabuk yorulma;
· Hafif ateş veya üşüme;
· Boğaz ağrısı;
· Boyunda ağrılı lenf nodları;
· Açıklanamayan genelleşmiş kas zayıflığı;
· Kaslarda katılaşma;
· Gezici eklem ağrıları;
· Farenjit;
· Bazı hastalarda gribal enfeksiyon benzeri semptomlar.
Duygusal tükenmişlik belirtileri
· Fotofobi;
· Düşünmede zorluk;
· Gözlerinin önünde beneklerin uçtuğu hissi;
· Depresif duygulanım;
· Desteksiz ve güvensiz hissetme;
· Ümitsizlik;
· Kerpetenle ensenin sıkıldığı hissi;
· Unutkanlık;
· Evde-işte gerilim ve tartışma artışı;
· Kızgınlık;
· Net görememe;
· Mide ve bağırsak sisteminde problemler;
· Sabırsızlık;
· Huzursuzluk;
· Nezaket; saygı ve arkadaşlık gibi pozitif duygulanımlarda azalma.
Zihinsel tükenmişlik belirtileri
· Doyumsuzluk;
· Kendine; işine ve genel olarak yaşama karşı negatif tutumlar;
· İşi bırakma;
· Hafıza ve konsantrasyonda problemler;
· İşi savsaklama.
Nasıl Baş ederiz? Öncelikle stresi kontrol etmeyi bilmeliyiz. Herkesin bir stres eşiği vardır ve bu eşiği aşmamak gerekir. Düzenli hayat tarzı; hafif fiziksel egzersizler; sağlıklı beslenmek ve ideal kiloyu korumak da kronik yorgunluk sendromu ve benzeri rahatsızlıklardan korunmak için uygulanması gereken temel kurallardır. Ayrıca uyku ritmine dikkat etmek gereklir. Rahat bir uyku için yatağa girmeden önce günlük bütün stres nedenlerinizi aklınızdan uzaklaştırmak; hoşa giden konuları düşünmek veya hoşlandığınız bir filmi seyretmek; düzenli bir uykuyu sağlayabilir. Alkol ve sigarayı azaltmak da yorgunluktan kurtulmada en önemli etkenlerden birisidir. Mümkünse iş yoğunluğunu azaltmak; sorumlulukları paylaşmak veya kısa süreli iş ortamından uzaklaşmak faydalı olabilir. Hatta iş yerinde küçük fiziksel değişikliklerin bile faydası olabilir. Yoga ve meditasyonun da yararlı olduğu ifade ediliyor. Ayrıca mutlaka doktor kontrolünde olmak kaydıyla belirli süre için vitamin ve mineral takviyesi önerilir.