Kış Depresyonu Nedir?
Depresyon çağımızın gribi olarak adlandırılmakta ve yaklaşık olarak her iki kişiden biri yaşamının bir döneminde depresyon yaşamaktadır. Çok ağırdan hafife kadar geniş bir yelpazede hissedilebilen depresyonun birçok nedeni bulunmaktadır. Günlük yaşamda ortaya çıkan büyük olaylar; ilişki sorunları; kayıplar; travmalar gibi birçok nedenle depresyona girebileceğimiz gibi mevsimsel dönümlerde depresif duygu durumuna yol açabilmektedir. Kuzey ülkeleri olarak anılan Danimarka; İsveç; Norveç ve Finlandiya yaşam standartları bakımından dünyanın en iyi ilk on ülkesi arasında olmasına rağmen bu ülkelerde intihar oranları oldukça yüksektir. Bunun en büyük nedeni ise soğuk ve güneşten yoksun ülke iklimidir.
Mevsimsel duygulanım bozukluğu olarak da bilinen kış depresyonu yıl boyunca normal ruh sağlığına sahip olan kişilerin özellikle sonbahar ve kış aylarında depresif belirtiler göstermesi ile karakterize bir duygu durum bozukluğudur. Sonbahar ve kış aylarında günlerin kısalmasıyla beraber ortaya çıkan kış depresyonu yine ilkbahar ve yaz aylarında günlerin uzamasıyla beraber yavaş yavaş ortadan kalkmaktadır. Ancak bunun tam tersi olarak yaz depresyonu adı verdiğimiz; ilkbahar ve yaz aylarında belirtileri başlayan ve sonbahar –kış ayları başlangıcıyla yavaş yavaş sona eren bir depresyon türü de bulunmaktadır.
SEBEBİ VE BELİRTİLERİ NELERDİR?
Sonbahar ve kış aylarında günlerin kısalması ve beraberinde güneş ışığının azalması uyku ve hormonları düzenleyen biyolojik saatin bozulmasına sebep olmaktadır ve ayrıca yine güneş ışığının azalması sebebiyle beyindeki bir takım kimyasallar bozulmaya uğrayabilmektedir.( serotonin; noradrenalin ve melatonin gibi) .Bu bozulmalar da depresif duyguların yaşanmasına yol açmaktadır. diğer taraftan yine beyinde bulunan ve pineal bez adı verilen bir bölge insan vücudunun hareketlilik düzeyini attırmaktadır. Pineal bez güneş ışığı ile daha fazla salgılandığından vücudun daha hareketli ve enerjik olmasını sağlamakta ve kış döneminde güneş ışığının azalmasına bağlı olarak vücuttaki enerji düzeyi de azalmaktadır.
İnsanlar yaşamları içinde eğlendikleri; gezdikleri; sosyal aktivitelere zaman ayırdıkları; değer verdikleri insanlarla oldukları dönemde daha iyi hisseder ve yaşadığı sıkıntıları gerek iyi vakit geçirerek gerekse de yakınlarıyla dertleşerek azaltırlar. Ancak havaların soğumasıyla birlikte sosyal bir geri çekilme yaşanır daha az eğlenmek yada sosyal ilişkileri azaltmakta depresif duygu durumunu arttırıcı bir faktöre dönüşebilir.
Mevsimsel depresyon; gün içinde yaşadığımız normal sıkıntıdan biraz daha farklıdır ve daha uzun sürer. Belirtilerini depresyon belirtileri ile aynı olarak görüyoruz; üzüntü hali; kaygı; sinirlilik; ilgi kaybı; boşluk hissi; sosyal ortamdan çekilme; hareketlerde yavaşlama; konsantrasyon bozukluğu; aşırı yorgunluk; enerji kaybı; uykuda azalma; karbonhidrat alma isteği; iştahta açılma ve kilo alma şeklinde seyredebilir.
Bazı Bipolar bozukluğu olan kişilerde ilkbahar ve yaz ayları mani semptomlarını veya hipomani denilen daha hafif bir mani formuna neden olabilir. Bu zıt mevsimsel depresyon olarak bilinmektedir ve mani (psikolojik durumda aşırı yükselme hali) bulguları şunları içermektedir. Sürekli keyifli ruh hali; hiperaktivite; Ajitasyon; olaylara ve ortama uymayan ölçüsüz aşırı coşku hali; hızlı düşünceler ve konuşmalar.
Kış Depresyonunda genellikle;
Yorgunluk
Uyku ihtiyacında artış
Umutsuzluk;ağlama krizleri
Anksiyete
Kollarda ve bacaklarda kurşun gibi ağırlaşma
Önceleri zevk alınan şeylerden artık zevk alamama
Cinsel isteksizlik
İntihar düşüncesi
Enerji düzeyinde azalma
Kilo alımı
Konsantrasyon güçlükleri
Yalnız kalma isteğinde artış görülürken;
Yaz Depresyonunda;
Kilo kaybı
Uyumakta güçlük
Anksiyete
Uyku sorunları(daha çok uykusuzluk)
Ajitasyon
Cinsel dürtüde artış
İştahta azalma
Kış depresyonu belirtilerinin bazılarını bende yaşıyorum diyorsanız; tanı alabilmeniz için depresyonun aynı zaman diliminde iki sene üst üste ortaya çıkması ve aralarında başka epizotların oluşmaması gerektiğini unutmayın.
