Boşanma Çocuğa Nasıl Açıklanmalıdır?
Eşler yolunda gitmeyen bazı sebeplerden dolayı boşanma kararı alırlar. Bu karar her iki taraf içinde hayatı yeniden şekillendirme sürecini içinde barındırır. Hele ki birde çocuk sahibi iseler bu süreç ve sonrası onlar için biraz daha karmaşıktır.
Boşanma sürecini aktarma aşamasında her ebeveyn farklı şekilde davranır. Bazıları bu karardan kendilerinin sorumlu olduğunu ve çocuklarına söylememeleri gerektiğine inanır ve boşanma sonrası çocuğa açıklama yapar. Bazıları açıklamanın çocuğu çok fazla üzeceğini düşünerek olayı saklı yaşamanın daha uygun olduğunu düşünür ve çocuğa sürekli yalanlar uydurarak geçiştirmeye çalışırlar. Bazıları da karar verdikten hemen sonra çocuklarıyla konuşarak boşanma olayını paylaşırlar. Burada yapılması gereken en doğru şey; anne baba bir aradayken çocuğa boşanma olayını anlatmaktır.
Evlilik nasıl doğal bir yaşam süreciyse; boşanmakta bir o kadar doğal karşılanması gereken bir durumdur; ancak bu süreçte çocukları olanlar biraz daha dikkatli ve sakin adımlarla hareket etmek durumundalar. Boşanma sürecinde önemli olan; çocuğa zarar vermeden ve anlaşılır biçimde evliliği sonlandırmaktır. Çünkü çocuk için anne baba; güvendir; destektir ve her şeyden ötede ihtiyaçları karşılayandır. Evden birinin gitmesi hem de bu durumun habersizce olması çocukta güvensizlik duygusunun oluşmasına sebep olur.
Peki boşanmaya karar veren aileler nasıl bir yaklaşım içine girmeliler? İlk olarak boşanma öncesinde kişiler kendilerinden ne kadar emin olup olmamalarına bakmalılar. Bu işte ne kadar kararlı ve tutarlı davranırlarsa çocuklarda bu durumu o kadar sakin ve anlayışla karşılarlar. Şunu bilmek gerekir ki; çocukların boşanma olayından kendilerini sorumlu tutmamaları açısından açıkça onlara bu durumla kendilerinin herhangi bir ilişkisi olmadığını belirtmek gerekir. Bunun dışında evden ayrılacak kişinin açıklanması ve çocukların kiminle yaşayacağı anlatılmalıdır. Konuşma süreci asla tek bir ebeveynin hakimiyetinde olmamalıdır. Anne ve baba bir arada sorumluluğu ortak üstlenerek açıklama yapmalılar. Anne ve babadan aynı şeyleri duyan çocuğun durumu kabullenmesi kolaylaşacaktır.
Konuşma sürecini mümkün olduğu kadar her iki kişinin de sakin olduğu; bir yere yetişmek zorunda olmadığı zamanlarda yapmakta fayda var. Aynı şekilde mümkün olduğu kadar mutsuz görünmemeye ve kontrolü kaybetmeden konuşmaya çalışmanın da çocuğun olumsuz düşünceler üretmesine engel olur. Anne babasının mutsuz olduğunu gören çocuk da mutsuz olacaktır. Gösterilen tepkilerin çocuğun boşanma hakkındaki duygu ve düşüncelerini etkileyeceği unutulmamalıdır.
Çocukların boşanmaya verdikleri tepkiler yaş dönemine bağlı olarak farlılık göstermektedir. Beş yaşın altındaki çocuklar; somut düşünme yeteneği henüz gelişmediği için boşanma olayını kafasında netleştiremeyebilir.Bu yaşlardaki çocuklar için anne ve baba bir bütündür; onları ayrı ayrı düşünemez. Bundan dolayı anne veya baba; evden ayrılacak olan kişinin onlarla aynı evde yaşamasa da onlarla görüşmeye devam edeceğini bilmesi gerekir. Ayrıca bu yaşlardaki çocuklar; yaptıkları yaramazlıktan dolayı ebeveyninin evi terk ettiğini düşünebilir; bu durumdan kendini sorumlu tutabilir. Çocuğu bu yönde aydınlatmalı ve bu durumun kendisiyle ilişkili olmadığı anlatılmalıdır.Bu yaştaki çocuklarla konuşurken net; yalın olunmalı; boşanma kelimesi kullanılmalıdır.Çok fazla ayrıntıya ihtiyaç yoktur.