Mevsimsel depresyon tanısını kendi kendinize koymamanız oldukça önemlidir. Eğer depresyon belirtilerini taşıdığınızı düşünüyorsanız; bir uzman psikolog tarafından değerlendirilip tanı almanız son derece önemlidir.
TEDAVİSİ VE ALINACAK ÖNLEMLER
Mevsimsel depresyonu olan kişilerde ilaç tedavisi; psikoterapi ve ışık tedavisi kullanılmaktadır.
Psikoterapide depresyon yaşayan kişilerin kendilerini kötü hissetmelerine neden olan olumsuz duygu ve düşünceleri üzerine odaklanarak bunları öğrenmelerine; içgörü kazanmalarına ve bu duygu-düşünceleri değiştirebilmelerine yardımcı olur ve hastalara depresyon ile başa çıkmanın yolları öğretilir. Ayrıca daha sonra ortaya çıkabilecek mevsimsel depresyon nöbetlerini engelleyebilmelerine yardımcı olmaktadır.
Fototerapi(Işık tedavisi): 10.000 LUX ‘lük ışık kutusuyla günde on; on beş dakikalık seanslarla başlar. Süresi derece derece arttırılarak; 30 ila 60 derece arasına çıkartılır. . Fototerapi olarak da bilenen ışık terapisinde; ultra-viyole ışınlarını engellemek için plastik bir ekranla kaplanan beyaz floransan ışık tüpleri kullanılır. Hastanın ışığa direkt olarak bakması gerekmez ancak ışık kaynağının 2-3 adım ötesinde oturarak oturması; yemek yemesi vb. istenir. Işık terapisi güvenli bir yöntemdir ve hastalar tarafından genellikle iyi tolere edilmektedir Çoğu hasta iki ila dört gün arasında anti-depresif etki hisseder. Bahar ışığı gelene kadar devam etmek uygundur; erken kesmek tekrarlamasına sebep olur.
Alınacak Önlemler
Gün ışığından faydalanın. Hava güneşli olmasa bile sabah ya da öğlen saatlerinde dışarıda zaman geçirin.
Düzenli spor; en azından her gün yarım saatlik düzenli yürüyüşler yapın ve bol bol su için.
Sağlıklı beslenin.
Vücudunuz için gerekli vitamin ve mineralleri almaya çalışın.
Akşam saatlerinde floresan ışık yerine güneş ışığı renginde olan ampuller kullanın.
Çalışma ortamınızda gerekli ışık ihtiyacınızı karşılayın.
Çalışma ortamınızın ısı ayarını kontrol altında tutun.
Günlük planla çalışın ve işlevselliği artırın.
Hareketli şarkılar dinleyin.
Mevsimsel duygulanım bozukluğu olarak da bilinen kış depresyonu yıl boyunca normal ruh sağlığına sahip olan kişilerin özellikle sonbahar ve kış aylarında depresif belirtiler göstermesi ile karakterize bir duygu durum bozukluğudur. Sonbahar ve kış aylarında günlerin kısalmasıyla beraber ortaya çıkan kış depresyonu yine ilkbahar ve yaz aylarında günlerin uzamasıyla beraber yavaş yavaş ortadan kalkmaktadır. Ancak bunun tam tersi olarak yaz depresyonu adı verdiğimiz; ilkbahar ve yaz aylarında belirtileri başlayan ve sonbahar –kış ayları başlangıcıyla yavaş yavaş sona eren bir depresyon türü de bulunmaktadır.
SEBEBİ VE BELİRTİLERİ NELERDİR?
Sonbahar ve kış aylarında günlerin kısalması ve beraberinde güneş ışığının azalması uyku ve hormonları düzenleyen biyolojik saatin bozulmasına sebep olmaktadır ve ayrıca yine güneş ışığının azalması sebebiyle beyindeki bir takım kimyasallar bozulmaya uğrayabilmektedir.( serotonin; noradrenalin ve melatonin gibi) .Bu bozulmalar da depresif duyguların yaşanmasına yol açmaktadır. diğer taraftan yine beyinde bulunan ve pineal bez adı verilen bir bölge insan vücudunun hareketlilik düzeyini attırmaktadır. Pineal bez güneş ışığı ile daha fazla salgılandığından vücudun daha hareketli ve enerjik olmasını sağlamakta ve kış döneminde güneş ışığının azalmasına bağlı olarak vücuttaki enerji düzeyi de azalmaktadır.
İnsanlar yaşamları içinde eğlendikleri; gezdikleri; sosyal aktivitelere zaman ayırdıkları; değer verdikleri insanlarla oldukları dönemde daha iyi hisseder ve yaşadığı sıkıntıları gerek iyi vakit geçirerek gerekse de yakınlarıyla dertleşerek azaltırlar. Ancak havaların soğumasıyla birlikte sosyal bir geri çekilme yaşanır daha az eğlenmek yada sosyal ilişkileri azaltmakta depresif duygu durumunu arttırıcı bir faktöre dönüşebilir.