5-9 yaşları arasında; çocuklar daha çok değişecek değil; hayatlarında aynı kalacak şeyleri merak ederler. Okulu değişecek mi? Arkadaşlarını görebilecek mi? Aynı sınıfa devam edebilecek mi? gibi. Bu yaşlarda da yine aynı şekilde boşanma olayından kendilerinin sorumlu olmadığını belirtmek gerekir. Ayrıca sık sık; istediği zaman evden gidecek olan ebeveynini görebileceği; orda kalabileceği ya da telefonda görüşebileceği mesajı çocuğa iletilmelidir. Çocuğun istediği zaman anne ya da babasına ulaşabileceğini bilmesi onu rahatlatır.
9 yaş ve üstü çocuklarda tepkilerin boyutu biraz daha farklılaşabilmektedir. Bu dönemlerde çocuklar biraz daha tepkisel davranabilirler. Öfkelenme; bağırmalar görülebilir. Evden giden anne ya da babaya tam da cinsel kimliğin daha çok farkına varıldığı bu yaş dönemlerinde; kız ve erkek çocukların rol modelinden uzaklaşıyor olmasıyla daha çok iş düşmektedir. Daha çok sorgulama; daha çok farkındalık yaşayan çocuk anne babasıyla kimi zaman bunları paylaşır kimi zamanda davranış problemleriyle tepkiselliğini ortaya koyar. Okulla ilgili problemler; arkadaşlarıyla anlaşamamazlıklar; kendine yönelik zarar verici davranışlar; yoğun agresyon ya da tam tersi içekapanma; saldırganlık gibi davranışlar çocukların gösterdiği tepkisel davranışlar arasındadır.
Çocuklar ilk başta boşanmayla ilgili kafalarında bazı şeyleri netleştiremeseler de bir süre sonra sorgulamalara başlarlar. Anne baba her türlü soruyu çocuğun yaşını göz önüne alarak açıklamalıdır. Cevapsız bırakılan sorular; çocuğun olayları kendi kafasında hayal dünyasının getirdikleriyle cevaplandırmasına yol açar. Çoğu zaman ilk tepkiler sessizlik olabilir. Anne baba bundan yola çıkarak çocuğun durumu kabullendiğini sanabilir. Aslında çocuğun bu kadar sessiz kalması ya da söyleneni umursamaması inkar savunma mekanizmasının devrede olduğunu gösterir. Bazen de çocuklar ağlayarak tepkilerini gösterirler. Böyle durumlarda da çocuğun ağlamasına izin vererek; çocuğun içinde bulunduğu duyguları anlamaya çalışmak en doğrusudur. Bu durumun onun için kolay olmadığını; bu durumdan dolayı üzülebileceğini; kendini zaman zaman mutsuz hissedebileceğini belirtmeniz onu anladığınızı ve onun yanında olduğunuz mesajını verir.
Boşanma sürecini aktarma aşamasında her ebeveyn farklı şekilde davranır. Bazıları bu karardan kendilerinin sorumlu olduğunu ve çocuklarına söylememeleri gerektiğine inanır ve boşanma sonrası çocuğa açıklama yapar. Bazıları açıklamanın çocuğu çok fazla üzeceğini düşünerek olayı saklı yaşamanın daha uygun olduğunu düşünür ve çocuğa sürekli yalanlar uydurarak geçiştirmeye çalışırlar. Bazıları da karar verdikten hemen sonra çocuklarıyla konuşarak boşanma olayını paylaşırlar. Burada yapılması gereken en doğru şey; anne baba bir aradayken çocuğa boşanma olayını anlatmaktır.
Evlilik nasıl doğal bir yaşam süreciyse; boşanmakta bir o kadar doğal karşılanması gereken bir durumdur; ancak bu süreçte çocukları olanlar biraz daha dikkatli ve sakin adımlarla hareket etmek durumundalar. Boşanma sürecinde önemli olan; çocuğa zarar vermeden ve anlaşılır biçimde evliliği sonlandırmaktır. Çünkü çocuk için anne baba; güvendir; destektir ve her şeyden ötede ihtiyaçları karşılayandır. Evden birinin gitmesi hem de bu durumun habersizce olması çocukta güvensizlik duygusunun oluşmasına sebep olur.
Peki boşanmaya karar veren aileler nasıl bir yaklaşım içine girmeliler? İlk olarak boşanma öncesinde kişiler kendilerinden ne kadar emin olup olmamalarına bakmalılar. Bu işte ne kadar kararlı ve tutarlı davranırlarsa çocuklarda bu durumu o kadar sakin ve anlayışla karşılarlar. Şunu bilmek gerekir ki; çocukların boşanma olayından kendilerini sorumlu tutmamaları açısından açıkça onlara bu durumla kendilerinin herhangi bir ilişkisi olmadığını belirtmek gerekir. Bunun dışında evden ayrılacak kişinin açıklanması ve çocukların kiminle yaşayacağı anlatılmalıdır. Konuşma süreci asla tek bir ebeveynin hakimiyetinde olmamalıdır. Anne ve baba bir arada sorumluluğu ortak üstlenerek açıklama yapmalılar. Anne ve babadan aynı şeyleri duyan çocuğun durumu kabullenmesi kolaylaşacaktır.