Mevsimsel depresyon; gün içinde yaşadığımız normal sıkıntıdan biraz daha farklıdır ve daha uzun sürer. Belirtilerini depresyon belirtileri ile aynı olarak görüyoruz; üzüntü hali; kaygı; sinirlilik; ilgi kaybı; boşluk hissi; sosyal ortamdan çekilme; hareketlerde yavaşlama; konsantrasyon bozukluğu; aşırı yorgunluk; enerji kaybı; uykuda azalma; karbonhidrat alma isteği; iştahta açılma ve kilo alma şeklinde seyredebilir.
Bazı Bipolar bozukluğu olan kişilerde ilkbahar ve yaz ayları mani semptomlarını veya hipomani denilen daha hafif bir mani formuna neden olabilir. Bu zıt mevsimsel depresyon olarak bilinmektedir ve mani (psikolojik durumda aşırı yükselme hali) bulguları şunları içermektedir. Sürekli keyifli ruh hali; hiperaktivite; Ajitasyon; olaylara ve ortama uymayan ölçüsüz aşırı coşku hali; hızlı düşünceler ve konuşmalar.
Kış Depresyonunda genellikle;
Yorgunluk
Uyku ihtiyacında artış
Umutsuzluk;ağlama krizleri
Anksiyete
Kollarda ve bacaklarda kurşun gibi ağırlaşma
Önceleri zevk alınan şeylerden artık zevk alamama
Cinsel isteksizlik
İntihar düşüncesi
Enerji düzeyinde azalma
Kilo alımı
Konsantrasyon güçlükleri
Yalnız kalma isteğinde artış görülürken;
Yaz Depresyonunda;
Kilo kaybı
Uyumakta güçlük
Anksiyete
Uyku sorunları(daha çok uykusuzluk)
Ajitasyon
Cinsel dürtüde artış
İştahta azalma
Kış depresyonu belirtilerinin bazılarını bende yaşıyorum diyorsanız; tanı alabilmeniz için depresyonun aynı zaman diliminde iki sene üst üste ortaya çıkması ve aralarında başka epizotların oluşmaması gerektiğini unutmayın.
Mevsimsel depresyon tanısını kendi kendinize koymamanız oldukça önemlidir. Eğer depresyon belirtilerini taşıdığınızı düşünüyorsanız; bir uzman psikolog tarafından değerlendirilip tanı almanız son derece önemlidir.
TEDAVİSİ VE ALINACAK ÖNLEMLER
Mevsimsel depresyonu olan kişilerde ilaç tedavisi; psikoterapi ve ışık tedavisi kullanılmaktadır.
Psikoterapide depresyon yaşayan kişilerin kendilerini kötü hissetmelerine neden olan olumsuz duygu ve düşünceleri üzerine odaklanarak bunları öğrenmelerine; içgörü kazanmalarına ve bu duygu-düşünceleri değiştirebilmelerine yardımcı olur ve hastalara depresyon ile başa çıkmanın yolları öğretilir. Ayrıca daha sonra ortaya çıkabilecek mevsimsel depresyon nöbetlerini engelleyebilmelerine yardımcı olmaktadır.
Fototerapi(Işık tedavisi): 10.000 LUX ‘lük ışık kutusuyla günde on; on beş dakikalık seanslarla başlar. Süresi derece derece arttırılarak; 30 ila 60 derece arasına çıkartılır. . Fototerapi olarak da bilenen ışık terapisinde; ultra-viyole ışınlarını engellemek için plastik bir ekranla kaplanan beyaz floransan ışık tüpleri kullanılır. Hastanın ışığa direkt olarak bakması gerekmez ancak ışık kaynağının 2-3 adım ötesinde oturarak oturması; yemek yemesi vb. istenir. Işık terapisi güvenli bir yöntemdir ve hastalar tarafından genellikle iyi tolere edilmektedir Çoğu hasta iki ila dört gün arasında anti-depresif etki hisseder. Bahar ışığı gelene kadar devam etmek uygundur; erken kesmek tekrarlamasına sebep olur.
Alınacak Önlemler
Gün ışığından faydalanın. Hava güneşli olmasa bile sabah ya da öğlen saatlerinde dışarıda zaman geçirin.
Düzenli spor; en azından her gün yarım saatlik düzenli yürüyüşler yapın ve bol bol su için.
Sağlıklı beslenin.
Vücudunuz için gerekli vitamin ve mineralleri almaya çalışın.
Akşam saatlerinde floresan ışık yerine güneş ışığı renginde olan ampuller kullanın.
Çalışma ortamınızda gerekli ışık ihtiyacınızı karşılayın.
Çalışma ortamınızın ısı ayarını kontrol altında tutun.
Günlük planla çalışın ve işlevselliği artırın.
Hareketli şarkılar dinleyin.