Konuşma sürecini mümkün olduğu kadar her iki kişinin de sakin olduğu; bir yere yetişmek zorunda olmadığı zamanlarda yapmakta fayda var. Aynı şekilde mümkün olduğu kadar mutsuz görünmemeye ve kontrolü kaybetmeden konuşmaya çalışmanın da çocuğun olumsuz düşünceler üretmesine engel olur. Anne babasının mutsuz olduğunu gören çocuk da mutsuz olacaktır. Gösterilen tepkilerin çocuğun boşanma hakkındaki duygu ve düşüncelerini etkileyeceği unutulmamalıdır.
Çocukların boşanmaya verdikleri tepkiler yaş dönemine bağlı olarak farlılık göstermektedir. Beş yaşın altındaki çocuklar; somut düşünme yeteneği henüz gelişmediği için boşanma olayını kafasında netleştiremeyebilir.Bu yaşlardaki çocuklar için anne ve baba bir bütündür; onları ayrı ayrı düşünemez. Bundan dolayı anne veya baba; evden ayrılacak olan kişinin onlarla aynı evde yaşamasa da onlarla görüşmeye devam edeceğini bilmesi gerekir. Ayrıca bu yaşlardaki çocuklar; yaptıkları yaramazlıktan dolayı ebeveyninin evi terk ettiğini düşünebilir; bu durumdan kendini sorumlu tutabilir. Çocuğu bu yönde aydınlatmalı ve bu durumun kendisiyle ilişkili olmadığı anlatılmalıdır.Bu yaştaki çocuklarla konuşurken net; yalın olunmalı; boşanma kelimesi kullanılmalıdır.Çok fazla ayrıntıya ihtiyaç yoktur.
5-9 yaşları arasında; çocuklar daha çok değişecek değil; hayatlarında aynı kalacak şeyleri merak ederler. Okulu değişecek mi? Arkadaşlarını görebilecek mi? Aynı sınıfa devam edebilecek mi? gibi. Bu yaşlarda da yine aynı şekilde boşanma olayından kendilerinin sorumlu olmadığını belirtmek gerekir. Ayrıca sık sık; istediği zaman evden gidecek olan ebeveynini görebileceği; orda kalabileceği ya da telefonda görüşebileceği mesajı çocuğa iletilmelidir. Çocuğun istediği zaman anne ya da babasına ulaşabileceğini bilmesi onu rahatlatır.
9 yaş ve üstü çocuklarda tepkilerin boyutu biraz daha farklılaşabilmektedir. Bu dönemlerde çocuklar biraz daha tepkisel davranabilirler. Öfkelenme; bağırmalar görülebilir. Evden giden anne ya da babaya tam da cinsel kimliğin daha çok farkına varıldığı bu yaş dönemlerinde; kız ve erkek çocukların rol modelinden uzaklaşıyor olmasıyla daha çok iş düşmektedir. Daha çok sorgulama; daha çok farkındalık yaşayan çocuk anne babasıyla kimi zaman bunları paylaşır kimi zamanda davranış problemleriyle tepkiselliğini ortaya koyar. Okulla ilgili problemler; arkadaşlarıyla anlaşamamazlıklar; kendine yönelik zarar verici davranışlar; yoğun agresyon ya da tam tersi içekapanma; saldırganlık gibi davranışlar çocukların gösterdiği tepkisel davranışlar arasındadır.
Çocuklar ilk başta boşanmayla ilgili kafalarında bazı şeyleri netleştiremeseler de bir süre sonra sorgulamalara başlarlar. Anne baba her türlü soruyu çocuğun yaşını göz önüne alarak açıklamalıdır. Cevapsız bırakılan sorular; çocuğun olayları kendi kafasında hayal dünyasının getirdikleriyle cevaplandırmasına yol açar. Çoğu zaman ilk tepkiler sessizlik olabilir. Anne baba bundan yola çıkarak çocuğun durumu kabullendiğini sanabilir. Aslında çocuğun bu kadar sessiz kalması ya da söyleneni umursamaması inkar savunma mekanizmasının devrede olduğunu gösterir. Bazen de çocuklar ağlayarak tepkilerini gösterirler. Böyle durumlarda da çocuğun ağlamasına izin vererek; çocuğun içinde bulunduğu duyguları anlamaya çalışmak en doğrusudur. Bu durumun onun için kolay olmadığını; bu durumdan dolayı üzülebileceğini; kendini zaman zaman mutsuz hissedebileceğini belirtmeniz onu anladığınızı ve onun yanında olduğunuz mesajını verir.